Reorganiseren: hoe 'oud zeer' voorkomen?

Reorganisaties, transformaties, integraties: organisaties zijn er druk mee. Waarom lukt het de ene keer beter dan de andere keer? Waar moet je de volgende keer wellicht wel aandacht aan besteden om te voorkomen dat er teveel 'oud zeer' bij je medewerkers blijft? En wat heb je als medewerker te doen?

De boodschap voor managers en leiders: besteed bewust aandacht aan de menselijke emoties rondom het verwerken van de verandering. Zet daarna pas 'het punt.' De boodschap voor medewerkers is eigenlijk gelijk: ook jullie hebben bewust je emoties te doorleven, het punt te zetten en verder te gaan! En ja, dat is soms hard werken.

Bij het verwerken van ongewenste veranderingen heb je vier taken te doen:
1. Accepteer de realiteit: dit is de rationele acceptatie van de nieuwe werkelijkheid
2. Doorleef je emoties: dit is de emotionele verwerking daarvan
3. Stel nieuwe doelen en kom in actie
4. Integreer en sluit in: waardeer wat er was en leef verder vooruit
Deze vier taken zijn afgeleid uit de theorie van William Worden, die over verwerkingstaken bij rouw schreef. Ze zijn zeer goed toepasbaar op zakelijke ongewenste veranderingen. De taken kun je door elkaar uitvoeren, het hoeft niet in volgorde.

Het doorleven en verwerken van emoties vraagt meer aandacht in organisaties. Te snel wordt overgegaan tot de nieuwe orde van de dag en wordt van medewerkers gevraagd om taak 3 te gaan doen. Overigens zien we ook vaak dat medewerkers zelf taak 2 laten liggen met herkenbare negatieve effecten tot gevolg.

Ik noem twee herkenbare voorbeelden:

• Stel je gaat solliciteren, binnen of buiten de organisatie (taak 3 dus). De interviewer stelt je de vraag: 'waarom wil je eigenlijk echt weg uit je huidige baan?'. Als je taak 2 nog onvoldoende 'af' hebt, is de kans groot dat je gefrustreerd en zurig reageert. Het effect laat zich raden: ze nemen je niet aan.
• Het tweede voorbeeld, voor velen van ons uit het privéleven gegrepen: je partner verlaat je. Als je taak 2 laat liggen en vol goede moed na een tijdje weer aan het daten slaat (taak 3 weer), zou je zo maar negatief of verdrietig over je vorige relatie kunnen spreken. Of überhaupt gewoon teveel. Jouw nieuwe beoogde partner zou daar weleens op af kunnen haken. Je bent op dat moment bezig met de zinvolle taak van het verwerken van je emoties, maar of je er een nieuwe partner aan overhoudt, is zeer de vraag.

Dus onderzoek bij je zelf welke emoties je hebt. Ben je boos, bedroefd of bang? Of is het een cocktail van deze drie? Spreek ze uit of leef ze uit. Sporten of boksen kan helpen bij boosheid bijvoorbeeld. Voor anderen werkt het weer goed om ze op te schrijven. Of te bespreken met een collega, vriend of leidinggevende. Wat werkt er voor jou?

En zet daarna een punt, begin met taak 4. Ook deze taak wordt vaak verwaarloosd. Natuurlijk is het belangrijk om aandacht te besteden aan de verwerking van de emotie, maar er komt ook een moment dat de organisatie mag en moet vragen om een punt te zetten. Als je dat als medewerker niet kunt of wilt, dan is het verstandiger om ergens anders je loopbaan voort te zetten.

De boodschap is dus: verwerk je emoties bewust en neem daarna het stuur weer in eigen handen. Stap in deze metaforische auto, pak het stuur en kijk door de voorruit en rijd vooruit. De achteruitkijkspiegel is klein dus gebruik die af en toe om terug te kijken en te waarderen wat er was. Maar staar er niet te lang in want dan crash je.

Voor het management is het van groot belang om de medewerkers te vragen om een punt te zetten, bij voorkeur in een persoonlijk gesprek. En ze daarna uit te nodigen om mee te gaan in de verandering. Die uitnodiging mag afgeslagen worden natuurlijk, dan scheiden de wegen. Door dit zo expliciet te bespreken voorkom je dat mensen onbewust ongewild blijven en oud zeer ontwikkelen. Je hoeft je dan ook minder vaak af te vragen waar dat nou precies zit, dat oud zeer...

Over de auteur
Jaap Weijers (1973) werkt sinds 2005 als leiderschapstrainer en organisatiecoach, hij is oprichter en mede-eigenaar van Jawel.