Transparantie vertroebelt

Columns

De trend naar transparantie maakt de wereld niet per definitie betrouwbaarder, eerder het omgekeerde. Dit is een pleidooi om niet naar de cijfers an sich te kijken maar met name te letten op de manier waarop de cijfers tot stand zijn gekomen en de gehanteerde uitgangspunten ter discussie te stellen. Juist daarin onderscheiden de verschillende organisaties zich. Wat wil men tonen?

In organisaties wordt veel moeite gedaan om aan de normen en uitgangspunten te voldoen die instanties over hen hebben afgeroepen of die zij zichzelf hebben opgelegd. Of het nu gaat om ziekenhuizen die de wachtlijsten willen wegwerken, scholen die kwaliteitscijfers krijgen opgeprikt of brandweerkorpsen die binnen de norm bij een brand willen zijn, allen doen hun uiterste best om toch vooral bovenaan in de top van de resultatenlijstjes van de krant te staan. Er wordt met een zekere regelmaat een beroep is gedaan op de Wet Openbaarheid van Bestuur om toch vooral met cijfers te komen.

Misschien is het u ook opgevallen in een bericht als ‘Te lange wachtlijsten voor patiënten bij poliklinieken’ (NRC 12 0ktober 2013) maar in de berichtgeving vanuit het ziekenhuis ligt een afwijking van de norm zelden of nooit aan het ziekenhuis zelf. Het ligt aan de overheid (geen budget) of aan het aantal artsen op de arbeidsmarkt of aan de verzekeraar die te weinig zorg heeft ingekocht. Als het zo makkelijk is om niet aan een afgesproken norm te voldoen, waarom hebben we die normen dan? En was transparantie niet juist bedoeld om de kwaliteit van de dienstverlening inzichtelijk te maken en op basis daarvan te verhogen. Daar komt op deze manier niet veel van terecht.

Transparantie maakt kwetsbaar en onzeker. Het inzicht dat gegeven wordt maakt vaak zonneklaar dat de organisatie nog niet optimaal functioneert en dat anderen hetzelfde werk misschien beter, sneller en goedkoper doen. Met alle consequenties voor budgetten van dien. Om die reden ontstaat grote onrust in organisaties als zij naar buiten gaan met cijfers. Onder medewerkers ontstaat een zelfde soort mechanisme als gewerkt gaat worden met bijvoorbeeld prestatie-indicatoren. Zodra duidelijk is dat iemand mogelijk zijn werk beter doet dan jij sta je psychologisch al met één been buiten voor ontslag. Dat vindt niemand leuk.

Het is dan ook naïef om te denken dat organisaties of medewerkers niet hun uiterste best zullen doen om zich mooier voor te doen dan eigenlijk het geval is. Dat is hun goed recht maar laten we vooral vraagtekens zetten bij het nut van transparantie als we niet kritisch kijken naar de totstandkoming van de cijfers en de oorzaken zo makkelijk bij anderen op het bordje kunnen schuiven. Dat wat wij als buitenstaanders te zien krijgen is niet de werkelijkheid. Het idee van transparantie vertroebelt het beeld van de werkelijkheid.

Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren

Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)

Word een pro!

SCHRIJF MEE >>

Meer over Besturen en organiseren