We trainen massaal onze lichamen en breinen met sportscholen, mindfulness-apps en vitaliteitsprogramma’s. Maar de sociale spieren waarmee we samenwerken, luisteren en conflicten hanteren? Die laten we vaak verslappen. Juist dáár ligt het onderscheid tussen teams die overeind blijven in verandering en teams die vastlopen in spanning.

“Onze processen kloppen, maar onze gesprekken niet.”

De les van de brandweer

Een tijdje geleden sprak ik een brandweercommandant. Hij vertelde dat zijn korps tegenwoordig niet alleen traint op techniek en conditie, maar ook op samenwerking. “Brand blussen is het makkelijke deel,” zei hij met een glimlach. “Het moeilijke is: elkaar kunnen vertrouwen onder stress. Durven zeggen wat er misgaat, zonder dat iemand zich aangevallen voelt.”

Daarvoor heeft zijn team een soort sociale sportschool ingericht. Na elke inzet of oefening bespreken ze niet alleen de feiten, maar ook de interactie. Wie sprak zich uit? Wie hield zich in? Hoe reageerden we op kritiek? Die gesprekken zijn soms confronterend, maar ze maken het team sterker. Hun relationele spieren zijn goed getraind. Ze kunnen spanning verdragen, fouten herstellen en elkaar aanspreken zonder dat het vertrouwen breekt.

“Brand blussen is het makkelijke deel. Het moeilijke is: elkaar kunnen vertrouwen onder stress.”

De vergeten spiergroep

We investeren volop in fysieke en mentale fitheid. We bieden fruit op het werk, vitaliteitsprogramma’s, coaching. Maar de sociale fitheid van teams, het vermogen om gezond met elkaar om te gaan, feedback te geven, verschil te verdragen, krijgt zelden structurele aandacht. Toch bepaalt juist dát of een organisatie echt wendbaar is. Hoe veerkrachtig je individueel ook bent, als de onderlinge relaties verkrampen, loopt alles vast.

Op papier lijkt alles soepel te draaien: processen kloppen, dashboards staan op groen. Maar onder de oppervlakte ontstaan kleine scheurtjes. Misverstanden, vermijding en beleefde afstand. Teams raken sociaal buiten adem.

Sociale fitheid is het vermogen om spanning in verbinding te houden. Om niet dicht te slaan als het schuurt. Om te kunnen zeggen wat gezegd moet worden met respect, maar zonder omweg.

Waarom dit ertoe doet

Onderzoek naar vitaliteit en werkgeluk laat zien: sociale steun, vertrouwen en open communicatie zijn bepalend voor motivatie, innovatie en prestaties. Teams die sociaal fit zijn, herstellen sneller van tegenslag en durven meer te experimenteren. Toch trainen we die vaardigheden nauwelijks. We sturen op KPI’s en efficiëntie, maar niet op relationele kwaliteit.

Als de samenwerking stroef loopt, noemen we het “communicatieproblemen”, alsof dat iets bijkomstig is. In werkelijkheid ís het de kern van het werk.

De sportschool van sociale fitheid

Wat zou er gebeuren als we sociale fitheid net zo serieus namen als fysieke?
Dan zouden we onze werkweek anders inrichten.

1. Opwarmen – check-in.
   Begin vergaderingen of projecten met een korte warming-up: hoe zitten we erbij, wat speelt er, wat vraagt aandacht? Even afstemmen voordat de sprint begint.
2. Spiertraining – verschil durven tonen.
   Oefen het vermogen om het oneens te zijn zonder afstand te creëren. Spreek uit wat je ziet, vraag door, blijf nieuwsgierig. Teams die dit trainen, worden niet conflict-vermijdend, maar conflict-vaardig.
3. Cooling-down – herstel en reflectie.
   Na intensieve periodes of spanningen neem je kort de tijd om te herstellen. Wat hebben we geleerd, hoe ging het tussen ons, wat nemen we mee?

Sociale fitheid groeit niet door een inspiratiesessie, maar door ritme en herhaling. Net als bij sport geldt: wie het onderhoud overslaat, verliest soepelheid.

Leiders als trainers

Leiders spelen hierin de rol van personal trainers. Niet door te vertellen wat anderen moeten doen, maar door omstandigheden te creëren waarin teams zélf leren bewegen: ruimte voor feedback, veiligheid om fouten te bespreken, nieuwsgierigheid naar verschil.

Een sociaal fit team herken je direct: mensen spreken elkaar aan zonder angst, luisteren met aandacht, en lachen ook als het schuurt. Er is ruimte voor verschil zonder verwijdering. Dat is geen toeval, dat is training.

Zoals de brandweercommandant zei: “We hebben geleerd dat fouten onvermijdelijk zijn. De vraag is niet of ze gebeuren, maar hoe snel we ze samen kunnen herstellen.”

Slot

Sociale fitheid is geen luxe, maar een voorwaarde voor duurzame prestaties. In een wereld vol verandering is relationele veerkracht de enige constante. Misschien is het tijd dat we de werkvloer zien als een sportschool. Niet voor spieren of uithoudingsvermogen, maar voor vertrouwen, eerlijkheid en verbinding.

Dus stel jezelf en je team de vraag: Wanneer zijn wij voor het laatst naar de sportschool van sociale fitheid geweest?

Over de auteur
De auteur is werkzaam als trainer, coach en begeleider van Expeditie Leiderschap. Hij heeft een passie voor menselijk leiderschap en beweegt zich op het vlak van leren en ontwikkelen in technische omgevingen, met een praktische inslag en aandacht voor bewustwording.