Aan de slag met de 21th Century Skills

Columns

De samenleving en het bedrijfsleven veranderen in een steeds hoger tempo en de complexiteit neemt dagelijks toe (exponential change). Werknemers en organisaties kunnen alleen overleven wanneer men over voldoende aanpassingsvermogen beschikt. Dit heeft ingrijpende gevolgen voor de werkwijze van scholen. Leerlingen hebben competenties en vakkennis nodig die we op dit moment nog niet kunnen definiëren. En waar we dus nog geen blauwdruk voor een curriculum van kunnen maken, laat staan dat we ze het kunnen leren.

Drijfveren reguleren
Om te zorgen dat leerlingen zich steeds kunnen aanpassen aan de voor de nieuwe, veranderende wereld, moeten scholen hen basisvaardigheden aanleren die het mogelijk maken dat de werknemer zich door de veranderende omstandigheden ‘buiten de comfortzone’ kan begeven. Daarvoor wordt een wetenschappelijk onderwijsmodel gehanteerd dat is gebaseerd op vijf essentiële vaardigheden, die samen de 21st century skills heten en zowel cognitieve vaardigen (kennis die leerlingen nodig hebben) als conatieve vaardigheden (goed kunnen omgaan met anderen) omvat. In de Verenigde Staten loopt momenteel het Super School Project XP voor radicale onderwijsvernieuwing met 21th century skills. Dit project wordt gesponsored door Michelle Obama. In Amsterdam is een andere Michelle bezig met het komen tot een basisschool die de kinderen gereed kan maken voor toekomst.

Michelle Brown is adjunct directeur op Basisschool Knotwilg in Amsterdam. Ze is bezig met de afronding van haar opleiding ‘Schoolleider Primair Onderwijs’ bij Via Vinci Academy. Voor een leergang-onderzoek onderzoekt ze de zogenaamde ‘executieve functies’ die volgens haar het fundament zijn van de 21st century skills. Onder executieve functies (EF) worden de hogere controlefuncties van de hersenen verstaan. Het gaat hierbij om essentiële zaken als het kunnen reguleren van emoties, discipline, autonomie en adaptief vermogen. Zaken die een verband houden met het reguleren van de ‘animal instincts’ die Darwin in zijn boek ‘The Descent of Man’ (1871) als noodzakelijk voor overleven beschreef. Darwin onderscheidde vier drijfveren*: The drive to acquire, the drive to bond, the drive for security, the drive to explore.

C.G. Jung noemde het proces van het reguleren van deze instincten het individuatieproces. Hij zag dit proces van ontwikkeling van competenties door ervaringsleren terug in de alchemische metafoor van het opwerken van lood naar goud. Het vuur onder de alchemische oven staat dan voor het leven als leerschool.

De ‘executieve functies’ raken aan een belangrijk thema in de moderne management-theorie over zelfsturing en zelfsturende organisaties. Organisaties zoals ING willen flexibeler worden door managementlagen te verwijderen en medewerkers meer vrijheid te geven om hun werk zelf in te richten. Bij deze vorm van (gekaderde) zelforganisatie wordt intensief gebruik gemaakt van teams. Het kunnen reguleren van emoties door de werknemer is een voorwaarde om te kunnen functioneren in een ‘zelfsturend team’. Restrictie en vrijheid zijn complementaire zaken die de 21e eeuwse werknemer nodig heeft om te kunnen voldoen aan de toegenomen eisen.

