Vakantie niet altijd een zegen, werken niet altijd een vloek

• Vakantie
  
• Vakantiestress
  
• Nooit meer werken
  
• Alleen voor de bovenlaag?
• Sabbatsverlof
• Wie gaat het betalen?

vakantie

Wat is vakantie eigenlijk?

Van Lier: Vakantie is het herstellen van energie, nieuwe inspiratie opdoen, nog even goed nadenken over waar je nou eigenlijk mee bezig bent.

Vergouw: Ik denk dat als je het historisch gaat bekijken je toch hele andere definities tegenkomt en dat hier ook een ontwikkeling in zit. In de vorige eeuw ging men voornamelijk voor de gezondheid, bijvoorbeeld naar een sanatorium of naar een kuuroord. Je ziet dat langzamerhand het plezier element veel groter is geworden.

Overal kom je Nederlanders tegen!

Van Lier: Het gaat gewoon heel goed met de Nederlanders. Mensen hebben het geld om op vakantie te gaan en de tijd er voor. Maar een hele nieuwe trend is, voor mijn gevoel, dat steeds meer mensen niet alleen op zoek zijn naar dat fysieke welzijn, maar ook naar geestelijk welzijn. Je moet niet vergeten dat de mensen waar we over praten zich het hele jaar een slag in de rondte werken. Dan zijn de vakanties echt van die momenten waarop ze zich kunnen opladen en dat is niet zo zeer fysiek. Managers zijn tegenwoordig fysiek niet meer zo moe.

vakantiestress

Die gaan kano varen, maar zijn dat helemaal niet meer gewend. Het aantal hartinfarcten op de eerste vakantiedagen is dus schrikbarend.

Van Lier: Ja, op een bepaalde leeftijd. Op vakantie gaan staat ook in de stress top tien. Niet alleen de eerste vakantiedagen, ook de tijd daarvoor. Dus tijdens het weg gaan en de reis, door vragen als: zouden we in het juiste hotel terechtkomen? En hoe zou het weer daar zijn? Welke mensen ontmoeten we daar en zal het eten wel lekker zijn? Dus dat is niet alleen het op vakantie gaan, maar ook die voorbereidingen daar voorafgaand.

Maar dat is dan wel een indicatie dat we het eigenlijk helemaal niet willen. We raken er ontzettend gestresst van. Waarom doen we het dan?

Vergouw: Ik denk dat veel mensen het wel willen, maar dat de uitvoering toch vaak een beetje tegenstrijdig is aan wat men beoogt: rust, bijkomen, bij terugkeer weer fit beginnen met werk. Veel mensen komen vermoeider terug dan ze vertrokken. Precies om de redenen die mevrouw Van Lier noemde: de planning; er kan van alles misgaan op vakantie; vermaken de kinderen zich wel; de hitte. Dan raken de gemoederen al snel verhit. Ik denk dat men dan de rust niet vindt die men zoekt. De stress op vakantie is weliswaar een andere dan die op het werk, maar niet minder heftig.

nooit meer werken

Mevrouw van Lier, kunt u de titel van uw boek Nooit meer werken uitleggen?

Van Lier: Waar ik aan denk bij nooit meer werken is dat de mensen die echt plezier hebben in hun werk nooit het gevoel hebben dat ze werken. Ik heb als ondertitel: opzoek naar bezieling op je werk, dus hoe kun je het zo prettig voor jezelf maken dat het echt niet voelt als werk, maar jezelf bezig houden met iets waar je heel goed in bent.

Maar het klinkt als een luxe situatie die niet voor iedereen is weggelegd.

Van Lier: Het ligt er maar aan hoeveel geluk je hebt om een plek te vinden waar je je talenten kwijt kunt, wat je zelf als beste kunt neerzetten.

Met dat gaat wel veel makkelijker als je bij een bedrijf werkt dat bedrijfsfeesten organiseert, dan bij een begrafenisonderneming.

Vergouw: Dat is niet juist wat u zegt. In de jaren zeventig is er onderzoek gedaan naar de perceptie van werk. Niet alleen bij begrafenisondernemers, maar ook mensen die achter de kassa zitten, bakkers maar ook chirurgen. Men zou verwachten dat de chirurg heel gelukkig is omdat hij mensenlevens redt. Maar ook in dat beroep kan je heel ongelukkig in het werk zijn. Na de 700ste blindedarm denk ik dat je dat ook wel hebt gezien. Terwijl de werknemers die achter de kassa zitten heel trots zijn op het feit dat ze alle prijzen uit hun hoofd kennen en het werk leuk vinden door het directe contact met de mensen. Dus eigenlijk is plezier in werk onafhankelijk van het werk dat je doet. Het gaat er wel om hoe je het invult, hoe je er zelf tegenaan kijkt. Ook van belang is hoe je voelt dat andere mensen er tegen aankijken.

alleen voor de bovenlaag?

