Wat zelfsturende teams kunnen leren van parende slakken!

Hoe kun je organisaties in verandering laten profiteren van de veranderstrategieën uit de natuur? Neem nou slakken. Hermafrodieten zijn het. Omdat slakken zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen hebben, kunnen ze zich op twee manieren voortplanten. Ze kunnen zichzelf bevruchten en door anderen bevrucht worden. De eerste variant is bijna klonen en resulteert in een minimale variatie in het nageslacht. De tweede variant zorgt juist voor maximale variatie in het nageslacht.

Maar wanneer kiezen ze welke strategie. Een onderzoeker zocht het uit met een bepaalde soort slak. Als de omgeving zo ideaal is dat er geen gevaar voor hun voortbestaan dreigt, paarden deze slakken alleen met zichzelf. Ze waren perfect aangepast aan de omgeving en iedere variatie in de volgende generatie doet daar afbreuk aan. Zodra er gevaar dreigt (in het experiment door het introduceren van dodelijke parasieten) ontstaat er urgentie om te veranderen: slakken zochten elkaar onmiddellijk op en paren met elkaar. De toegenomen variatie verhoogt de kans op het vinden van een oplossing voor de parasieten; de enige manier waarop de soort kan overleven.

Binnen organisaties zien we vaak precies het tegenovergestelde.

Als het goed gaat, gaan we uitbreiden en op zoek naar iets nieuws, anders (diversificeren). Zodra het lastig wordt, ontslaan we mensen, stoten onderdelen af en zoeken we naar meer van hetzelfde. Dan zoeken we naar collega's die zoveel mogelijk dezelfde opvattingen, overtuigingen en gedrag hebben. We zoeken naar leidinggevenden die passen bij wat teams gewend zijn. Toch? Of zoeken jullie niet naar committment, medestanders, gelijkgestemden over de verandering? In de overtuiging dat veranderen dan makkelijker wordt...?
Helaas pindakaas, het is precies andersom!

De beste strategie om bestaansrecht te houden, is te veranderen. Veranderen kan alleen door optimaal gebruik te maken van verschillen! De neuzen dezelfde kant op is alleen van belang voor de gezamenlijke koers. Voor de rest niet!

Dit is één van de hardnekkige misverstanden over zelfsturing: zoeken naar overeenkomsten maakt zelfsturende teams sterker.

 Doe het niet!

Zelfsturende teams kunnen alleen floreren bij de gratie van onderlinge verschillen. Sterker nog: als het niet goed gaat, zorg dan voor meer verschillen, voor meer diversiteit! Een zelfsturend team waarin juist niet iedereen hetzelfde kan, kent, wil en vindt, heeft meer overlevingskans dan een zelfsturend team waar veel gelijkenis is. Klinkt tegennatuurlijk, maar is het (letterlijk) niet! Een zelfsturend team in de zorg zal nooit dat succesvolle wijkteam worden als bijna iedereen dezelfde ervaring, expertise, voorkeur en houding heeft. Een zelfsturend team in een zakelijke setting zal nooit een succesvolle tribe worden als er alleen Spotify-fans in zitten met dezelfde competenties en opvattingen. Een zelfsturend team in het onderwijs zal nooit succesvol een bijdrage leveren aan een toekomstbestendig curriculum als iedereen dezelfde opleiding, leeftijd en achtergrond heeft.

Verschillen zijn trouwens niet omdat het 'leuk is' of 'kleur geeft', zoals zo vaak wordt betoogd. Dat is namelijk nogal een persoonlijke voorkeurskwestie. Verschillen zijn noodzakelijk voor je bestaansrecht, of je dat nou leuk vindt of niet. Diversiteit maakt sterk!

Voorwaarde is wel dat die verschillen handenwrijvend in plaats van hoofdschuddend worden benaderd. Daar hoort een volkomen vanzelfsprekende houding van onderlinge afhankelijkheid bij: ik kan dit niet zonder jou, jij kan dit niet zonder mij. En laat dát nou precies zijn wat zelfsturende teams als eerste moeten leren: onderlinge afhankelijkheid op die gebieden waar ze het gewenste resultaat niet alleen kunnen behalen! Eigenlijk zoals parende slakken dat doen!