Obama heeft zijn langste tijd gehad?

Op het hoogtepunt moet je stoppen. Iedereen die presteert op topniveau weet dat. Dit principe geldt volgens mij ook voor politiek leiderschap, maar zelden wordt ernaar gehandeld. Ontluistering is vaak het gevolg, bijvoorbeeld bij Bush, of minstens een treurige afgang, bijvoorbeeld voor Blair. Blijkbaar is het niet eenvoudig om hoge verwachtingen, die worden gewekt tijdens “the finest hour of leadership”, vast te houden.

Dit voorspelt weinig goeds voor het presidentschap van Obama en hij zou er verstandig aan doen niet aan te treden. Op 04 november 2008 beleefde hij zijn “finest hour”, maar de kans is groot dat wij eind 2012 concluderen dat hij de verwachtingen niet heeft waargemaakt. En dat blijkt dat hij toch gewoon mens is.

Want de verwachtingen zijn torenhoog en de problemen niet te overzien. Een puinhoop die kredietcrisis heet, reële economische problemen, grote onzekerheden, het terrorisme, gigantische ecologische uitdagingen, etc. De uitdagingen zijn talrijken en de puinhoop die Bush achterlaat is gigantisch.

Het realisme van de sceptici is dus terecht. Met Obama’s verkiezing is er rationeel gezien niets veranderd. Hij kan het alleen maar slechter kan doen. De historie laat zien dat realisatie achterblijft bij de beloften. Het presidentschap van Obama is gedoemd te mislukken. En hem falen door te hoge verwachtingen aanrekenen licht voor de hand.

Vooruitlopen op zijn rol als president doet echter geen recht aan de betekenis die hij momenteel al heeft (gehad). In de afgelopen maanden heeft hij als belangrijkste (informele) leider mensen geboden waar nu een grote behoefte aan is: bezieling, verbinding, hoop, inspiratie en vertrouwen. Dat is de betekenis van Obama als leider nu. De puinhoop Bush was een goede voedingsbodem voor de succesvolle “yes, we can” campagne. Na de technocratische, angstgedreven, machtsgerichte en egocentrische leiderschap is het Amerikaans volk toe aan een weg.

Hij vervult een behoefte: de bezieling van de natie en verbondenheid met anderen, zo hard nodig om complexe structuren te bezielen en in stand te houden. Hij belichaamt dat consistent. Niet door wat hij zei, deed of dacht in de fantastische campagne. Niet door zijn de visie voor oplossing van problemen nog door zijn rede “change, yes we can.”

Zijn betekenis is wat hij zelf is: de vertegenwoordiger van die bezieling, de bezieling zelve. In zijn campagne en na zijn verkiezing. In de Nederlandse ochtend van 05 november 2008 heb ik met grote ontroering geluisterd naar zijn acceptance speech. Met een twinkeling in de ogen heb ik gekeken naar de reacties van veel mensen. Journalisten, verslaggevers, commentatoren, deskundigen, gewone mensen in Amerika, mensen in Afrika, blanken, zwarten, etc.

Geroerd was ik door de decaan van een overwegend zwarte highschool, die geen zinnig woord kon uitbrengen van emotie. Getroffen was ik ook door de opmerkingen van een commentator, die aangaf dat hij die uitbarsting van emotie maar niet kon vatten. “Dat je een halfuur blij bent, ontroerd bent, in tranen van emotie, OK! Maar dat je dat uren achter elkaar kan zijn: maf! Per slot van rekening is er weinig veranderd.”

Rationeel gezien was er inderdaad weinig veranderd, maar vanuit een ander perspectief zat deze commentator er volstrekt naast. Er was wel degelijk veel veranderd: de bezieling, verbinding, hoop, inspiratie en vertrouwen gaf miljoenen mensen wereldwijd de moed om verandering zelf ter hand. Geïnspireerd door de moed van deze ene man om het zelf het verschil te maken. Ondanks de kansarme situatie, die hem werd toebedacht. Ondanks dreigementen die hem boven het hoofd hingen. Ondanks de grote uitdagingen, die hem wachten.

Het zijn vooral deze twee aspecten, zelf bezieling zijn en moed hebben het verschil te maken, waardoor ik mij afvraag of Obama niet grootser is dan velen denken. Of hij niet in staat is boven alles en iedereen uit te stijgen, vooral boven zichzelf, om daarmee samen met anderen de uitdagingen het hoofd te bieden. Om mensen blijvend bezield te houden waardoor de kans op “the change” blijvend reëel is. Een van zijn uitspraken geeft hoop: “Een crisis is een uitgelezen gelegenheid om jezelf of een situatie te verbeteren.”