Twee ochtenden in één dag

Columns

Kunstmatig licht is een drug waaraan we allemaal verslaafd zijn. Deze verslaving trekt een zware wissel op ons. Computers, lampen en telefoons bezorgen ons namelijk onnatuurlijke slaappatronen. Acht uren in één ruk slapen is onnatuurlijk. Studies laten zien dat slapen in een onderbroken patroon veel verantwoorder is. Twee shifts van 4 uren met een tussenpoos van 2 uren, dat is het werk.

Waarom zijn twee ochtenden in één dag wel natuurlijk? Wat kunnen we met gebroken nachten?

Een reis door de tijd
Geschiedkundige Roger Ekirch van Virginia Tech heeft historisch onderzoek gedaan naar slapen. Uit zijn 16-jarige onderzoek naar dagboeken, foto’s, rechtbankverslagen, medische boeken en literatuur blijkt dat een gesegmenteerd slaappatroon vroeger normaal was. Van Homerus tot antropologische studies van stammen in Nigeria, overal sliepen mensen twee nachten in een dag. Een eerste slaap die begint twee uren na zonsondergang en vier uren duurt. Na een waakperiode van twee uren volgt de tweede slaapshift van 4 uren.

In de waakperiode waren de mensen behoorlijk actief: ze rookten tabak, schreven gedachten of dromen op, gingen naar het toilet en bezochten soms de buren. Velen bleven echter in bed om te schrijven of te bidden. Op schilderijen zien we vele bureautjes naast het bed terug. Ontelbare gebedshandleidingen beschrijven speciale gebeden voor de nacht. Doctoren maakten melding dat koppeltjes met kinderwens het beste in deze waakperiode konden vrijen.

Maar toen kwam vanaf eind 17e eeuw het kunstlicht. Straatverlichting, huisverlichting en koffiehuizen zagen het licht. Deze huizen waren soms tot ’s nachts open. De nacht werd ineens een legitieme plek om actief te zijn. Voorheen was de nacht niet populair; alleen prostituees, criminelen en dronkaards waren er actief. De nacht was bizar, onvoorspelbaar en duister. Dat verdween allemaal langzaam. De industriële revolutie heeft het nog eens versneld. Vanaf dat moment loopt de biologische klok niet meer synchroon met het dag- en nachtritme, maar met de ingestelde productietijden.

Het nachtelijk brein
Het lijkt alsof we helemaal aangepast zijn aan een aaneengesloten blok van 8 uren slaap. Maar het ontwaken in de nacht is een natuurlijk proces, het is deel van ons fysiologisch gestel. Het zorgt voor het ontregelen van stress, het zorgt ervoor dat we dromen kunnen duiden en overdenken. Het zorgt ook voor de meest creatieve momenten. Het nachtbrein is meditatief, het zet je in een flow van creativiteit.

De psychiater Thomas Wehr liet twintig jaren geleden in een studie zien dat gesegmenteerde slaap weer tevoorschijn komt als het kunstmatige licht verdwijnt. Zeer interessante studie. De proefpersonen die waren geplaatst in een donkere ruimte met alleen daglicht, sliepen uiteindelijk weer als de Flintstones. In 2 fasen. De mensen ontwaakten met een actief maar dromerig brein. Ideaal voor associaties en creatieve processen. De nacht triggert prolactine. Dit hormoon zorgt voor deze grote creativiteit.

Wehr gaat in zijn zienswijze een paar stappen verder: doordat we in onze moderne tijd “vervuild” zijn met artificieel licht en te lange eenzijdige slaapperiodes, hebben we ons gevoel voor mythen en andere fantasieën verloren. Ook de huidige toename in slaapproblemen zou direct te wijten zijn aan de mythe van de 8-uren slaap.

Profijt bedrijven
Dit inzicht is ideaal voor creatieve beroepen zoals schrijven en musiceren. Daarnaast kan iedere organisatie ervan profiteren. Kijk eens kritisch naar de arbeidstijden, regel flextijden en thuiswerken voor de creatieve medewerkers. Opdat ze beter kunnen luisteren naar wat het lichaam echt wil in de nacht.Juist deze nachtperiode draagt bij aan minder stress en een positief gevoel.

Introvertie
Acht uren in dromenland: voor iedereen schadelijk? Introverte medewerkers lijken extra behoefte te hebben aan een ontwaakte periode in de nacht. Hierin kunnen ze hun verdriet en verlangens verwerken, boeken lezen over quantum-fysica of de nieuwe biografie van Sartre, ideeën opdoen voor het nieuwe project over gasturbines of werken aan de nieuwe opera.

ADD?
Nachtelijk ontwaken, ik doe het al jaren. Maar wel steeds met de gedachte dat ik lijd aan ADD of ADHD. Niet dus. Ik moet juist het waken koesteren. Niet schrikken als ik wakker word van de snelweg die ik hoor of van een pieker-gedachte. Ik pak nu een blocnote en ga schrijven. Mijn drug is niet het nep-licht. Nee, ik ben verslaafd geraakt aan de twee ochtenden in één dag.

Nietzsche: “Slapen is geen geringe kunst, je moet er de hele dag voor wakker blijven.”

Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren

Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)

Word een pro!

SCHRIJF MEE >>

Meer over Work-Life Balance