Natie der navelstaarders

Columns

Na de 16e verjaardag van mijn oudste was werk een bijna dagelijks onderwerp van gesprek bij ons thuis. Ik ben van de ouderwetse stempel die vind dat als je iets leuks wilt, je er voor moet werken. Dus toen hij vroeg om een nieuwe en nog mooiere smartphone wees ik hem richting de lokale supermarkt en de prachtige perspectieven in het vakkenvullersvak. Zijn antwoord: maar dat lijkt me niet leuk en het is toch belangrijk dat je iets doet wat je leuk vind. Mijn antwoord: ga eerst maar eens je eigen geld verdienen.

Hoe kwam deze knul van 16 op het idee dat het belangrijk is iets te doen wat je leuk vind? Ik kan mij niet herinneren ooit dergelijke vreemdsoortige gedachten te hebben gehad toen ik op die leeftijd werk zocht. Zijn opmerking lijkt voort te komen uit een ideologie die de laatste decennia aan populariteit heeft gewonnen en grossiert in uitspraken als ‘doen waar je hart ligt’ en ‘je passie volgen’. Hier zou de sleutel tot persoonlijk geluk en effectiviteit liggen. Dit is echter slechts een aanname, een aanname die ongemerkt de status van waarheid heeft gekregen. Onterecht.

De sleutel tot geluk

Wat maakt dat mensen met plezier naar hun werk gaan en met een goed gevoel naar huis gaan? Na mijn studie psychologie was ook ik er van overtuigd dat ik alleen gelukkig kon worden als ik mijn passie zou volgen (deze overtuiging baseerde ik overigens niet op enige wetenschap). Jammer genoeg werd er toen veel op onderwijs en onderzoek bezuinigd en was er weinig ruimte voor mijn passie (psychologie). Ik koos daarom voor het bedrijfsleven, er moest immers brood op de plank komen. Ik deed niet waar mijn hart lag, maar had in de jaren daarop de tijd van mijn leven. Hoe kon dat?

Onderzoek geeft veel inzicht in wat werk leuk maakt voor mensen. Belangrijk zijn bijvoorbeeld goede samenwerking (teamspirit), kunnen bijdragen, ergens goed in zijn, passende uitdagingen hebben, eerlijk behandeld worden en gewaardeerd worden voor je inspanning. Zijn deze randvoorwaarden goed ingevuld, dan is de kans groot dat je het naar je zin hebt op je werk. Ik had het geluk direct een baan te vinden waar al die randvoorwaarden goed werden ingevuld en had het daardoor erg naar mijn zin. Ik ken ook mensen die wel hun hart hebben gevolgd, maar voor wie de omstandigheden niet zo goed waren. Zij werden niet gelukkig van hun werk.

Navelstaarders

In de paar honderdduizend jaar dat homo sapiens op deze aarde rondloopt is er tot vrij recent nooit veel te kiezen geweest. Je deed jagen of verzamelen en de keuze werd vooral bepaald door of je man of vrouw was. Liepen onze voorouders continu gedeprimeerd over de savanne? Ik denk het niet. We zien eerder het omgekeerde: de toenemende mate van keuze die wij hebben leidt tot meer depressie. Onderzoek laat bijvoorbeeld zien dat hoe meer keuzes je mensen geeft, hoe minder gelukkig ze zijn met de keuze die ze gemaakt hebben.

Is je hart volgen de sleutel tot persoonlijk geluk en effectiviteit? Misschien, voor sommige mensen. Voor de meerderheid is er een eenvoudiger recept dat honderdduizend jaar geleden ook al veel voldoening gaf. Onze collega’s in de oertijd werkten in kleine hechte groepjes, op basis van eerlijkheid, gelijkwaardigheid en gezamenlijke belangen. Zij konden hierin bijdragen en werden gewaardeerd wordt voor die bijdrage. Ze konden hun vaardigheden blijven ontwikkelen binnen die groep en hadden heldere en passende uitdagingen. Geef mensen dit in hun werk en ze gaan er elke maandag fluitend naar toe. En na hun werk hebben ze nog voldoende energie om iets met hun passie voor fotografie te doen. We doen er daarom goed aan iets minder te cateren aan de ideologie van navelstaarderij en beter te kijken naar wat de kwaliteit van werk en leven werkelijk verbeterd.

Het idee dat je moet ‘doen waar je hart ligt’ en ‘je passie volgen’ is eigenlijk ook een heel egoïstische ideologie. Je maakt deel uit van een samenleving die bepaalde kennis en vaardigheden nodig heeft, bijvoorbeeld technische expertise. Maar omdat iedereen zo nodig zijn hart moet volgen zitten we nu met een overschot van mensen die ‘iets interessants met mensen’ zijn gaan doen, zoals communicatie of sociaal cultureel werk. Want, om met mijn 16 jarige zoon te spreken, je moet toch iets doen wat je leuk vind. Vervolgens kunnen er duizenden vacatures niet vervuld worden en moeten we in tijden van hoge werkeloosheid experts uit het buitenland halen. Doen waar je hart ligt ondermijnt onze economie en mogelijk zelfs de samenleving. En laten we niet vergeten: van werkeloosheid en geldzorgen wordt je niet gelukkig.

Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren

Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)

Word een pro!

SCHRIJF MEE >>

Jos Steynebrugh
@Max

Het verbaast me, zeker van een psycholoog, dat je alle drijfveren, passies en hartewensen op één hoop gooit. Ik denk dat als je de "lagere drijfveren" (geld, spulletjes, aanzien, erkenning, macht etc ) scheidt van de "hogere" (bijdragen, iets zinnigs doen etc) dat een héél ander verhaal ontstaat.

Ook mis ik het aspect conjunctuur in je beschouwing. Je beschrijft een situatie waarin het ons eigenlijk aan niets meer ontbreekt (relatieve hoogconjunctuur). Eigenlijk schrijf je over verwende conjunctuurkrengetjes.

Groet,
Jos Steynebrugh
Max
@Jos

Dank voor je reactie.

In de wetenschap wordt niet echt meer het onderscheid gemaakt dat je voorstelt, zie ook deze column voor toelichting: http://flowq.wordpress.com/2011/04/17/maslow-of-darwin/

Conjunctuur maakt niet echt veel in de beschreven type factoren, het zijn redelijk consistente voorspellers. De populariteit van de ideologie wordt mogelijk wel beïnvloed door conjunctuur, we zien nu ook eindelijk een toename van studenten op technische opleidingen. De ideologie zelf is echter diepgeworteld en de meeste coaches en loopbaanadviseurs die ik ken zien dit allemaal als waarheid.
Koen Krikke
Beste Max,

Je stelling dat er een te groot belang aan het volgen van je passie wordt gelegd, herken ik helemaal. Ik denk dat dat idee van 'je passie volgen' vooral in bepaalde generaties en omgevingen bon ton is. Bij mij werkt het niet, meen ik.

Ik heb meerdere passies. Het lastige is dat die niet zo makkelijk grijpbaar zijn. En bovendien veranderen ze in de loop der jaren. Algemeen geformuleerd, is mijn passie is het willen weten hoe iets werkt, en het vervolgens zelf in de praktijk brengen. Dat kon ik kwijt in piano-spelen (vroeger een passie, nu weer), surfen op een zelfontworpen surfplank (nu geen passie meer), en mijn TU studie (nog steeds een passie, meen ik, maar werkgevers herkennen dat niet). In mijn werk ontwikkelde ik een passie voor organisatiedynamiek. Het zal je maar gebeuren...

Het kennen van je passie en daar ook je werk van maken, is mij niet gelukt. Als we vroeger geen piano hadden gehad, dan had ik die passie wellicht niet ontdekt? Of misschien is het geen echte passie? En dan surfen: als ik 15 jaar eerder was geboren dan bestond dat niet eens. Misschien was het dan wel zeilen geworden? Of vliegeren? Of... Tenslotte: als je meerdere passies hebt (denkt te hebben) kan er een conflict optreden: pianospelen en surfen gaat bijvoorbeeld niet goed samen.

Koen
Jiska
Beste Max,

Boeiend wat je hier schetst...

"Onze collega’s in de oertijd werkten in kleine hechte groepjes, op basis van eerlijkheid, gelijkwaardigheid en gezamenlijke belangen. Zij konden hierin bijdragen en werden gewaardeerd wordt voor die bijdrage. Ze konden hun vaardigheden blijven ontwikkelen binnen die groep en hadden heldere en passende uitdagingen. Geef mensen dit in hun werk en ze gaan er elke maandag fluitend naar toe."

Mij fascineert de vraag in hoeverre je dit aan mensen kunt 'geven'. En wat het effect is van de verwachting dat iemand anders dan jijzelf de omstandigheden, voorwaarden voor je creëert. Of ligt de sleutel tot geluk juíst in het zelf werken voor wat je leuk en prettig vindt? En daar zelf de volle verantwoordelijkheid voor voelen en nemen? In je intro noemde je het al...

Onze collega's in de oertijd werd geen eerlijkheid, gelijkwaardigheid, waardering, uitdagingen en ontwikkelmogelijkheden 'gegeven'. Ze maakten het allemaal zelf, in interactie met elkaar.

Groet,
Jiska
Dik Brouwmeester
Dat volgen van je passie is slechts voor een klein deel van de mensen weggelegd. Hoeveel mensen staan niet dagelijks in de file of mogen op de fiets op weg naar stom, eentonig en afstompend werk? Werk dat echter wel moet gebeuren en waar de samenleving niet buiten kan.

Je kunt je beter richten op dingen die wel binnen je bereik liggen. Beter stom werk, maar leuke collega's en een rijk sociaal leven, dan al die zogenaamd uitdagende en inspirerende banen waar je in werkelijkheid constant op de schopstoel zit.

Ik heb lopendebandwerk gedaan, in de haven gewerkt, postpakketten gesorteerd, afijn van alles, en gezien dat dat niet was wat ik wilde. Maar er zijn genoeg mensen die daar wel gelukkig mee zijn en in hun vrije tijd oude auto's opknappen, tuinieren, naar de kroeg gaan of in een band spelen.

Meer over Scholing en werk