Warmwatervrees van non-profit managers?

EEN FRISSE BLIK
Het ANP presenteerde op 9-2-2005 het bericht ” overheid zit publieke diensten in de weg”.
Het ontbreekt het onderwijs, de zorg en de woningsector aan voldoende ondernemerschap. De boodschap in het artikel is dat juist de overheid ervoor zorgt dat deze sectoren onvoldoende ruimte krijgen om te vernieuwen ( aldus H. Wijffels (SER)). De SER vindt dat de overheid zich moet beperken tot het stellen van heldere doelen en randvoorwaarden aan de publieke dienstverlening.

TOENEMENDE MARKTWERKING
In onder meer de zorgsector zijn tal van veranderingen en krachten die de marktwerking in de sector zouden moeten aanwakkeren. Het wordt soms steeds lastiger voor non-profit organisaties om hun diensten aan de samenleving te blijven bieden. Nieuwe wetgeving, aanbestedingstrajecten, opkomende onderlinge concurrentie, verminderde geldpotjes, noem maar op..

Voorbeeld: een aanbestedingstraject voor welzijnsdiensten. De aanbesteding betekent concurreren, er komt marktwerking want verschillende partijen willen de opdracht binnenhalen. Dit kan betekenen dat binnen jouw werkgebied een andere partij met de buit ervandoor gaat, met alle gevolgen van dien.

Alleen al deze krachten ‘ dwingen ‘ non-profit organisaties om meer ondernemend naar hun dienstverlening en de markt te kijken.
Vaak zijn maatregelen om meer marktwerking in gang te zetten, niet duidelijk uitgekristalliseerd. Je moet dan als manager al ondernemend zijn om niet onder de druk van het omgaan met onzekerheid te bezwijken. Uitblinken in passiviteit kan ook: wachten totdat alles duidelijk is, en dan stappen ondernemen. Maar waarschijnlijk bent u dan zover achterop geraakt, dat u een matige speler bent binnen het maatschappelijke speelveld.

SESSIES ZONDER DOORBRAAK
Op een bijeenkomst van managers uit de welzijn, zorg en woonsector werd onder meer nagedacht over de gevolgen van marktwerking voor de sector. Natuurlijk kleven er nadelen en voordelen aan, en zeker niet iedere situatie is geschikt om het spel van vraag en aanbod op los te laten.

Echter van omarming van marktwerking is geen sprake. De huidige tendens is dat een kleine groep ‘ first movers’ zich uitleeft met ondernemende initiatieven met wisselende successen, terwijl de grootse groep nog altijd bezig is met het Oudhollandse spel van hakken in het zand, praatcultuur over terminologie, probleemgerichte benaderingen, met als gevolg weinig actiegerichtheid.

Het blijven sessies zonder doorbraak, sessies met een gezamenlijk ´wij zijn slachtoffers- rol´ en een niet begrijpende omgeving, die ons dit aandoet.

REGIE NEMEN
Echte ondernemers zijn leiders in verandering, spelen in op verandering en weten de regie te nemen, in te spelen op behoeften, die op dit moment onbevredigend worden ingevuld. Dit betekent slimme benaderingen, creativiteit en een positieve kijk op de veranderingen en pro-actief omgaan met de nieuwe situatie. Natuurlijk wel met een kritische blik en in samenspel met bijvoorbeeld lokale opdrachtgevers om verantwoord risico te nemen binnen het speelveld.

Met deze attitude worden innovatieve aansprekende diensten ontwikkeld.

CONCLUSIE

Stel de overheid biedt de speelruimte om meer maatschappelijk ondernemen vorm te geven. Dan concludeer ik vanuit de praktijk dat het ook bij de maatschappelijk ondernemers soms ontbreekt aan een ondernemende attitude. Daar waar de ondernemende ruimte ontstaat wordt de ruimte niet adequaat benut.

Ik ben het eens met de SER, heldere doelen en duidelijke randvoorwaarden bieden een speelruimte voor ondernemerschap in het onderwijs, de zorg en de woningsector.
Maar besteed dan ook aandacht aan het proces van aanwakkeren van een meer ondernemende attitude bij de leiders in de zorg, onderwijs en woonsector. De talenten zijn absoluut aanwezig maar zitten te vaak verborgen. Men is gewend om beheersmatig te managen en de ondernemende kwaliteiten zijn al lang niet meer gevraagd.

Wanneer ondernemerschap niet gevraagd wordt, dan verdwijnt deze natuurlijke eigenschap van mensen als sneeuw voor de zon. De overheid heeft door een nadruk op de beheersmatige kant (regels, regels en cijfers) van de bedrijfsvoering hier duidelijk een bijdrage aan geleverd. Juist het inspelen op de vraag kwam hierdoor op de tweede plaats te staan. De 'sociale ondernemers' in Nederland zijn dan ook dun gezaaid.

Duidelijk is dat de ondernemende speelruimte ook verliezers gaat opleveren en dat investeren in onderscheid de publieke dienstverlening meer dan ooit kan verrijken, maar dat de prijs wel eens betaald kan gaan worden door achterblijvende non-profit organisaties.

WARM WATERVREES?

De burger ontvangt met grote blijdschap nieuwe diensten met een goede toegankelijkheid, aansprekende kwaliteit en afgestemd op hun behoeften. Daar hoeven we ons geen zorgen over te maken. Kwaliteit “betaalt” zichzelf altijd uit.

Nee, het is meer een soort van warmwatervrees van de managers van maatschappelijke organisaties, die druk in de weer zijn om de bestaande wetten ( “business as usual” ) in de markt overeind te houden. Het wordt tijd om concreet in te spelen op onontkoombare ontwikkelingen en meer zelfsturing te hanteren bij kansen in de markt.

ONDERNEMERSCHAP AANWAKKEREN
Een branche opleider in de woningcorporatiesector heeft de handschoen opgepakt en voorziet in opleidingen/trainingen om meer ondernemerschap los te maken bij de managers en leiders van in dit geval woningcorporaties.
De training ‘ Ondernemerschap gevraagd’ is een voorbeeld van het stimuleren van ondernemerschap in het leiderschap van non-profit organisaties.
Want ondernemen in de non-profit sector blijft ook gewoon mensenwerk, benut dan ook de aanwezige ondernemende kwaliteiten in de organisatie.

Bij een duidelijke speelruimte voor non-profit organisatie is het zaak dat de leiders, managers geen warmwatervrees hebben om te ondernemen, anders kan het een koude douche worden......

Gertjan Verstoep
Businesspreneur