Verbetering van de organisatie
Een school die aan de slag wil met de 21th Century Skills zal de organisatie daarvoor geschikt moeten maken. Omdat een organisatie een collectief van mensen omvat, zien we de vier drijfveren terug in de vorm van dimensies van organisatiecultuur in bijvoorbeeld het concurrerende waarden-model van Quinn en Cameron. Uit onderzoek met de HPO-scan* blijkt dat er een sterke correlatie is tussen deze vier cultuuraspecten en duurzaam succes van organisaties. Een school die als ambitie heeft om kinderen flexibel en toekomstbestendig te maken staat dus voor de taak om de vier cultuur-elementen te ontwikkelen en in balans te brengen.
Om te ontdekken wat de te verbeteren aspecten van de organisatiecultuur van Basisschool De Knotwilg zijn, heeft Michelle de High Performance Organisatie-Scan gebruikt. De relatie tussen deze cultuurscan en de drijfveren is als volgt:

Darwiniaanse drijfveer             Cultuurdimensie   HPO-scan

Drive to acquire                            Zakelijk & Doelgericht
Drive to bond                                Mens & Motivatie
Drive for security                         Planning & Proces
Drive to explore                           Zelfsturing & Creativiteit

Onderzoeksresultaten

‘Ik was positief verrast over de scores’ vertelt ze. De directie van Basisschool Knotwilg is anderhalf jaar geleden aangetreden. ‘We hebben ons intensief bezig gehouden met het ontwikkelen van een gezamenlijke visie op zowel het benodigde pedagogisch klimaat als het bijbehorende handelen van de leerkrachten. Voor het ontwikkelen van de ‘executieve functies’ is het belangrijk dat rekening gehouden wordt met de specifieke ontwikkelbehoeften van een kind in relatie tot de drie basisbehoeften: relatie, autonomie en competentie. Het observeren van een kind is voor de leerkracht nodig om de specifieke behoeften te ontdekken. Empathisch vermogen van de leerkrachten en flexibiliteit is daarvoor een essentiële voorwaarde.’

De HPO-scan toonde aan dat Knotwilg in vergelijking tot andere organisaties goed scoort op de cultuurdimensie ‘Mens & Motivatie’ en ook op ‘Planning & Proces’ . Op de dimensie ‘Mens & Motivatie’ is sterk ingezet door onder andere het volgen van het traject Pedagogische Tact bij het Nivoz. De directie ziet dat er ten aanzien van deze dimensie al enorme sprongen zijn gemaakt, maar beseft ook dat ze er nog niet zijn.

Uit de HPO-scan blijkt dat er op de cultuurdimensies ‘Zakelijk & Doelgericht’ en ‘Zelfsturing & Creativiteit’ wat lager gescoord word.

De lagere score op Zakelijk & Doelgericht’ verklaart Michelle doordat bepaalde aspecten binnen deze dimensie niet helemaal van toepassing zijn op het onderwijs. Te denken valt dan aan het behalen van winst, de beschikbaarheid van voldoende geld en het aanpassen van de strategie op veranderende wensen van klanten. Michelle is ervan overtuigd dat het onderwijs in sommige opzichten wat zakelijker mag worden; zakelijkheid is een belangrijk aspect van de nieuwe wereld van de 21e eeuw. Leerlingen leren het meest van hun docent en de omgeving. Het hebben van een missie en visie, bepalen van een strategie, vaststellen van doelen, deze monitoren en vervolgens evalueren zijn bij Basisschool De Knotwilg al wel goed ingebed. Op dit gebied heeft de verzakelijking van het onderwijs wel plaatsgevonden.

Omdat leerlingen de ‘executieve functies’ en ‘21th century skills’ zoals adaptief vermogen het best spelenderwijs ontwikkelen, is het belangrijk dat binnen de ‘blauwe’ methodische kaders van het onderwijs en de cultuur van de school meer ruimte komt voor leerkrachten en teams om zelfsturend te zijn en te kunnen experimenteren. ‘De menselijke persoonlijke groei en ontwikkeling van mensen is en blijft nu eenmaal maatwerk.’

Bronvermelding
Lawrence, P.R. en N. Nohria, Driven. How Human Nature Shapes Our Choices (Harvard, 2004)
Breejen, J.D. den, De High Performance Organisatie: een integrale aanpak van leren en veranderen (Kluwer 2009)

Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren

Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)

Word een pro!

SCHRIJF MEE >>

Meer over Gedragsverandering