Moeite met het stimuleren van innovatie?

‘Good artists borrow, great artists steal’, is een bekende uitspraak van Pablo Picasso. De Spaanse schilder en beeldhouwer, was altijd heel duidelijk over hoe goede kunst tot stand moest komen. Hij beging echter nooit de fout om zomaar kunst van zijn tijdgenoten over te nemen. De Spanjaard nam vooral onderdelen over van kunstobjecten, die ver buiten zijn eigen werkterrein lagen. Zo liet hij zich bij het maken van het schilderij Les Demoiselles d’Avignon, sterk beïnvloeden door Afrikaanse kunst. Maskers uit dat continent, waren een belangrijke inspiratiebron voor de totstandkoming van dit werk. Nu wordt het gezien als een van de meest baanbrekende schilderijen uit de kunstgeschiedenis.

Steal like an artist
In zijn boek ‘Steal Like An Artist’, laat Austin Kleon overtuigend zien, dat veel oplossingen niet zo maar uit de lucht komen vallen. De Amerikaanse kunstenaar benadrukt, dat er eigenlijk geen ‘originele’ ideeën bestaan. We kijken voortdurend af, en zetten vervolgens de inzichten naar onze hand. Waar je als puber op school voor werd bestraft, kun je later alsnog met succes toepassen!

Stelen staat natuurlijk nog altijd in een kwaad daglicht. We zijn bijvoorbeeld bang dat we beticht worden van plagiaat. Dat kan je reputatie als wetenschapper behoorlijk schaden. Denk maar aan de affaire-Stapel, waarbij een bekende Nederlandse wetenschapper als fraudeur ontmaskerd werd. Maar ook fabrikanten moeten tegenwoordig op hun tellen passen. Vooral als een uitvinding gepatenteerd is. Voor je het weet heb je een kort geding aan je broek, met alle gevolgen van dien. Zomaar het concept van een zakloze stofzuiger in de markt zetten is uit den boze. Daar weten sommige stofzuigerfabrikanten alles van. In de stofzuigeroorlog met Dyson, werden verschillenden van hen al door de rechter op de vingers getikt.

Om nieuwe ideeën te krijgen, moeten we voortbouwen op inzichten die al bestaan

Om nieuwe ideeën te krijgen, zul je toch moeten voortborduren op inzichten die al bestaan. De bekende natuurkundige Newton zei het al: 'Als ik verder kijk dan een ander, dan komt dat omdat ik op hun schouders heb gestaan’. En op zijn beurt staat ook Einstein flink in het krijt. De relativiteitstheorie was nooit ontstaan, als hij zich niet eerst de inzichten van zijn voorgangers had toegeëigend. ‘Kunst is in eerste instantie diefstal’, zei Picasso. En dat geldt in zekere zin ook voor de ontwikkeling van de wetenschap. 'Eerst zaken rücksichtsloos kopiëren, en dan pas overgaan tot de nodige aanpassing'.

Ook in het bedrijfsleven zijn we naarstig op zoek naar nieuwe concepten en inzichten. Waarom dan niet de succesvolle werkwijze van de Spaanse kunstenaar toepassen, of de strategie van Austin Kleon in praktijk brengen?

Afkijken van de natuur
Die strategie komt zeker goed van pas, als we ons laten inspireren door de natuur. Per slot van rekening is deze uitvinder al zo’n 4 miljard jaar in bedrijf, met de nodige ‘patenten’ op haar naam. De natuur heeft niet alleen zwemvliezen en radiateurs uitgevonden, maar bijvoorbeeld ook tandwielen en waterbestendige superlijm. Waarom dan niet spieken bij de natuur? Beter goed gejat dan slecht bedacht! Bovendien zijn veel uitvindingen ook nog eens gratis beschikbaar.

Zo dacht de Zwitserse ingenieur Georges de Mestral er ook over. Na zijn wandelingen in de Alpen, verbaasde hij zich erover hoe moeilijk hij klitten uit zijn trui kon krijgen. Met behulp van de microscoop deed hij een belangrijke ontdekking. De klitten bleken minuscule haakjes te hebben, die zich vast maakten aan de lussen van zijn kleding. Nadat hij een aantal zaken goed had afgekeken, kwam uiteindelijk het bekende sluitingssysteem Velcro op de markt. Tegenwoordig kent deze ‘vastmaker’ veel toepassingen, en is het product niet meer weg te denken in onze samenleving.

