Lekker slapen en morgen gezond weer op

Columns

Mensen hebben slaap nodig. Slaap is, net als eten en drinken, een eerste levensbehoefte. Toch wordt de noodzaak voor voldoende slaap nogal schromelijk onderschat. Het lijkt dat m.n. op boardroom niveau er een gedachte heerst dat slaap iets is voor zwakkelingen. Een beetje manager of bestuurder op niveau gaat er graag prat op flink wat uren te maken bovenop de 40-urige werkweek. De gevolgen van slaapgebrek moet je niet onderschatten.

Recent werd topman Ton Büchner van AKZO, om gezondheidsredenen, gedwongen zijn functie neer te leggen. Nadat hij in 2012 reeds door burn-out klachten tot een tijdelijke stop werd gedwongen legde hij recent zijn functie definitief neer vanwege gezondheidsredenen. Voor Büchner waren werkweken van 80 uur eerder regel dan uitzondering. Helaas staat hij daarin niet alleen. De gemiddelde CEO wordt met werkweken van 60 tot 80 uur volledig opgeslokt door zijn agenda. Oh, oh, oh, wat zijn we belangrijk en wat kunnen wij moeilijk gemist worden lijkt de overheersende gedachte te zijn.

Onvoldoende slaap op de korte termijn

Nu weten we waarschijnlijk allemaal dat onvoldoende slaap niet goed is voor je gezondheid. Maar wanneer je er even wat onderzoek naar doet is het best wel schrikken.

Eén nachtje slecht slapen doet al een forse aanslag op je. Onderzoek toont aan dat een slechte nachtrust je doet hunkeren naar grotere porties voedsel en dan bij voorkeur met flink wat vetten en koolhydraten. Na één nacht slecht slapen neemt de oog-handcoördinatie al af en wordt de kans op een verkeersongeval met een factor drie verdubbeld. Ook heeft het nogal wat impact op je immuunsysteem. Wanneer je minder dan 7 uur per nacht slaapt loop je drie keer meer risico om verkouden te worden. Emotioneel word je reactiever. Onderzoek van de Harvard Medical School toont aan dat slaaptekort het emotiecentrum in je brein tot 60% reactiever maakt. Het relativeren op een heftige gebeurtenis wordt dus ernstig bemoeilijkt waardoor je behoorlijk ongecontroleerd kunt reageren. Logischerwijs gebeurt er ook nogal wat op het gebied van focus en geheugen. Concentreren wordt erg lastig en bovendien word je nogal vergeetachtig.

Onvoldoende slaap op de lange termijn

Mocht je van het bovenstaande al schrikken, pas dan op want het wordt nog erger.

Wanneer je langdurig slecht slaapt neemt de kans op overgewicht fors toe. Allerlei hormonale veranderingen en een slecht eetpatroon, zoals de nachtelijke snack, zorgen daarvoor. De kans op suikerziekte neemt toe omdat onvoldoende nachtrust iets met de gevoeligheid voor insuline doet. Chronisch slaaptekort wordt bovendien in verband gebracht met hoge bloeddruk en een grotere kans op een hartaanval en beroerte. Wie voortdurend moe is heeft minder zin in seks. Iets waar de gemiddelde mens toch veel plezier aan beleeft. Voor mannen is de impact nog erger omdat naast de verminderde lust ook de kwaliteit van sperma ernstig afneemt. Mannen die te weinig slapen produceren tot 29% minder spermacellen.

De gewoonte van laat naar bed en vroeg weer op is een tikkende tijdbom voor je gezondheid.

Leiderschap

Nu kan ik mij er alles bij voorstellen dat je in geval van een crisis niet om 17:00 uur kunt zeggen, “tot ziens allemaal, mijn dag zit er op”. Echter het woord “crisis” zegt het al - een noodsituatie waarbij het stelsel ernstig verstoord raakt. Wanneer het 365 dagen per jaar “crisis” is, dan is er echt iets anders aan de hand. We bevinden ons in oorlog of zijn zojuist getroffen door een ramp van ongekende omvang. Hoe goed ben je als leider, of hoe goed is je leiderschap, wanneer je altijd onmisbaar bent? Wanneer alles afhangt van jouw aanwezigheid hoe goed is dan het team waarin je je bevindt? En mocht je nu als manager de overtuiging hebben echt onmisbaar te zijn, dan is mijn advies om z.s.m. hulp te zoeken en met behulp van een deskundige eens diepgaand stil te staan bij de vraag: “wat voor een leider wil ik zijn?” Het zou zo maar kunnen zijn dat je voorstellingsvermogen ernstig is ontregeld, mogelijk door slaapgebrek. Je hebt in ieder geval je toko verkeerd georganiseerd wanneer je onmisbaar bent en het is bovendien een weinig efficiënte en kwetsbare vorm van leiderschap.

