Ongezonde organisaties

Het lichaam als organisatiemodel
Kan het menselijke lichaam model staan voor een ander organisme; de organisatie? Deze vraag staat centraal is dit artikel. De beschouwing is bedoeld om het model te toetsen op realiteitsgehalte bij een groter publiek.

Het menselijke lichaam is een vernuftig organisme. De mens heeft duizenden jaren aan evolutie doorstaan. Kennis en structuur zit in de vorm van DNA opgeslagen in elke cel van ons lichaam. Onze medische kennis is gedetailleerd uitgewerkt en vastgelegd in allerlei medische encyclopedieën. Ondanks de enorme medische kennis en hulpmiddelen die we tot onze beschikking hebben, zijn nog steeds niet alle ziekten te bestrijden.

Organisatiekunde staat in verhouding tot geneeskunde in de kinderschoenen. Het bestaan van organisaties zoals Philips, Shell, ING, Unilver, Ahold, ABN met een mondiaal bereik en een grote hoeveelheid medewerkers is iets van de laatste eeuw.

Als er een analogie bestaat tussen het lichaam en een organisatie, dan levert dit een schat aan informatie op voor organisaties. In de navolgende alinea wordt het proces beschreven hoe ik tot de analogie gekomen ben.

Analogie
Het is eenvoudig om de analogie tussen lichaam en organisatie te vinden, zodra je een beginnetje hebt. Om te beginnen, de hersenen. De hersenen hebben als functie de besturing van het gehele lichaam. In organisatietermen klinkt dit als het management, die als functie heeft de besturing van de gehele organisatie. Waarbij management gelijk staat aan de hersenen en lichaam gelijk aan organisatie. Het skelet van de organisatie is de organisatiestructuur die zorgt voor de stevigheid en bescherming van de organisatie. Het hart van de organisatie houdt het lichaam in bedrijf. Dit wordt in veel bedrijven operations genoemd. Als operations het hart is, wat zijn dan de medewerkers van een organisatie? Juist, de bloedcellen. De aanmaak van bloedcellen (beenmerg) komt wel erg overeen met de functie van de afdeling personeel & organisatie. O ja, de interne communicatie komt dan sterk overeen met het zenuwstelsel. Dit beginnetje geeft houvast voor een verdere uitwerking cq vertaling van de analogie.

Werking
Het lichaam heeft energie nodig om te functioneren. Voedsel en zuurstof zetten we om in energie. Voedsel wordt verwerkt in de darmen en diverse organen onttrekken de nodige stoffen die omgezet worden in energie. In organisatietermen vertaalt, orders worden verwerkt door de backoffice tot het eindproduct en/of dienst. Zuurstof wordt door de longen gedistribueerd naar het bloed. Een lichaam kan niet zonder zuurstof en je kunt hoogstens enkele minuten je adem inhouden. M.a.w. een organisatie kan niet lang zonder inkomsten om haar medewerkers een salaris te kunnen betalen. Na deze analogie, ging er bij mij een lichtje branden. De uitdrukking - “…dit geeft me financieel wat lucht” – impliceert kennis in een gezegde waarvan ik mij nooit van bewust ben geweest. “Een organisatie die aan het infuus ligt”, zit in diepe schulden. Ik ben op zoek gegaan naar andere uitdrukkingen rond het menselijke lichaam, die oeroude kennis bevat over de werking van ons lichaam en via uitdrukkingen aan ons overgeleverd zijn door onze voorvaderen.

Kennisoverdracht
Ik heb op internet gezocht naar uitdrukkingen rondom de huid, omdat ik de huid niet direct kan linken aan een organisatieonderdeel. Uit je vel springen (woede uitbarsting), iemand het vel over de oren halen (financieel uitkleden), je huid zo duur mogelijk verkopen (hoge eisen stellen), lijkbleek zien (ongezond), op de huid zitten (opjagen), een olifanten huid (ongevoelig), zachte heelmeesters maken stinkende wonden (halve maatregelen). De huid is het orgaan dat binnen van buiten scheidt. Blijkbaar kun je aan de buitenkant van het lichaam de gezondheid inschatten (lijkbleek zien). De huid is wellicht een indicator voor de financiële gezondheid van de organisatie; de solvabiliteit of liquiditeit van het bedrijf. Tevens geeft de huid signalen naar binnen af of de omgeving bijvoorbeeld koud of warm is. De huid peilt in meer of mindere mate (dikke of dunne huid) het sentiment cq veranderingen in de buitenwereld. Als de huid wonden vertoont, dan moeten de juiste maatregelen getroffen worden voor herstel. Symptoom bestrijding (zachte heelmeesters) lost de oorzaak niet op en komt tot uiting in een ander onderdeel van het lichaam (stinkende wonden). De huid is het voelorgaan en een resultante van de algehele organisatie, die al dan niet lekker in haar vel zit.

Geneeskunde
Nu we twee kennis bronnen - lichaam en spreekwoorden - hebben aangeboord voor de analogie, gaan we op zoek naar de toepassing ervan. Zijn ziektebeelden van de mens vergelijkbaar met organisatieproblemen?
Normaal gesproken bezoeken we eerst een huisarts die een diagnose stelt en eventueel doorverwijst naar de specialist. Ziekten en behandelmethoden krijgen een hele andere dimensie zodra deze diagnose en beproefde behandelmethode op organisaties toegepast wordt: Betekent een hoge bloeddruk een te hoge werkdruk voor de medewerkers? Betekent overtollig vet – gestolde energie – een te grote productievoorraad? Duidt verlamming op een communicatieprobleem? Klinkt aannemelijk, maar dit verdient meer detailonderzoek naar de overeenkomsten tussen bekende ziekten en bekende organisatieproblemen. Ziekten in het menselijke lichaam zijn – net als bij organisaties - vaak het gevolg van een complex aan factoren.

Conclusie
Er bestaat een analogie tussen lichaam en organisatie. Overeenkomstige functies zijn zowel in het lichaam als in organisaties aanwezig. Tevens zit veel kennis opgesloten in gezegden en spreekwoorden die onze taal rijk is. Voor toepassing van de analogie mogelijk te maken is een diepere uitwerking nodig met als doel ziektebeelden en behandelmethoden van het menselijke lichaam te projecteren op organisaties. Krijgt de business consultant hiermee de functie van huisarts?

Gerco Kanbier - organisatie & ict adviseur
Joriet Schneider, student geneeskunde
mail: gerco@elkerlyck.com