Innoveer! Gebruik tegenstellingen!

Veel uitvindingen en innovaties komen tot stand door op een speelse wijze om te gaan met tegenstellingen. Doe het tegenovergestelde, keer iets binnenste buiten of haal je vooronderstellingen onderste boven. Dat kan leiden tot ongekende resultaten.

‘All behavior consists of opposites.......Learn to see things backward, inside out, and upside down' Lao-tzu, Tao-te Ching

Op het platteland, ergens in het oude China, is een veeboer ten einde raad. De reden is dat het ingezaaide gras niet snel genoeg wil gaan groeien. De man maakt zich grote zorgen en vraagt zich af hoe hij met zijn gezin de komende tijd moet rondkomen. Omdat de landbouwer voor een onmogelijke opgave staat om zijn probleem op te lossen vraagt hij een Chinese wijsgeer om raad. De boer vertelt de oude man dat er sinds kort pas kleine scheutjes gras te zien zijn, terwijl hij al een jaar geleden zijn land heeft ingezaaid. ‘Hoe heeft u tot nu toe het probleem proberen op te lossen?', vraagt de oude meester bedachtzaam. ‘Ik heb iedere avond de weergoden verzocht om het meer te laten regenen, zodat het gras sneller zou gaan groeien. Maar deze maatregel heeft tot nu toe weinig effect gehad', vertelt de boer met een bedrukt gezicht.

De oude meester probeert de boer een hart onder de riem te steken. Hij vertelt hem dat het probleem zich vanzelf oplost, als de landbouwer bereid is om op een andere manier naar de natuur te kijken. ‘Je moet vooral oog hebben voor de tegenstellingen in de wereld. Tegenstellingen zijn overal om ons heen. Denk bijvoorbeeld maar eens aan de verschillen tussen dag en nacht en het onderscheid tussen het noorden en het zuiden. En wat dacht je van de hemel en de aarde?' Buiten zijn huis, voor de ingang, tekent de hoogbejaarde wijsgeer met zijn stok het symbool van Yin en Yang in het zand. ‘De verschillen waar deze symbolen voor staan vormen als het ware de bouwstenen waaruit onze wereld is opgebouwd. En wie met deze bouwstenen kan leren omgaan krijgt toegang tot het rijk van de ongekende mogelijkheden!'

‘Yin/Yang' 

Tijdens het afscheid krijgt de boer de volgende opdracht mee: ‘Ga op zoek naar het gras dat langzaam in de aarde wortelt en snel tot in de hemel zal reiken'. Na een speurtocht door zijn eigen land ontdekt de boer de bamboeboom. Weliswaar groeit deze grassoort vijf jaar lang alleen maar onder de grond, maar daarna schiet hij in een recordtempo van bijna dertig meter per jaar de lucht in. En dat ieder jaar opnieuw.

Als de boer terugkomt in zijn geboortestreek verkoopt hij zijn vee en koopt hij van het geld zaaigoed voor een bamboebos. Zijn dorpsgenoten verklaren hem voor gek. Maar onze grasteler heeft een vooruitziende blik. Straks zal hij met de opbrengsten van het bamboebos tot in lengte van dagen voor zijn gezin te eten hebben en nooit meer een beroep hoeven te doen op de weergoden.

Inspiratie en innovatie: speel met tegenstellingen!

Sinds mensenheugenis maken wij al gebruik van tegenstellingen voor creatieve doeleinden. Wie lang geleden de boemerang heeft uitgevonden moet een paradoxale denker zijn geweest. De ontwikkeling was pas mogelijk toen een iemand zich afvroeg hoe hij een wapen kon maken dat terugkwam in de handen van de werper. Sindsdien weten Aboriginals met speels gemak de ‘luchtgeesten’ te vangen. En wat te denken van het glazen raam dat door de Romeinen is ingevoerd, dat ervoor zorgt dat lucht buiten blijft en licht erin komt. Voor die tijd waren ‘ramen’ gaten in de muur, die door luiken konden worden afgesloten. Weliswaar konden wind en regen worden buitengesloten, maar moest overdag noodgedwongen de olielamp worden aangestoken in huis.