Maar dat brengt me toch weer op het punt dat het voor een intellectuele bovenlaag veel makkelijker is om dat in de praktijk te brengen dan voor mensen die van nature veel minder mogelijkheden hebben gehad om hun talenten uit te werken.

Van Lier: Maar vaak is het juist voor die mensen veel gemakkelijker, omdat zij in de keus die zij hadden vaak dichter bij zich zelf bleven. Terwijl die toplaag vaak uit een milieu komt waarin hele hoge eisen gesteld werden. Dus de insteek moet meteen al hoog zijn. Dan heb je ook nog het competitieve element met de studiegenoten, met familie, met relaties waardoor je iedere keer weer beter moet presteren. Het is de vraag of dat wel tot bezieling leidt. Zulke mannen/vrouwen denken opeens op hun 40ste: waar zijn we nu eigenlijk mee bezig? Zij krijgen dan de behoefte om iets heel anders te gaan doen. Dan maken ze in veel gevallen een keus die veel dichter bij hen zelf ligt.

Ik houd mijn twijfels omdat mensen op bepaalde hoogten van de maatschappelijke ladder veel makkelijker kunnen overstappen naar andere dingen dan mensen die eenzijdiger in hun beroep zijn, op een lagere plek op de wereld.

Van Lier: Ik ben het er niet mee eens. Het is juist zo dat als je hoger op de maatschappelijke ladder staat en je wilt veranderen, dat het belang dat aan status wordt gehecht veel sterker aanwezig is dan wanneer je in een fabriek werkt en je wilt gaan oberen.

Met vakantie gaan is vaak even hard stressen als werken. Vakantie is een vorm van escapisme. Werken zou even plezierig moeten zijn als vakantie, maar is soms even ellendig als het werk. Mijnheer Vergouw, U hebt dus wel plezier in uw werk?

Vergouw: Dat heb ik wel, maar ik zie ook veel mensen die het niet meer hebben en om heel veel verschillende redenen. Zoals: onvervulde dromen; werk moeten doen waar men niet in gelooft; teleurstellingen (bijvoorbeeld gemiste carrièrekansen) of de relatie werk-privé. De druk is gewoon heel groot geworden. Je ziet dan ook veel mensen afbranden, burn-out, waarvoor nu zon 300.000 Nederlanders thuis zitten.

sabbatsverlof

Nu pleit u voor een sabbatsverlof. Waar komt die gedachte van het sabbatsverlof vandaan?

Vergouw: Ik wil dan maar beginnen met de bijbel er bij te pakken. Het sabbatsverlof wordt al genoemd in de Bijbel. Het woord is afkomstig van de rivier de Sabbation, die zes dagen per week stroomde en de zevende dag niet. Men heeft het ook in de praktijk gebracht. Elk zevende jaar moeten de akkers onbebouwd blijven en de slaven moeten een jaar vrij krijgen. Als je dat naar deze tijd vertaalt dan kun je iedere zeven jaar een langere periode vrij nemen van werk, waarin je je kan opfrissen en opladen.

Wat is behalve de duur en de frequentie het verschil tussen vakantie en het sabbatsverlof?

Vergouw: Ik denk dat een vakantie best stress geeft. Het is ook vaak heel kort. Wat je vaak ziet is dat mensen niet meer dan 3 weken vakantie op kunnen nemen. In de eerste week zitten ze nog de adrenaline weg te werken van het werk. Ze hebben vaak keihard door moeten werken om de zaken af te krijgen. Doorgaan tot s avonds laat en dan s ochtends zo vroeg mogelijk weg om files te vermijden. Na 24 uur strak doorrijden komen ze dan aan het strand. Ze zijn bekaf en komen pas na een week een beetje bij. Eigenlijk is er dan niet meer dan één week om alle attracties te bekijken. Daarna moeten ze al weer bijna terug.

Een sabbatsverlof daarentegen biedt mensen een wat langere periode voor die bezinning en bezieling of voor het opladen. Je kunt die eerste weken van het verlof, dat minimaal zon drie maanden duurt en maximaal zon jaar, gebruiken voor een rustige vakantie, om daarna over te gaan tot daadwerkelijk opladen en bezinnen.