Het Mexicaanse bedrijf Cemex wist de afgelopen jaren de bezorgtijd van cement aanzienlijk terug te dringen. Dat betekent in de praktijk dat je minder vrachtwagens nodig hebt, en de milieubelasting afneemt. Om dezelfde hoeveelheid cement af te leveren heeft men nu 35% minder vrachtwagens nodig. En dat levert de nodige winst op voor de op twee na grootste producent van cement ter wereld. Het geheim achter dit succes? Een tijd geleden vond de directie van Cemex dat het roer om moest. Vooral op het gebied van logistiek. De toelevering van cement door deze multinational, moest veel beter op de klantvraag worden afgestemd. Omdat te realiseren liet men zich inspireren door de opzet van een mierenkolonie. Op het eerste gezicht een uiterst complex systeem, waarbinnen duizenden transporteurs dagelijks feilloos hun weg weten te vinden. Bij nader inzien bleek hier een uiterst effectief en simpel distributiesysteem achter schuil te gaan. Dankzij het voorbeeldgedrag van mieren, hebben de Mexicanen een nieuw algoritme voor de logistiek van hun vrachtwagenpark kunnen ontwikkelen. Daarmee bespaart Cemex 388 miljoen dollar per jaar op de transportkosten!

Optimalisatievraagstukken in de logistieke sector leveren meestal de nodige hoofdbrekens op. In dit verband is de term logistieke nachtmerrie vaak een understatement.

Hoe kun je bijvoorbeeld tachtigduizend voertuigen, optimaal inzetten voor je klantenbestand? Die vraag hield het management van British Telecom jarenlang bezig. Uiteindelijk zagen de Britten het licht, toen ze het transportsysteem van mieren in kaart brachten. Op die manier wisten ze zowel hun digitale als logistieke netwerk veel beter te benutten. Resultaat: 325 miljoen dollar aan besparingen op jaarbasis.

En wie het Lean gedachtegoed omarmt, kan in dit verband ook nog het nodige opsteken.

De mieren-methode blijkt ook uitermate geschikt te zijn, om de wachttijd van machines terug te dringen. Vooral productiebedrijven kunnen hiervan profiteren, die te maken hebben met veel deelbewerkingen. Het algoritme zorgt er bijvoorbeeld voor dat machines beter op elkaar worden afgestemd, en zoveel mogelijk worden benut. Hierdoor is er minder verspilling en wordt de terugverdientijd van de investeringen aanzienlijk verkort.

Spieken bij de overburen
In de Engelstalige literatuur kent men het begrip 'Elegant Solution'. Dat betekent met zo weinig mogelijk inspanning, een maximaal resultaat zien te halen. Dit soort oplossingen bedenken is vaak a hell of a job. Meestal doet het een groot beroep op onze creativiteit en doorzettingsvermogen. Maar wie goed over de schutting weet heen te kijken, kan heel wat energie en geld besparen. Vaak bieden concepten uit totaal andere sectoren de uitkomst.

Zo liet men zich onlangs bij een Engels ziekenhuis inspireren, door de 'pit-crew' van de Ferrari renstal. Een aantal standaardprocedures van de Italianen, werden door het personeel van de operatiekamer overgenomen. Door het kopieergedrag, wist men het aantal technische fouten op de intensive care met 42% terug te dringen!

Het 'Not-Invented-Here' syndroom staat vaak innovatie in de weg. Over het algemeen staan we weinig open voor oplossingen, die van buiten komen. We vinden liever het wiel steeds opnieuw uit, en houden pottenkijkers zoveel mogelijk buiten de deur. Maar er zijn ook bedrijven, die zeer bedreven zijn in het pikken van goede ideeën. Zij maken er een gewoonte van, om eerst te kijken of het probleem al in een andere sector is opgelost.

Bij de Amsterdamse fietsproducent VanMoof hebben ze te maken met een groot probleem. Veel fietsen raken beschadigd tijdens het transport naar het buitenland. De kartonnen verpakking biedt dikwijls onvoldoende bescherming voor de hippe stadsfietsen. Het management vraagt zich daarom het volgende af: 'welke bedrijfstak heeft met soortgelijke problemen te maken?' Al gauw komt men bij een producent van televisies uit. Die blijkt van dezelfde soort verpakking gebruik te maken, en heeft nooit last van transportschade. Daarom wordt tegenwoordig op de verpakking van de fietsen een grote flatscreen afgedrukt. Sindsdien is het aantal schadegevallen bij VanMoof met 80% gedaald!

Bronnen
Kelley, Tom en David, Creative confidence, Random House, New York.
Kleon, Austin, Steal like an artist, Uitgeverij Lannoo, Tielt.
Pascale, Richard, Surfing the edge of chaos, Crown Publishing Group, New York.
Poelman, Ylva, De natuur als uitvinder, Uitgeverij Carrera, Amsterdam.