Trend naar humanisering van management

Onlangs las ik een artikel in Trouw met als titel: ‘Een beetje meer liefde kan een bedrijf helpen’. Dat maakte mij gelijk nieuwsgierig want de combinatie van de woorden liefde, leidinggeven en bedrijfsleven komt niet zo vaak voor. Het artikel in Trouw gaat over het boek ‘Agapè | Caritas in bedrijf’ (ofwel: liefde in bedrijf) en de schrijver van het artikel interviewt hiervoor twee auteurs van dit boek. In het interview zeggen de auteurs: “Liefdevol leidinggeven kan zoveel extra’s bieden. Bedrijven die rekening houden met het hele verschijnsel mens hebben daar profijt van”. Wat bedoelen de auteurs  daarmee? En zijn er nog andere vormen van mensgericht organiseren?

Liefdevol leidinggeven

In het boek van Commandeur wordt hun visie op leiderschap als volgt omschreven: “In liefdevol leiderschap staat de gemeenschap centraal, niet status of eigenbelang. Als leidinggevende heb je dan niet alleen rekening te houden met de belangen van je bedrijf of de aandeelhouder, maar ook die van de medewerker of van de maatschappij”. 

Liefdevol leiderschap is vooral mensgericht: “Zij die leiden vanuit liefde leggen zich erop toe het beste in de ander naar boven te halen, voor degene in kwestie, maar nadrukkelijk ook omdat dit de gemeenschap (het team, de organisatie of de maatschappij) ten goede komt”.  

Dat klinkt misschien allemaal een beetje soft, maar dat is het zeker niet: “Liefdevolle leiders moeten krachtige en rechtvaardige beslissingen kunnen nemen ten gunste van de continuïteit van de onderneming” en “Je mag mensen keihard confronteren met hun onvolkomenheden, maar dan moeten wel woorden van ondersteuning en heling volgen”. Dus in het belang van de organisatie, het grotere geheel, maar ook in het belang van het individu mag en moet je stevige feedback geven, mits dat gepaard gaat met een aanbod voor persoonlijke ondersteuning.

Case: Rijk Zwaan

Opgericht in 1924 als winkel voor zaden is Rijk Zwaan inmiddels uitgegroeid tot een wereldwijd opererend bedrijf in zaadteelt en zaadhandel. Bij Rijk Zwaan weegt het medewerkersbelang zwaar mee bij alle beslissingen in de organisatie. Bij de sollicitatieprocedures wordt streng gecontroleerd op de mate waarin persoonlijke en organisatiewaarden bij elkaar passen. Het leiderschap binnen Rijk Zwaan wordt gekenmerkt door bereikbaarheid, betrokkenheid en wederkerigheid. Medewerkers voelen zich vrij om vragen te stellen of feedback te geven aan leidinggevenden. Van leidinggevenden wordt verder verwacht dat zij het gesprek over organisatiewaarden blijven voeren. De medewerkers worden benaderd vanuit gelijkwaardigheid en met de visie dat iedereen zich aan veranderingen kan aanpassen door opleiding en persoonlijke ontwikkeling. De lange termijn is leiden op alle niveaus in de organisatie. Het streven is naar een redelijke winst.

Volgens Commandeur moet iedere organisatie een eigen balans zoeken, en vinden, tussen inspireren (op waarden), disciplineren (management control) en motiveren (inrichting organisatie en kracht van relaties): 

Dit is een proces van vallen en opstaan waarbij steeds een grote kans bestaat op terugval naar disciplineren bij tegenvallende resultaten. Het is dan belangrijk om terug te keren naar de oorspronkelijke overtuigingen en waarden waarop liefdevol leidinggeven is gebaseerd.  

Humanocracy volgens Gary Hamel

Al jaren geleden schreef Gary Hamel: “de organisaties die geschikt zijn voor de toekomst zijn de organisaties die geschikt zijn voor mensen”. Vorig jaar publiceerde hij zijn boek ‘Humanocracy’ waarin hij al zijn ideeën onderbouwt en verder uitwerkt, niet alleen theoretisch en empirisch, maar ook met veel praktische handreikingen. (Mijn vertaling van ‘humanocracy’ zou zijn ‘de menselijke organisatie’ of ‘de organisatie met menselijke maat’). 

In zijn boek is Hamel op een missie om bureaucratische organisaties (systemen boven mensen) om te vormen naar meer menselijke organisaties (mensen boven systemen).

De belangrijkste uitgangspunten voor een humane organisaties zijn:

• Principes voor regels
• Zeggenschap en invloed van medewerkers
• Marktwerking (ook intern) voor onderlinge afstemming
• Meritocratie (op basis competenties)
• Gemeenschapsgevoel
• Kracht van openheid 
• Durven experimenteren 
• Omarmen van dilemma’s (van of-of naar en-en)

Case Haier

Het Chinese Haier is één van de grootste producenten van huishoudelijke apparatuur met 84.000 werknemers wereldwijd. In plaats van een groot centraal geleid concern, heeft Haier zich georganiseerd als een netwerk van meer dan 4.000 gespecialiseerde mini-bedrijven die elkaar diensten en onderdelen leveren op basis van marktwerking. De mini-bedrijven hebben veel autonomie en hun medewerkers hebben veel zeggenschap in de bedrijfsvoering. Door de beperkte omvang van de mini-bedrijven is de menselijke maat en de individuele betrokkenheid gegarandeerd. Om toch schaalvoordelen te bereiken zijn er zogenaamde ‘platforms’ die mogelijkheden voor productontwikkeling en samenwerking binnen Haier onderzoeken. Bij innovatie wordt vanaf het begin contact gemaakt met potentiële gebruikers en worden producten direct bij hun getest. Op deze wijze is Haier in staat om zich snel aan te passen aan gewijzigde marktomstandigheden. De meeste medewerkers van Haier delen in de winst en ervaren zo direct de gevolgen van het succes van hun mini-bedrijf. 

Bij het boek ‘Humanocracy’ heeft Hamel een eigen website ontwikkeld met daarop ook een tool om voor je eigen organisatie een zogenaamde ‘BMI-test’ (Bureaucracy Mass Index) te doen. Uiteraard een knipoog naar de BMI om overgewicht vast te stellen.

Conclusie

Mensgericht organiseren, humaan management, is een ‘win-win’ model: zowel de organisatie als de individuele medewerker hebben er baat bij. Organisaties functioneren beter, voor stakeholders wordt meer waarde gecreëerd en medewerkers zijn gelukkiger en productiever. Deze energie is nodig om organisaties te laten bijdragen aan de uitdagingen waar wij als maatschappij voor staan.

Verder lezen:

• Janssen, J. ‘Een beetje meer liefde kan een bedrijf helpen’, Trouw (18 februari 2021)
• Commandeur, H., Rupert, J. Van Geest, P. e.a., ‘Agapè | Caritas in bedrijf’, Boom (2021)
• Hamel, G. & Zanini, M., ‘Humanocracy: creating organizations as amazing as the people inside them’, Harvard Business Review Press (2020)