De roep om de leider

Als ik iets kan bedenken dat we aan Mao, Hitler, Stalin en Mussolini te danken hebben, dan is het dat we niet al te makkelijk meer roepen dat we een sterke leider nodig hebben. En toch komt de roep om een sterke leider in allerlei gedaanten nog regelmatig aan de orde. We zoeken mensen die inspireren, meenemen, voorleven, die overtuigend zijn of daadkrachtig, origineel, authentiek, visionair en innoverend. Mensen die daarin ‘boven de rest uitstijgen’, anderen ‘weten mee te nemen’ en ‘wel de antwoorden hebben die we zoeken’.

Ik werk met organisaties die zelfsturing (of beter nog samensturing, maar dat is een ander verhaal) vormgeven. En bij zelfsturing is het nu juist zo mooi dat mensen met hun kennis en ervaring zelf kiezen hoe ze hun werk uitvoeren en elkaar daarover directe feedback geven. De beklemmende hiërarchie is verlaten en er is geen vanzelfsprekende plek meer voor een leider die anderen stuurt.
Hoe kan het dan dat ook in deze organisaties de roep om die leider, inspirator of visionair regelmatig terugkomt? Als je ontsnapt bent aan de situatie waarin je een leidinggevende had die voor jou bepaalde hoe je je werk uit moest voeren, wil je daar toch niet naar terug, of wel? Denk dan nog eens aan alle momenten dat je iets moest doen waar je niet in geloofde en dat er iets bedacht was dat niet werkte. Denk aan de momenten dat jouw mening er minder toe deed dan die van de leidinggevende en de momenten dat je niet eens mee mocht praten over zaken die regelrecht met jouw werk te maken hadden.

Als je daaraan denkt, zie je dan nog steeds uit naar een leider? Of is het een moment van zwakte waarin je dat roept? Een moment dat je het even niet meer weet hoe je met je directe collega’s dingen moet aanpakken. Een moment waarin je verlangt naar de bescherming van de oude rolverdeling waarin je tenminste een ander de schuld kon geven als het even niet liep.

Wil je een leider die daadkrachtig, authentiek, visonair en inspirerend is? Weet wat je doet! Je maakt van jezelf een volger die een ander de schuld kan geven als het niet loopt.

Weet waar je aan begint, want ook al noem je hen inspirator, visionair of motivator, leiders ontlenen hun rol aan de volgers. En van volgers moet nu eenmaal enige inschikkelijkheid worden verlangd. Niet te veel vraagtekens bij het inspirerende verhaal want dan gaat de glans er af, niet te veel praktische bezwaren bij de visie want dat vertroebelt het vergezicht, en leuk mee doen bij alle stimulansen want anders verpest je de goede sfeer.

Natuurlijk is het mooi om geïnspireerd te raken, om een heldere visie te horen of motivatie op te doen. Maar de prijs is hoog als we van onszelf volgers maken. Is de essentie niet dat we de waarde van de inspiratie, visie en motivatie benutten zonder onze eigen sturing los te laten?  Volgen en leiden zonder de rollen te verdelen in volgers en leiders? En kan de inspirator, visionair of motivator de bescheidenheid aan dat er waarde zit in wat hij/zij aanreikt zonder zichzelf op het schild te laten hijsen?

Erkennen wij dat er evenveel waarde zit in iemand die vraagtekens plaatst, dingen in praktijk toetst en de tegenwerper durft te zijn? Ik ben voor.