Mystiek van de agenda

De Franse filosoof Roland Barthes schreef verschillende van zijn boeken in fragmenten: losstaande stukken tekst van wisselende lengte rond steeds één gedachte. Samen vormen ze wel een geheel, maar zonder te voldoen aan de harde logica van oorzaak en gevolg, van premissen en conclusies, van een heldere rode draad. Het zijn meanderende vertogen waarin elk nieuw fragment je een andere kant op duwt.

Een belangrijke reden voor hem om zo te schrijven, is dat hij houdt van beginnen. Steeds opnieuw kunnen beginnen is voor hem essentieel voor de lol van het schrijven.

IJzeren wet 

Hoewel Barthes verwijzingen naar erotiek niet schuwt, heeft hij het niet over de maagdelijkheid van het witte vel, de onbevlekte blanco pagina, waaraan ik moest denken.

Het plezier van het steeds opnieuw beginnen roept de herinnering op aan mijn  schooltijd waar het nieuwe schooljaar begon met een ritueel: de inwijding van de spierwitte eerste bladzijden van nieuwe schriften. Daarbij steevast het voornemen om ook na die eerste bladzijde het schoonschrijven voort te zetten - een voornemen dat binnen een week werd vergeten, maar wel jaarlijks terugkeerde. Als een ijzeren wet.

Elk nieuw begin is een voornemen en een belofte die je aan jezelf doet. En het doen van een belofte, zo merkte de filosofe Hannah Arendt eens op, is de beste manier om de toekomst te voorspellen. Maar toch.

Visioen? 

Hetzelfde voor de jaarlijks nieuwe agenda. Niet maagdelijk wit, wel crèmekleurig en van data voorzien. Onaangeroerd exit de drukker, wachtend op de dingen die gaan komen, verlangend uitziend naar ingebruikneming, rekenend op overgave en toewijding.

Het jaarlijks ritueel gaat vergezeld van een zekere opwinding, veroorzaakt door een eveneens jaarlijks terugkerende reflectie en de hoop op een visioen.

Extern geheugen

Elke ontmoeting, memorabel of niet, elke afspraak met hoop op een gunstige afloop, elk geslaagde of niet geslaagde presentatie, elke meeting wordt door notatie in de agenda aan de vergetelheid onteigend. Vastgelegd in dit externe geheugen om op elk gewenst moment te kunnen aanspreken en opnieuw volop aanwezig te zijn.

Gaat het enkel om niet te vergeten en herinneren, vooraf en nadien? Zeker is dit het geval voor de korte termijn. Voor de langere termijn is er meer.

Rooktafel 

Mijn grootvader had een kleine agenda die op de rooktafel lag. Voor wie niet meer weet wat een rooktafel is: dat was een kleine, ronde tafel met daarop een sierlijke, vaak zilveren sigarettenhouder, sigarenhouder en asbak met drukveer (!). En een houder om een luciferdoosje tussen te steken. Toen roken nog heel gewoon was, was de aanwezigheid van zo’n rooktafel in veel huizen dat ook.

Mijn opa schreef elke dag op wat voor weer het was en wie er op bezoek waren geweest. Misschien meer, dat weet ik niet. Dat weet niemand want, zo kregen wij als kleinkinderen mee, het was streng verboden om stiekem in die agenda te kijken. Dit verbod verleende de agenda een mystieke status.

Toen ik eens bij mijn grootouders logeerde, sliep ik op de zolder. Ik trof daar een schoenendoos vol oude agenda’s van mijn opa aan.

Herinneringen

Ook zelf bewaar ik oude agenda’s. Ze staan bij elkaar op de onderste plank van een van de boekenkasten in mijn studeerkamer. Het is inmiddels een respectabele rij. Soms blader ik door zo’n agenda. Ik zie dan met welke organisaties en mensen ik in een bepaalde periode contact had. Simpele vermeldingen van naam, plaats en tijd roepen complete beelden op. Gezichten, vergaderruimtes, PowerPoint-presentaties. En niet alleen dat. Er komen ook gevoelens boven als ‘aangenaam’, ‘prettig’, ‘niet soepel lopend’, ‘ontevreden over het resultaat’.

Stille getuigen

Agenda’s, het zijn stille getuigen van je groei in het vak, van je professionele en persoonlijke ontwikkeling, van je successen en je falen. Ze bewaren de herinnering aan gesprekken en mensen (namen helaas niet, die ben ik zo weer kwijt) met wie je het goed of minder goed kon vinden. Ze dupliceren het plezier van toen of confronteren je opnieuw met ongemak, onvermogen en frustratie.

De agenda, niet jij neemt hem maar hij neemt jou mee het jaar door. Nu eens als behulpzame geheugensteun, dan weer als een tiran. Soms als een organizer die je helpt om niet ten onder te gaan in chaos, een andere keer als een verleider die jou helemaal en altijd wil.

De agenda, hij doet zichzelf zo functioneel mogelijk voor en presenteert zichzelf graag als ‘planner’. Hij maskeert daarmee zijn geheimzinnige, zijn zich jou toe-eigenende kracht.

De agenda, hij helpt je en hij beduvelt je op een en hetzelfde moment. Engel en duivel ineen.

Binnenkort mogen we weer. Een nieuw jaar kondigt zich aan.