Onlangs was ik te gast bij een bedrijf dat zich hard maakt voor de energietransitie. Zij willen in 2030 acht miljoen huishoudens energiepositief maken. Een nobel streven. Alleen wisten ze zich geen raad met mensen die anders denken. Ze noemden ze ‘de klimaatontkenners’. Uitspraken zoals: “Als zij nu nog niet snappen dat we een groot klimaatprobleem hebben, dan is er iets misgegaan in hun opvoeding”, gingen ruimschoots over tafel.
Nieuwsgierigheid
De uitspraken die gedaan werden wekten mijn nieuwsgierigheid. Ik stelde vragen over hun missie. Zonder dat ik partij trok voor klimaatvoorstanders of tegenstanders begreep ik dat hun idee is om mensen te confronteren zodat ze tot actie over gaan en zonnepanelen op hun dak leggen of over gaan tot de aanschaf van een elektrische auto.
Ik begrijp beide ‘kampen’ goed. En ik noemde dan ook een aantal feiten op. Wist je dat er in een windmolen 800.000 liter olie gaat als smeermiddel voor de wieken? Wat doen we dan als die afgeschreven zijn? Wist je dat voor de productie van de accu’s voor elektrische auto’s kinderarbeid wordt verricht onder erbarmelijke omstandigheden? Een van de medewerkers noemde dat hij dit wel wist maar wel gewetensbezwaren bemerkte bij zichzelf. En het vergoelijkte met ‘maar ja ach, het is nog altijd beter dan fossiele brandstoffen’.
Hoe moet het straks als 8 miljoen huishoudens zonnepanelen hebben en er dan een stroomtekort is en ons elektriciteitsnet daar niet op berekend is? Wist je dat geologen klimaatberekeningen maken die honderdduizenden jaren teruggaan terwijl de dataset die gebruikt is door de overheden vanaf het jaar 850 tellen? En dat de cycli die zij zien vele malen een andere kant op wijzen en er altijd een stikstofverhoging plaatsvindt voor een koude periode?
Neutraliteit in polariteit
Dit is waar ons gesprek over ging vanuit neutraliteit, maar door de nieuwsgierigheid te voeden van alle aanwezigen. We konden elkaar informatie geven waardoor we wederzijds verrijkt werden in onze kennis. Zonder dat er iemand boos werd of niet gezien. De gemene deler is dat we ons zorgen maken en vaak geen antwoorden hebben op problemen die we in de wereld zien.
In de wereld zien we talloze situaties waarbij polariteit optreedt. Onlangs startte er een SIRE campagne om mensen weer bij elkaar te brengen als ze ver uiteenlopende ideeën hebben. De manieren om weer met elkaar door een deur te kunnen, variëren van 'Tot tien, tellen als de ander er een ander standpunt op na houdt of afspreken hoe lang je over een gevoelig onderwerp praat. Het zal niet leiden tot het opheffen van deze polariteit.
Kopieergedrag van de leider
Vanuit het oogpunt van leiderschap kijken mensen altijd naar de leider. In organisaties kopiëren medewerkers het gedrag van de leider. Een manager die de kantjes ervan afloopt, moet niet gek opkijken wanneer medewerkers soortgelijk gedrag vertonen. Voor de maatschappij betekent dit dat de ogen gericht zijn op de politieke leiders en daar ook een nabootsing van gedrag plaatsvindt. Want wat de leider doet, is geoorloofd in de ogen van veel mensen. Bekijk een willekeurig politiek debat en zie wat zich daar afspeelt. Scheldpartijen, verdeel- en heers methoden zijn aan de orde van de dag.
Afwijkende mening
Pioniers, verschilmakers en veranderaars hebben vaak een afwijkende mening. Ze gaan linksaf als de rest rechtsaf gaat en andersom. Ze wakkeren het debat aan en lijken soms dwarsliggers. In organisaties worden ze namelijk vaak gezien als degenen die weerstand bieden en plannen saboteren. Maar is dat werkelijk zo? Hoe is dat in jouw organisatie? Welke plek krijgen andersdenkenden daar? Hoeveel ruimte is er voor hen?
Durven zij nog hun mening te geven en krijgen ze op positieve wijze aandacht tijdens vergaderingen?
Anders denken, andere invalshoek
Voor het oplossen van al die crises waar we ons in bevinden, maar ook dichter bij huis, in ons eigen land en onze eigen organisatie is het van belang dat een probleem of thema van zoveel mogelijk kanten bekeken wordt. Want dan komt het echte probleem naar voren en weten we of we met de goede oplossing komen voor dat probleem.
Om dat te realiseren vraagt het om diversiteit in gesprekken. Daarom is het belangrijk om de andersdenkenden niet langer als zodanig te zien. Maar om het normaal te vinden dat elk mens een andere invalshoek heeft, een andere kijk op wat zich afspeelt in de wereld of in de organisatie. Daar worden we met elkaar rijker van. Het zorgt ervoor dat iedereen gezien en erkent wordt en iedereen iets bijdraagt naar eigen kunnen.
Valkuilen en voordelen bij neutraliteit
Felheid en emoties die hoog oplopen ontstaan als je geraakt bent door iets. Een neutrale positie innemen als leider kan dan ook alleen als je het nodige gedaan hebt aan persoonlijke ontwikkeling en je eigen triggers kent. Dat is niet altijd even makkelijk maar niet onmogelijk. Bekijk waar jouw triggers zitten en waar je nog eventueel werk kunt verrichten. Daarbij helpt het om jezelf vragen te stellen die in jouw ogen tegengesteld zijn aan jouw standpunten. Probeer je eens in te leven in ‘tegenpartij’. Ontrafel waarom zij denken zoals ze denken.
Focus in vergaderingen niet op de verschillen maar op de overeenkomsten. De gemene delers. Maak er een gewoonte van om je vergaderingen korter te maken maar wel te vertragen in de inhoud. Sta langer stil bij wat mensen zeggen en geef het voorbeeld in die neutraliteit zodat iedereen zich gehoord voelt. Het levert je betere uitkomsten op voor allerhande thema’s die in je organisatie spelen.
Pionierend Leiderschap
Ik ontwikkelde Pionierend Leiderschap, een nieuwe leiderschapsfilosofie die kansen biedt voor pioniers in organisaties en in de maatschappij en schreef het gelijknamige boek ‘Pionierend Leiderschap, een bevrijdend perspectief voor een wereld in transitie’. Het maakt je bewust van rechtlijnigheid in denken en geeft je inzicht in hoe anderen om je heen denken en welke wereldbeelden zij hebben. En dan zou je tot een conclusie kunnen komen dat juist die andersdenkenden je veel scherper houden en je daar zelf het meeste van leert. Maar je kunt ook ontdekken dat er veel meer andere oplossingen zijn die misschien wel veel meer voor de hand liggen dan je in eerste instantie had gedacht. Uiteindelijk bespaar je veel meer tijd door voortijdig alle risico’s en kansen in kaart te brengen dan er achteraf achter te komen dat je bij moet sturen of opnieuw moet beginnen omdat je een oplossing hebt bedacht voor het verkeerde probleem. Schat je pioniers dus op waarde en werk aan meer inclusiviteit in je leiderschap.
Waar vind ik toepasbare kennis en gedeelde ervaringen?
Probeer het Pro-abonnement een maand gratis
En krijg toegang tot de kennisbank. 110 onderwerpen, kritisch, wars van hypes, interactief en geselecteerd op wat wél werkt.
Word een PRO