Het grote geheim van digitale wijsneuzen

Al 20 jaar werk ik als professioneel IT’er met computergebruikers en al mag de digitale wereld snel veranderen, de computergebruikers zijn al heel lang hetzelfde.

Elke afdeling heeft er wel één of meer. De zogenaamde powerusers die begrijpen hoe computers “denken”. Ik ben ze digitale wijsneuzen gaan noemen om het Nederlands te houden. Ook zijn er genoeg medewerkers die niet veel met computers hebben. De trucjes die zij ooit geleerd hebben passen zij dagelijks toe. Echt veel bijleren doen ze vaak niet en vinden het al snel ingewikkeld worden.

Het vreemde is dat deze twee groepen, beetje zwart-wit ik geef het toe, verder niet zo veel verschillen. Vaak hebben de collega’s op een afdeling min of meer hetzelfde niveau qua intelligentie, ontwikkeling of hoe je dit dan ook wilt benoemen. Waar zit het verschil tussen de poweruser en de digibeet dan in? Daar kom ik op terug.

In een onderzoek van de Universiteit Twente: “CTRL-ALT-DELETE, Productiviteitsverlies door ICT‐problemen en ontoereikende digitale vaardigheden op het werk (2012)” komen een aantal belangrijke punten naar boven:

20 Miljard

Er is een productiviteitsverlies van 20 miljard euro per jaar in Nederland alleen door digitale onkunde. Het gaat ook zo ongemerkt. Een voorbeeld uit mijn praktijk dat ik diverse keren ben tegengekomen:

Gebruiker weet niet dat Afdruk samenvoegen bestaat.
U weet het vast wél: Excelbestand met adressen + standaard brief = 400 brieven in 5 minuten. Wat doet de gebruiker die het niet weet? Nou? De brieven één voor één’maken. 3 dagen lang. Adressen typen.

Helpdesk

Dit soort inefficiente werkzaamheden gebeuren ongemerkt en doorlopend. Stel jezelf deze vraag: Hoe kom je erachter dat iemand zo werkt? De (interne) helpdesk misschien? Uit het onderzoek blijkt dat zij zich niet zien als de aangewezen instantie om de (interne) klanten op hun gebrek aan digitale vaardigheden te wijzen. Zij zijn er immers om te helpen. De helpdesk geeft wel aan dat ruim 60% van de meldingen geen technisch probleem is en door de computergebruiker zelf op te lossen zijn. Dus ook de helpdesk signaleert dit maar handeld er niet naar.

De digitaal onkundige werknemer weet niet beter en gaat zeker niet op zoek naar een oplossing. Je weet immers niet wat je niet weet. Collega’s zien het niet of zien het wel, maar durven er niks van te zeggen. Je kan immers iemand als “dom” wegzetten en ruzie op de werkvloer is niet leuk. Vandaar het enorme bedrag van 20 miljard euro.

Leeftijd

Het onderzoek maakt ook duidelijk dat leeftijd is nauwelijks een factor is bij het wel of niet hebben van digitale vaardigheden. Iets dat mij verbaasde aangezien ik dit voordeel eerlijk gezegd ook had.

Als ik bij de scholengemeenschap waar ik werk met nieuwe ogen kijk, dan zie ik dat dit vooroordeel niet klopt. Er zijn oudere docenten die geweldige dingen doen met digitale oplossingen. En ook zijn er leerlingen die misschien wel een app op een telefoon kunnen installeren. Een paar getallen optellen in Excel of een stuk tekst selecteren is echter een heel project. Ook uit het onderzoek blijkt dat vrouwen en mannen doen niet voor elkaar onder. Bonusweetje: Eerste programmeur was een vrouw. Google: Ada Lovelace.

Van collega’s leren

Als laatste noem ik als resultaat uit het onderzoek dat de ondervraagde werknemers aangeven het liefst van hun collega’s te willen leren. Dit is de beste en goedkoopste(!) manier om digitale vaardigheden te ontwikkelen binnen een organisatie. Vreemd genoeg wordt het heel weinig gestimuleerd of aangemoedigd. Ook zijn collega’s bang om zich “te bemoeien” met de digitale vaardigheden van collega’s of zelf als digitaal dom gezien te worden.

Door eigen ervaringen kan ik zeggen dat dit vrij makkelijk bespreekbaar te maken is. Onder meer door te focussen op de werkprocessen en niet op de personen.

Wat maakt nu het verschil?

Ik had beloofd terug te komen op het verschil tussen digibeet en digitale wijsneus. Wat maakt het verschil? De digitale wijsneus weet niet heel veel meer (uit zijn hoofd) dan de minder computer-savy collega. Het is dus ook niet het geslacht of de leeftijd. Wat dan wel? De genoemde wijsneuzen hebben inzicht en overzicht in de digitale wereld. Ze zien door de bomen het bos. Ze laten zich niet van de wijs brengen door de hoeveelheid en maken hun keuzes uit de tsunami van digitale oplossingen. Ze voelen ook aan wanneer ze naar deze oplossingen op zoek moeten gaan. Dit laatste is misschien nog wel het belangrijkste. Dit inzicht leidt tot gesprekken met applicatiebeheerders en andere collega’s om te zien wat een goede oplossing is.

Zo lang het bewustzijn maar tot een gesprek leidt en er zonder aanziens des persoons naar oplossingen gekeken wordt kan er wat gedaan worden aan de vele miljarden en vele uren die zo verloren gaan.