Vraaggericht richting geven

Van leidinggevenden wordt verwacht dat ze richting geven en invloed uitoefenen op hun medewerkers. In sommige meer traditionele bedrijfsculturen is hiërarchie voldoende waarborg voor de invloed van leidinggevenden: het gezag van de positie. De groep medewerkers die hiërarchie relevant achten neemt gelukkig al jaren af. Niet elke leidinggevende is daar gelukkig mee en kan dat even effectief hanteren.
Er zijn nieuwe meer eigentijdse manieren om invloed te hebben en richting geven. Bijvoorbeeld door meer vraaggericht richting te geven. Ik bedoel hier niet vraaggericht als tegenhanger van aanbodgericht, maar letterlijk vraaggericht richting geven door het stellen van vragen. De vaardigheid om dat te kunnen noem ik ‘Vraagkunde’. Het kent een aantal stappen. Ik loop ze kort door in twee bijdrages.

De gewenste eindsituatie

Het begint bij een helder besef van wat de leidinggevende – richtinggever – moet zien te bereiken in termen van effecten voor organisatie, stakeholders èn relevante omgeving (incl. het klimaat). Neem eens uw eigen team als voorbeeld. Context: een probleem dat zich al wat langer voordoet en dat aangepakt moet worden. Bijvoorbeeld: een teamdoel is niet gehaald. Stel dat u uw team of een specifiek teamlid een bepaalde richting op wilt sturen, laten we zeggen wel realiseren van gestelde teamdoel.

Vragen stellen

Vragen stellen is een vaardigheid en houding die aangeleerd kan worden. Wat ik bepleit is dat u er een gewoonte van maakt situaties met een vraaghouding tegemoet te treden. Bijvoorbeeld door steeds als u een conclusie trekt of een oordeel hebt over een kwestie, de conclusie of het oordeel als vraag te herformuleren. Zeker die conclusies en oordelen waar u stellig van overtuigd bent. In de casus zou de vraag dan luiden: is het teamdoel niet gehaald? Als de feiten u gelijk geven dan bent u snel klaar. U kunt zichzelf vervolgens de vraag stellen: hoe komt dat? U komt dan misschien tot een conclusie over de oorzaak van het niet halen van het teamdoel. Maar een meer definitieve conclusie over de oorzaak vereist dat u  vragen stelt aan uw team. Door hen te bevragen vergroot u het inzicht in het probleem dat u aan wilt pakken.

Typen vragen

Er zijn verschillende typen vragen. De meesten van de lezers zullen het verschil tussen een open en gesloten vraag wel kennen. Een open vraag bevat geen oordeel, geen suggestie. De open vraag biedt ruimte voor antwoorden zonder dat ze een gewenst antwoord aanduiden. Open vragen worden vaak als uitnodigender beleefd door gesprekspartners. Ook komen ze een spontaner verloop van een gesprek vaak ten goede. Gesloten vragen kenmerken zich door beperkte antwoordruimte en kunnen bijv. slechts met ‘ja’ of ‘nee’ beantwoord worden. Andere vormen van gesloten vragen zijn suggestieve vragen, vragen met een frame (een bepaalde beperking van de kijk op het probleem), of/of vragen.

Met de juiste vraag meer bereiken

Vraaggericht richting geven is een vaardigheid die effectiever is en meer past bij de moderne medewerker en professional. Die wil aangesproken worden op zijn eigen vermogen om een oplossing te bedenken. Overigens is het niet alleen nuttig voor leidinggevenden maar nagenoeg voor iedereen die een kwestie wil aanroeren. In de volgende aflevering van deze korte serie  ga ik er wat dieper op in aan de hand van de casus.

Drs. G.W. Westen, psycholoog/publicist, auteur het boek Vraagkunde