Deze stelling klinkt misschien gewaagd in een tijd waarin we communicatieproblemen vaak de schuld geven van mislukte projecten, spanningen in teams of zelfs persoonlijke conflicten. Toch is deze bewering geen provocatie, maar een oproep om communicatie anders te benaderen: niet als struikelblok, maar als kans om verantwoordelijkheid te nemen en verbinding te creëren. 

De paraplu van miscommunicatie

De term ‘miscommunicatie’ is een handig label voor alles van onduidelijke e-mails tot gemiste deadlines of relationele spanningen. Maar dit paraplubegrip verhult vaak de kern: miscommunicatie is geen opzichzelfstaand probleem, maar een symptoom van diepere kwesties, zoals onduidelijke verwachtingen, angst voor confrontatie of een gebrek aan eigenaarschap.

Neem een projectteam dat vage richtlijnen krijgt. Teamleden vullen de lacunes met aannames, wat leidt tot verwarring en vertraging. Was dit miscommunicatie? Of ontbrak het aan helderheid en de moed om vragen te stellen? Zelfs in situaties waar taalbarrières of culturele verschillen een rol spelen, ligt de kern vaak in het niet erkennen van deze verschillen of het vermijden van verduidelijking. Miscommunicatie is zelden de oorzaak; het is een signaal dat afstemming ontbreekt.

“Miscommunicatie is vaak een excuus om verantwoordelijkheid te ontwijken.”

Communicatie als gedeelde verantwoordelijkheid

Communicatie – afgeleid van het Latijnse communicare, ‘samen maken’ – is een dynamiek van afstemming, niet een eenrichtingsproces. Of het nu in een team, een vriendschap of een familie is, communicatie gedijt waar ruimte is voor frictie, vragen en gedeelde betekenis. Veel leiders proberen echter controle uit te oefenen met gedetailleerde instructies, in de veronderstelling dat dit helderheid schept. Maar echte helderheid ontstaat door dialoog, niet door meer te zenden.

Stel, een manager geeft tijdens een projectbespreking uitgebreide instructies. Het team blijft stil, uit angst om onduidelijkheden te benoemen. Het project loopt vast, niet door gebrek aan instructies, maar doordat openheid ontbrak. Dit geldt ook buiten de werkvloer: in een vriendschap kan een misverstand ontstaan doordat niemand de moed heeft om verwachtingen uit te spreken. Effectieve communicatie vraagt om nieuwsgierigheid en het vermogen om onvolledigheid te omarmen.

Zelfhandicapping: een verborgen valkuil

“We hadden te maken met miscommunicatie” is een veelgehoorde uitspraak na een conflict of mislukt project. Het is een beleefde manier om verantwoordelijkheid te omzeilen. Deze zelfhandicapping voorkomt dat we de werkelijke oorzaken benoemen, zoals vaagheid, angst voor confrontatie of gebrek aan afstemming.

Bijvoorbeeld: Anna, afdelingshoofd in een IT-bedrijf, zag een software-update mislukken. Ze wees naar “miscommunicatie”. Maar bij nadere inspectie bleek dat haar instructies vaag waren, het team geen vragen durfde te stellen en niemand eigenaarschap nam. Dit patroon zien we ook in persoonlijke relaties: een vriend die “niet duidelijk was” krijgt vaak de schuld, terwijl niemand de onduidelijkheid aankaartte. 

Miscommunicatie is een rookgordijn dat moedige vragen verhult.

Praktische stappen voor effectieve communicatie

Hoe doorbreek je de mythe van miscommunicatie? Door ruimte te creëren voor openheid en verantwoordelijkheid, of je nu een leider bent of een vriend. Hier zijn drie concrete stappen:

1. Prioriteer vragen boven antwoorden
   Begin met open, nieuwsgierige vragen. In plaats van te vragen “Is dit af?”, stel: “Hoe interpreteren jullie deze opdracht?” Dit stimuleert dialoog en voorkomt aannames. Bij een projectstart kun je bijvoorbeeld vragen: “Wat hebben we nodig om dit helder te krijgen?” In persoonlijke relaties werkt een simpele “Wat bedoel je precies?” net zo goed.
2. Accepteer onvolledigheid
   Geen enkele boodschap is volledig. Erken dit en moedig anderen aan om onduidelijkheden te benoemen. Als leider kun je zeggen: “Dit is nog niet helemaal duidelijk; laten we samen uitzoeken wat werkt.” Dit verlaagt de drempel voor feedback. In vriendschappen kun je soortgelijke openheid creëren door te vragen: “Kloppen mijn aannames hierover?”
3. Neem eigenaarschap over je communicatie
   Reflecteer op hoe je boodschap landt. Vraag jezelf af: “Heb ik ruimte gelaten voor vragen? Was ik helder?” In plaats van te denken “Ze begrijpen me niet,” vraag: “Wat kan ik anders doen?” Dit vraagt zelfreflectie, maar versterkt je impact, zowel op de werkvloer als daarbuiten.

“Echte communicatie begint waar controle ophoudt.”

Een oproep tot moed

Miscommunicatie is een mythe die ons afleidt van de kern: het vraagt moed om open te communiceren, onvolledigheid te accepteren en verantwoordelijkheid te nemen. Of je nu een team leidt of een relatie onderhoudt, de uitdaging is dezelfde: durf jij de paraplu van miscommunicatie op te vouwen? Durf jij te leiden met nieuwsgierigheid en eigenaarschap? Stap uit de schaduw van controle en bouw samen aan betekenisvolle communicatie.