Van Verandermoe naar Veerkracht

Er heerst een gevoel van verandermoeheid in Nederland. Steeds meer organisaties lopen vast door verandermoeheid van hun medewerkers, terwijl de echte grote veranderingen nu voor de deur staan. 

Onze natuurlijke veerkracht is de afgelopen decennia, door alles zo gemakkelijk mogelijk te maken met een eenzijdige focus op efficiëntie, verzwakt. Alles moet soepel en vlotjes verlopen, want tijd is geld en elke weerstand of vertraging dient daarom te worden geëlimineerd.
Op sluipende wijze ondermijnt dit de veerkracht van medewerkers en bevordert het verandermoeheid. 

Als jonge kinderen net zo gemakzuchtig waren als volwassenen, zouden ze nooit leren lopen

Veerkracht van kinderen

Kinderen zijn nog veerkrachtig. Ze volgen hun nieuwsgierigheid en experimenteren er op los. Vanwege hun veerkracht leren ze lopen. Want de pijn en moeite die gepaard gaan met de eerste stapjes zijn cruciaal voor hun ontwikkeling. Een kind valt gemiddeld 2000 keer voordat het goed kan lopen. Deze leercurve, vol met vallen en opstaan, maakt kinderen veerkrachtig. Ze leren omgaan met tegenslagen en ontwikkelen doorzettingsvermogen met nieuwsgierigheid als motor.

Maar zodra kinderen naar school gaan, begint hun veerkracht en zelfvertrouwen te dalen. Het schoolsysteem is vaak rigide, met strikte regels en weinig ruimte voor creativiteit. Kinderen moeten zich conformeren aan gestandaardiseerde leerprocessen en hun natuurlijke nieuwsgierigheid en creativiteit worden onderdrukt. Dit leidt tot een afname van hun intrinsieke motivatie en veerkracht.

Juist de meest nieuwsgierige en veerkrachtige leerlingen worden in het onderwijs als probleem kinderen gezien

Mobiele telefoon

Naast het schoolsysteem is de mobiele telefoon een grote veerkracht vernietiger.
De constante toegang tot sociale media, games en andere afleidingen zorgt voor onmiddellijke voldoening en vermindert de capaciteit van kinderen (en volwassenen) om om te gaan met verveling of uitdagingen. De dopamineshots van likes en meldingen maken ons afhankelijk van externe bevestiging, waardoor onze interne motivatie en veerkracht afnemen.

Het willen deugen in de ogen van anderen verzwakt de veerkracht en verlaagt eigenaarschap

Weerstanden weghalen verzwakt medewerkers

Ook binnen organisaties wordt alles zo ingericht dat alles soepel verloopt en maakt medewerkers afhankelijk van externe bevestiging met als gevolg een daling aan veerkracht. Het is dan niet verwonderlijk dat ziekteverzuim en verandermoeheid stijgen. De genomen maatregelen om het tij te keren lijken eerder de symptomen te versterken dan te verminderen want de focus ligt nog steeds op gemak en verlagen van weerstand.

Dit is vergelijkbaar met kasplantjes, die afhankelijk zijn van gecontroleerde licht-, temperatuur- en vochtigheidsniveaus. Veranderingen of fouten in deze systemen kunnen snel schade veroorzaken, omdat ze geen veerkracht hebben opgebouwd.

Gebrek aan eigenaarschap is aangeleerd

Aangeleerde afhankelijkheid, het fenomeen waarbij mensen afleren initiatief te nemen en een gevoel ontwikkelen van geen enkele invloed te hebben op situaties. Hoe vaker iemand dat gebrek aan invloed ervaart, hoe sterker de aangeleerde afhankelijkheid wordt. Het leidt tot een passieve houding en afname van veerkracht ook wel gebrek aan eigenaarschap genoemd. Organisaties zijn daar zelf debet aan door hun wijze van organiseren.

Micromanagement doodt eigenaarschap en veerkracht

Veerkracht verhogen

Maar het kan ook anders. We weten inmiddels wat de nadelen zijn van de doorgeslagen focus op efficiëntie en beheersing. Alle kennis om een gebalanceerde organisatie te realiseren is inmiddels aanwezig. Met de volgende strategieën heb ik goede ervaringen opgedaan om de veerkracht en daarmee eigenaarschap te verhogen zonder verlies aan effectiviteit:

• Feedback: Constructieve feedback is een effectief middel om de veerkracht te verhogen. Feedback dient dan vooral gericht te zijn op groei en ontwikkeling waar de medewerker eigenaar is van zijn eigen ontwikkeling. Medewerkers leren hierdoor van hun ervaringen, leren weerstanden overwinnen wat hun zelfvertrouwen vergroot. Dit bevordert een cultuur van continue verbetering en veerkracht, waar fouten worden gezien als leermomenten en niet als eindpunten.
• Talentontwikkeling: Talentontwikkeling versterkt veerkracht door medewerkers uit te dagen nieuwe vaardigheden te ontwikkelen die aansluiten bij hun talenten. Dit proces vergroot hun zelfvertrouwen en betrokkenheid, waardoor ze zich beter kunnen aanpassen aan veranderingen. Door continu te leren en te groeien, voelen medewerkers zich meer verantwoordelijk voor hun werk en zijn ze beter uitgerust om met uitdagingen om te gaan.
• Critical Friends: Samenwerken als "critical friends" staat voor een cultuur van wederzijds respect en voortdurende verbetering. Niet de lieve vrede is leidend, wat veel organisaties kenmerkt, maar persoonlijke groei. Collega's fungeren als eerlijke en ondersteunende critici, die elkaar helpen bij het verbeteren van ideeën en prestaties. Deze benadering stimuleert open communicatie, vertrouwen en gezamenlijke probleemoplossing. Door samen te werken op deze manier, leren medewerkers uitdagingen aan te gaan vanuit een ondersteunend netwerk. Dit versterkt niet alleen individuele veerkracht, maar ook die van het team en de organisatie als geheel.

Falen door gebrek aan falen

Om de verandermoeheid een halt toe te roepen, dient de eenzijdige focus op efficiëntie en gemak verschuiven naar continu ontwikkelen, waarbij het eigenaarschap van persoonlijke ontwikkeling bij de medewerker ligt. Ongemak en overwinnen van weerstanden zijn essentiële ingrediënten van veerkracht. Daarbij dient de fouttolerantie te worden verhoogd, want fouten zijn vermomde groeimomenten. Als je falen toch vermijdt, dan faal je uiteindelijk toch door een gebrek aan falen.