Ook hier weer mijn vraag of dit op alle niveaus kan? Heeft de gemeentelijke dienst publieke werken hierin voorzien voor de stratenmaker?

Vergouw: Nou dat is natuurlijk erg jammer, dat het zo weinig gebeurt. Daarom pleit ik er ook voor dat dit veel nadrukkelijker een plaats krijgt in de Nederlandse samenleving. We zijn nogal calvinistisch daarin: de kosten zijn nogal hoog en wat zijn dan de baten? Als ik zie hoeveel mensen uit het werkproces vallen, dan denk ik dat we ook die kosten er eens tegenaan moeten zetten. Pas dan kunnen we beoordelen of het sabbatsverlof een efficiënt en effectief middel is.

Zijn er al landen waar het sabbatsverlof in gebruik is?

Vergouw: In Amerika is het een heel gebruikelijk iets. In 1880 werd door Harvard een hoogleraar gelokt met de belofte van een sabbatsverlof elke zeven jaar. Dat heeft zich als een olievlek over het land verspreid. Nu is het zo dat bijna alle universiteiten een sabbatsverlof kennen. Interessanter is nog dat veel grote bedrijven, bijvoorbeeld Apple en IBM die grote saneringen hebben gekend in de jaren negentig, veel mensen hebben laten afvloeien, maar toch hebben vastgehouden aan het sabbatsverlof. Men zegt altijd dat de mensen de belangrijkste activa van de onderneming zijn, maar daar blijkt in de praktijk toch weinig van. Laat die mensen een tijd gaan, investeer in die mensen, die zijn ook vaak heel loyaal aan de organisatie.

Mevrouw Van Lier, als je bezieling in je werk hebt gevonden, heb je het dan toch nog nodig er eens in de zeven jaar uit te gaan?

Van Lier: Minstens. Ik heb ooit een sabbatical van een jaar willen nemen. Na drie maanden lekker niets doen kwam de mogelijkheid van Carnac op mijn weg. Plots zag ik dat het werk op mij afkwam. Terwijl ik eerst de angst had dat het allemaal weg zou vallen.

wie gaat het betalen?

De onvermijdelijke vraag is natuurlijk: wie gaat het betalen?

Vergouw: Het is natuurlijk de vraag die altijd wordt gesteld en dat is eigenlijk heel jammer. Het is in principe zo dat de werkgever de werknemer in staat stelt een verlof te nemen. Omdat het bijdraagt aan de kwaliteit en kwantiteit van datgene wat de werknemer in de toekomst kan gaan bieden. Het is ook vaak een beloning voor werknemers die in het verleden goed hebben gepresteerd. Wat je in de praktijk helaas ook ziet is dat werknemers een verlof om heel andere redenen krijgen. Zo van: ga maar een tijdje sabbatsverlof nemen en bekijken wat je in de toekomst gaat doen, als het maar niet hier is.

Dat is dan wel benauwend, dat het een methode is om mensen kwijt te raken.

Vergouw Ik ben het hier helemaal niet mee eens. Omdat ik denk dat het begrip sabbatsverlof een positief iets is, zowel voor de werknemer als voor de werkgever. Beiden kunnen er voordeel aan behalen. Je moet wel goede afspraken maken. Je moet ook goede afspraken maken over de kosten, wie betaalt wat. Het is niet de bedoeling dat de werknemer weggaat na het verlof. Nee, je gaat door bij het bedrijf dat het verlof heeft gegeven. Misschien in een andere functie of op een andere manier, maar alleen dan heb je er als werknemer en werkgever het optimale profijt van.

Dit is het tweede artikel van Gyuri Vergouw in een reeks van drie over het sabbatsverlof .

Marjan Van Lier is directrice van Carnac (management- en bezinningscentrum voor individuen en groepen uit het bedrijfsleven, Amsterdam) en schrijfster van het boek Nooit meer werken.

Drs Gyuri Vergouw MMC is directeur van Vergouw Consulting/Funsultancy®, een adviesbureau met als specialisatie e-commerce. Klik hier voor eerdere artikelen van hem.

Sabbatsverlof, verlof als persoonlijke en strategische uitdaging (Holland Business Publications, ISBN 90-74885-18-7) Verkrijgbaar in de boekhandel of direct te bestellen via de homepage van M@n@gement, of die van de uitgever http://www.hbp.net