Innoveren: op zoek naar baanbrekende oplossingen

Creatieve oplossingen liggen voor het oprapen. Kwestie van goed leren omgaan met tegenstrijdigheden. Wat kunnen we leren van Toyota en Dyson? En op welke wijze kunnen we het zelf toepassen? Meer hierover in dit artikel.

Creative Tension

Een van de meest krachtige technieken die in de ideeënfabriek van Toyota wordt gebruikt is Creative Tension. Deze techniek heeft in het verleden geleid tot verschillende baanbrekende innovaties, bijvoorbeeld bij de ontwikkeling van de nieuwe Lexus. Om de concurrentie met onder andere BMW en Mercedes te kunnen aangaan vroeg men zich bij de Japanse multinational een aantal jaren geleden het volgende af: ‘hoe kunnen we een luxe auto ontwerpen die sneller is, zuiniger rijdt, veiliger is en minder geluid maakt dan alle andere auto's in hetzelfde marktsegment?'

Door een aantal conflicterende doelstellingen als uitgangspunt te nemen bij de ontwikkeling van een nieuw model, wist men bij Toyota veel creatieve energie bij het ontwerpteam op te wekken. Uiteindelijk weet men stap voor stap alle doelen te bereiken en kwam er een auto van de band die in alle opzichten veel beter was dan het oude model. Mede dankzij deze werkwijze werd de introductie van de nieuwe Lexus een groot succes. Weldra wist dit vlaggenschip van Toyota zowel in Amerika als in Europa een stevige marktpositie in te nemen.

Dezelfde aanpak paste men een aantal jaren geleden bij de hoogovens in IJmuiden toe op de ontwikkeling van een nieuw soort staal voor de auto-industrie. Door tegenwoordig gebruik te maken van TRIP-staal kan bij een lager gewicht van de auto een hogere crashbestendigheid worden bereikt. In geval van een ongeluk is dit soort staal rekbaar genoeg om de energie van een botsing te absorberen en tegelijkertijd voldoende sterk om de inzittenden van een auto te beschermen. Niet alleen is de auto een stuk veiliger geworden, maar staat de eigenaar ook minder vaak stil bij de pomp.

Een valkuil van deze aanpak is dat men al in een vroeg stadium in een impasse terecht kan komen en kiest voor de meest voor de hand liggende oplossing. De kunst is dan ook om de creatieve spanning die in het begin wordt opgeroepen door tegenstrijdige doelstellingen om te zetten in een praktische oplossing. Dit kan men doen door effectief van paradoxen en analogieën gebruik te maken.

Over de muur heenkijken

Die methode past de Engelse uitvinder James Dyson toe op het ontwerp van een innovatieve stofzuiger. De Brit heeft een stofzuiger in gedachten, die naarmate je meer zuigt dezelfde zuigkracht houdt. Op het eerste gezicht lijkt dit onverenigbaar, want iedere huisvrouw weet uit ervaring dat de zuigkracht afneemt als de stofzak voller wordt. Maar Dyson is een vindingrijk man en vast besloten om een prototype te ontwikkelen. Daarbij gaat op zoek naar analoge situaties. Hij vraagt zich daarbij twee dingen af: ‘zijn er wellicht ook andere sectoren die van het concept stofzuigen gebruik maken? En zijn er misschien ook voorbeelden te vinden, waarbij de zuigkracht steeds gehandhaafd blijft?' Na een flinke zoektocht komt hij bij een zaagfabriek uit. Daar maakt men gebruik van zogenaamde cycloonfilters. Door de middelpuntvliedende kracht in de kegelvormige filters vliegt het zwaardere zaagsel tegen de wand, en kan de gezuiverde lucht zonder weerstand het uiteinde van de kegel verlaten. Het duurt even voor dat het kwartje bij Dyson valt. Maar uiteindelijk weet hij een concept uit de houtverwerkende industrie toe te passen op de stofzuiger. Door goed over de muur van zijn eigen sector heen te kijken weet de Engelsman voorgoed af te rekenen met stofzuigers die hun zuigkracht verliezen.

