Het gewemel van levende zielen

Het zal de lezer van ManagementSite niet vaak overkomen, maar wie woorden tekortkomt, moet eens in de Statenvertaling van de Bijbel kijken. Daarin staat veel meer dan die paar teksten die men vandaag de dag gedachteloos of oneerbiedig gebruikt. Van ‘Eer uw vader en uw moeder’ of ‘Het is volbracht’. Wat te denken van bijvoorbeeld ‘het gewemel van levende zielen’, in het scheppingsverhaal over het rijke leven in de oceanen? Je ziet het krioelen en zich voortplanten. Niet veel anders zou het even later op het land en in de lucht gaan. Dat wordt een zootje, moet de schepper hebben gedacht en hij zette de mens op de wereld opdat die de ‘heerschappij’ over al deze levende zielen zou hebben.

De eerste mensen, Adam en Eva, hadden het er maar druk mee. Het wemelde van de dieren en zij waren met zijn tweeën. Bovendien moesten ze ‘in het zweet huns aanschijns’ op het land werken en twee ruziënde zoons uit elkaar houden. In zo’n situatie wordt een afdeling personeelszaken smartelijk gemist!

Dat is later allemaal goed gekomen en nu is er geen organisatie meer of er is een afdeling personeelszaken. Die ziet er nauwkeurig op toe dat de verhoudingen op orde blijven. Wat de duimstok voor de timmerman is, is de span of control voor personeelszaken. Nou ja, niet helemaal: op de duimstok staan echte getallen en dat is nu precies wat bij de span of control ontbreekt. Moet je hier dan misschien werken met het ‘timmermansoog’? Tja, dat is niet zo gelukkig geformuleerd. Een timmerman probeert met dat oog de werkelijkheid te meten zoals die zich voordoet, maar dat is hier niet de opzet. Laten we het daarom hebben over het ‘personeelsoog’. Dat probeert de werkelijkheid te meten zoals die zich zou kunnen voordoen, omdat – Bijbels woord – de mensen kwade praktijken najagen. En omdat de mensen kinderen zijn (van God wellicht, maar zeker in het algemeen) moeten er supermensen zijn die de ‘heerschappij’ over deze wemelende, misschien wel dolende zielen voeren.

Eén en één is twee: de span of control over mensen moet klein zijn. Even kijken door het personeelsoog: één supermens op tien gewone mensen en dan heb je het wel gehad. Meer kan echt niet, dan wordt het een zootje.

In plaats van massaal in opstand te komen laten vele gewone mensen zich domesticeren als de eerste beste hond of circusolifant. In het mandje of op het krukje, het maakt niet uit, stilzitten en pootjes omhoog als er een suikerklontje aan komt. De levende zielen verstenen en de dompteur – weer een Bijbels woord -- ziet dat het goed is. Of beter, dat hij nodig is, anders was er nog gewemel. Waar of niet?

Niet waar! Het huisdierengedrag van medewerkers is een trucje om geen last te hebben van managers. Even opzitten en pootjes geven (lees: verhalen aanhoren en rapportages leveren), prima, en daarna s.v.p. wegwezen. ‘Je houdt me van mijn werk.’ Weinig managers merken het, omdat ze meestal met elkaar in vergadering zijn.

Draai het om. Wemelen is een ander woord voor het kiezen van een eigen weg, van zelfstandigheid, vrijheid dus. Anders had het wel marcheren geheten. Vrijheid is de natuurlijke staat van de mens. Het is handig om her en der een richtpunt, noem het manager, te hebben, graag alleen voor die paar zaken die nodig zijn. En dat zijn er veel minder dan de span-of-control-adepten denken. Wijze raad, kennis van zaken, hulp en een enkele keer straf.

Doe eens gek en zet het personeelsoog op 100 in plaats van op 10. Het enige dat kleiner wordt is de afdeling personeelszaken.

Deze column is overgenomen uit Heel Herkenbaar van Paul Verburgt, het tweede boek in de reeks 'Minimal Management'.