Henry Ford deed inspiratie op in de slachthuizen van Chicago. Daar worden de karkassen aan de lopende band naar de verschillende vleesverwerkers gebracht. Dat brengt hem op het idee om precies het tegenovergestelde te doen wat gangbaar is in de auto industrie. Ford brengt met de ontwikkeling van de lopende band de werkplek naar de arbeider toe. In 1913 komt de eerste T-Ford van de assemblagelijn. Door toepassing van zijn idee neemt bij Ford de productietijd af van 14 uur naar 93 minuten.

In het dagelijks leven vormen patronen en vooronderstellingen het fundament van onze denkwereld. Dat ondervond ook Michael Cullen toen hij in 1920 de eerste supermarkt in de Verenigde Staten opende. Voorheen werd je als klant bediend door iemand achter de toonbank. Men was in de veronderstelling dat zelfbediening zou leiden tot meer diefstal en minder service voor de klant. Maar zelfbediening werd een doorslaand succes. Mede door een aantal conventionele vooronderstellingen onderste boven te gooien.

Op de luchthaven van Manilla hebben ze het concept van belastingvrij inkopen omgekeerd. Daar kun je tegenwoordig taxfree je boodschappen doen als je aankomt op de luchthaven. Jaarlijks maken daar meer dan 4 miljoen Filippino’s gebruik van. Vooral de eilandbewoners die terugkeren van klussen in de Golfregio.

En ook in de wetenschap maakt men effectief gebruik van tegenstellingen. Toen onderzoekers zochten naar manieren hoe ze de tomaat konden verbeteren, ontdekten ze het gen dat verantwoordelijk is voor het snelle rijpen in de zomer. Ze pasten het gen aan en wisten het proces om te keren. Hierdoor wordt het rijpingsproces vertraagd, waardoor het zelfs mogelijk is om gerijpte tomaten in de winter te ontwikkelen.

Hoe gaat ‘denken in tegenstellingen’?

Een speels en fictief voorbeeld verduidelijkt een mogelijke manier van denken in vier stappen. Een 'mogelijke manier' want de kracht van de vrije associatie en de wilde gedachte moet altijd een rol blijven spelen.

Een restaurantketen geeft een adviesbureau de opdracht om een geheel nieuw businessconcept te ontwikkelen. Het moet onderscheidend in de markt zijn. Het bureau gaat als volgt te werk:

Stap 1  Kies voor een belangrijk begrip uit de probleemstelling.
Men besluit voor de term ‘restaurant’ te kiezen.

Stap 2  Maak een inventarisatie van alle vooronderstellingen.
Vooronderstellingen bij een restaurant zijn:

• Er wordt door obers bediend
• Er is een menukaart
• Er is sfeerrijke verlichting
• Men kan reserveren
• Er zijn aparte tafels
• Men is ‘s avonds open

Stap 3  Maak tegenstellingen van de vooronderstellingen.
Men somt de volgende tegenstellingen op:

• Zelfbediening
• Er is geen menukaart
• Er is geen verlichting
• Reserveren is niet mogelijk
• Er zijn geen tafels
• Men is alleen overdag open

Stap 4  Bedenk ideeën naar aanleiding van de vorige stap.
Na goed overleg besluit men het concept ‘Restaurant-Zonder-Verlichting’ nader uit te werken. Het voorstel is om een restaurant met een bijzondere zintuigelijke beleving te creëren. Het eten en de bediening van de gasten vindt plaats in een totaal verduisterde ruimte. Hierdoor wordt ruiken, voelen, horen en proeven een totaal andere ervaring. Verder is er geen menukaart aanwezig. De maaltijden die worden geserveerd zijn een verrassing. De gasten weten van te voren niet wat ze gaan eten. Na de maaltijd wordt pas onthuld wat er door de gasten gedronken en gegeten is. Het personeel bestaat uit visueel gehandicapten. Zij weten immers als geen ander hun weg te vinden in deze speciale entourage.