Gaat het je met trots vervullen wanneer je kinderen straks zeggen: “mijn vader was heel belangrijk, hij heeft zich dood gewerkt”. Gaat het je met trots vervullen wanneer juniorleiders in je omgeving je voorbeeld gaan volgen? Jezelf doodwerken is in ons land gelukkig nog vooral een uitdrukking. In Japan echter is het een harde realiteit. Het fenomeen heeft daar zelfs een officiële naam: karoshi. In Japan zorgt de cultuur van hard werken, met werkweken tot 110 uur, voor een golf van hartaanvallen, herseninfarcten en zelfmoorden. Wil jij als leider zo’n voorbeeld zijn? Eén van de zaken waar mensen op hun sterfbed spijt hebben is het feit dat ze zo hard gewerkt hebben.

Wees een voorbeeld dat laat zien dat het ook anders kan. Een belangrijke essentie van leiderschap is om meer leiders voort te brengen, niet meer volgers.

Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren

Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)

Word een pro!

SCHRIJF MEE >>

Guus Cruts
Ik stel voor om op grond van deze analyse "karoshi" toe te voegen aan de lijst van managementmythes die hiermee ontkracht zijn, c.q. busted.

En ik zie daar nu wel een patroon in. Nogal wat managementmythes doen een aanval op het gezonde verstand van je normale natuurlijke grenzen kennen, en karoshi is daarbij blijkbaar het fatale eindstadium.
Judith Hagelen
Fijn uw artikel te lezen. Dit geldt niet alleen op management niveau: kijk eens naar al die jongeren die hele nachten zitten te gamen. Slapen wordt absoluut onderschat. Het is van levensbelang, want tijdens het slapen worden er allerlei processen op gang gezet in het menselijk lichaam, zoals aanvullen, repareren, herstellen e.d. om de volgende dag weer uitgerust, hersteld en aangevuld aan een nieuwe dag te beginnen. Vooral chronisch slaaptekort leidt, zoals u schrijft in uw artikel, tot een beroerte en hartinfarct. De eerste stap voor mensen met slaaptekort is het erkennen en aanvaarden. Dan is er zeker een oplossing voor dit probleem.
Rijk Binnekamp
Dank voor je reactie Judith. Hoewel deze column zich m.n. richt op managers is de boodschap natuurlijk voor iedereen van belang. Ik deel je mening dat m.n. ook jongeren het belang van slaap onderschatten. Niet alleen door te gamen, maar ook het nachtenlang doorhalen in het uitgaanscircuit, al of niet ondersteund door geestverruimende middelen, doet nogal iets met je bioritme. En een eenmaal ontregeld dag- en nacht ritme en/of ontregelde slaapcyclus laat zich niet zo gemakkelijk herstellen.
Guus Cruts
En dus nooit meer je mobiel e.d. op je nachtkasje leggen. Er ligt daarover momenteel een boek klaar in de betere boekhandels: Adam Alter (2017). Superverslavend: Waarom smartphones, apps en social media zo verslavend zijn (en wat je eraan kunt doen). Amsterdam: Maven Publishing B.V.
Hendrik van As
Lid sinds 2019
Inderdaad Guus, heb het ook gelezen en vond het een erg goed boek. De effecten van beeldscherm licht op slaap worden overigens zwaar onderschat. Omdat ik zelf toch vaak tot laat in de avond op mijn laptop werk heb ik onlangs een blaublock bril aangeschaft. Ik was hier erg sceptisch over maar ik ben er inmiddels erg over te spreken.
Rijk Binnekamp
Heel interessante TED Talk van de Britse neurowetenschapper Russel Foster. Foster doet onderzoek naar onze hersenen als we slapen. Een gebied dat nog vrij onbekend is, terwijl we toch bijna een derde van ons leven slapend doorbrengen. Waarom is slaap belangrijk voor ons? Wat heeft slaap voor impact op onze gezondheid? Foster deelt in deze TED-talk drie theorieën over slapen en mythes over hoeveel slaap je op welke leeftijd nodig hebt. Daarnaast bespreekt hij nieuwe vormen van slaapgebruik en de impact daarvan op je geestelijke gezondheid.

https://www.ted.com/talks/russell_foster_why_do_we_sleep

Meer over Work-Life Balance