In onze zoektocht naar oplossingen zijn we van nature snel geneigd om voor de meest aanvaardbare oplossing te kiezen. Zo zal een autofabrikant zich al snel neerleggen bij de gedachte dat het maken van lichtere auto ten koste moet gaan van de veiligheid. We denken vaak dat de versterking van een bepaalde eigenschap van een product tot gevolg heeft dat andere eigenschappen verzwakt worden. We zijn daarom al snel bereid om te kiezen voor het best denkbare compromis. Maar in de creatieve wereld gelden andere wetten dan in de gewone wereld. Daar moeten we juist bereid zijn om zo min mogelijk compromissen te sluiten. Juist tegenstrijdige doelstellingen leveren vaak nieuwe ongekende mogelijkheden op. Compromissen zijn nooit creatief. Dat is duidelijk aangetoond door de Rus Genrich Altshuller, die als ambtenaar op het octrooibureau van Stalin meer dan 200.000 patenten onderzocht. Daaruit komt naar voren dat de meeste gebaseerd zijn op een weldoordacht compromis, dat slechts resulteert in een kleine verbetering van het product. Maar een fractie komt met een echt creatieve oplossing naar voren voor een bestaand probleem.

Toepassen creative tension

Hieronder volgt een stapsgewijze aanpak om problemen op een creatieve manier op te lossen, en effectief gebruik te maken van tegenstrijdigheden. Eerst wordt een paradox opgesteld. Vervolgens wordt er gezocht naar een analogie. Tenslotte worden met de unieke eigenschappen van de analogie originele ideeën verzonnen. In de praktijk is gebleken, dat op die manier met een geringe inspanning vaak het maximale resultaat wordt bereikt. In de Engelstalige literatuur spreekt men ook wel over een ‘Elegant Solution’.

In een nieuw kantorencomplex van 60 verdiepingen in New York is men ontevreden over het gebruik van de liften. De lift stopt onderweg vaak, met als gevolg dat er lange wachttijden in de hal ontstaan. Eigenlijk heeft het gebouw meer liften nodig, maar daar is geen geld en ruimte voor. Daarom besluit men de volgende strategie toe te passen:

• Stap 1 Neem als uitgangspunt conflicterende doelstellingen.
  Men kiest voor de volgende paradox: ‘Hoe kunnen we met een zeer beperkt budget en een kleine ingreep de wachttijden verkleinen?’
• Stap 2 Vat de essentie van de paradox samen in een boektitel.
  De boektitel moet niet meer dan uit twee woorden bestaan. Bij voorkeur uit een bijvoeglijk en zelfstandig naamwoord. De bedoeling van deze stap is om de essentie van het probleem boven tafel te krijgen. In dit geval wordt gekozen voor ‘oplossende wachtrij’.
• Stap 3 Ga op zoek naar een analogie die een goede afspiegeling van de paradox is.
  Hierbij vraagt men zich af in welke sectoren men nog meer met wachtrijen te maken heeft. De vonk slaat over als men de situatie van de liften vergelijkt met de verkeerssituatie in Manhattan. Bij drukke kruispunten maakt men gebruik van aparte stroken om te voorkomen dat het verkeer daar tijdens de spits vastloopt.
• Stap 4 Wat is het unieke aspect van de gekozen analogie?
  Probeer deze in één woord samen te vatten. In deze fase wordt gezocht naar kenmerken of eigenschappen van de analogie die nieuwe ideeën kunnen losmaken. Men besluit voor het begrip ‘voorsorteren’ te kiezen.
• Stap 5 Verzin innovatieve oplossingen.
  Geïnspireerd door het concept van voorsorteren in het verkeer besluit de directie om een presorting-systeem te installeren. Via een keuzemenu in de hal worden mensen van dezelfde verdieping en nabijgelegen verdiepingen voorgesorteerd en naar een bepaalde lift verwezen. Op deze manier is onderweg gemiddeld 50% minder oponthoud en wordt de lift in een verticale sneltrein getransformeerd. Bovendien wordt er minder energie verbruikt doordat liften minder vaak stoppen en zijn de aanlegkosten te verwaarlozen.

Bovenstaande strategie heeft zijn kracht inmiddels bewezen. Einstein en Pasteur maakten er in het verleden dankbaar gebruik van. En ook bij de ontwikkeling van de Pringles chips is dit 5-stappenplan met succes toegepast. Morgen wellicht bij uw bedrijf? Omarm de tegenstellingen en Master the Tension!

Literatuur
Boyd, Drew, Goldenberg, Jacob, Inside the Box, Simon&Schuster, New York.
May, Matthew, The Elegant Solution, Toyota’s Formula for Mastering Innovation, Free Press, New York.
Michalko, Michael, Cracking Creativity, The Secrets of Creative Genius,Ten Speed Press, Berkeley.