De Onzichtbare Leider – wat roept het in je op, als je deze titel leest? Heeft de combinatie Leider en Onzichtbaar voor jou een negatieve associatie? Dat komt doordat een leider traditioneel wordt gezien als een daadkrachtige (top)manager die een organisatie stevig stuurt en als held problemen oplost. Die als boegbeeld en dus zichtbare kracht de organisatie vertegenwoordigt. Roept de titel een positieve associatie bij je op? Dan ben je het vast met mee eens, dat het beeld van de leider als held niet meer van deze tijd is.

Als onderwijsdirecteur van een academie voor podiumkunsten zat ik in de schouwburg met enkele  collega-directeuren en bestuursleden voor een studentenoptreden. Ter introductie interviewde één van mijn MT leden op het toneel een docent en een student. Een interessant inkijkje in het leerproces dat aan de voorstelling vooraf was gegaan! In de pauze vroeg een collega me echter, waarom ík het niet was, die daar op het podium had gestaan? Ik was hier toch de directeur?

Was ik hier nu een onzichtbare leider? Omdat ik niet als boegbeeld op het podium stond?
Ik antwoordde de collega dat mijn Mt-lid deze rol vanuit de inhoud veel beter kon vervullen en daarom dat podium verdiende. Bovendien was het mijn rol op dat moment om mijn collega-directeuren te vergezellen en hun vragen te beantwoorden. Zo hadden we als Mt-leden de taken goed verdeeld en hadden we samen de representatie verzorgd.

Wat draag je uit?

De essentie is dat je goed moet afwegen wat je als leider wilt uitdragen.

In mijn functie als onderwijsdirecteur rekende ik het vooral tot mijn taak een stevig managementteam te bouwen en te ondersteunen. Deze managers konden op hun beurt vanuit hun expertise betekenisvol onderwijs ontwikkelen. Zij waren het eerste aanspreekpunt voor onze studenten en docenten. Door de verantwoordelijkheid voor de academie zichtbaar te delen met het hele managementteam, ontstond er breed gedragen onderwijsbeleid. Hoe anders was dat in de jaren ervóór geweest:

In één van mijn traditioneel ingestelde academies zwaaide jarenlang één Directeur de scepter. Hij (het was altijd een hij) was direct verantwoordelijk voor al het personeel, beleid, financiën en noem maar op. Hij was als boegbeeld van Het Instituut bijzonder zichtbaar, vond hij zelf. Zijn naam stond op een groot bord naast de riante directeurskamer. Bij de kerstborrel presenteerde hij vol verve de nieuwe strategie. Als je iets gedaan wilde krijgen, ging je langs bij De Directeur en bepleitte je je zaak. Als dat lukte, want meestal was hij onderweg: weg naar een congres, naar een projectbijeenkomst, naar een paneldiscussie in het buitenland. Hij was er trots op dat hij Het Instituut zo goed vertegenwoordigde. Zijn interne afwezigheid leidde echter er echter toe dat de academie stuurloos raakte. De medewerkers gingen noodgedwongen ieder hun eigen gang. Terwijl De Directeur buiten de deur de reputatie van Het Instituut hoog hield, nam de chaos in de academie toe… past dat bij ons beeld van een goede leider?

De oplettende lezer heeft gemerkt dat ik in het voorgaande voorbeeld onderscheid heb gemaakt tussen onzichtbaar en afwezig. Meer dan eens heb ik gezien, hoe een leider die buiten de deur werkt aan zijn zichtbaarheid, problemen kan veroorzaken door zijn interne afwezigheid. Als de daadkrachtige topmanager die alles in zijn eentje het hoofd kan bieden afwezig is, wie neemt dan de besluiten?

Waar wil je zijn?

In mijn ogen moet je als leider doorlopend de afweging maken waar jouw aanwezigheid de meeste impact heeft. Is dat op een bijeenkomst waar gelobbyd wordt voor het voortbestaan van je sector? Dan kies je wellicht voor zichtbaarheid buitenshuis. Maar heb je in huis een vervelende casus van sociaal onwenselijk gedrag dat veel beroering veroorzaakt? Dan wil je aanwezig zijn bij het gesprek en zorgen voor het terugbrengen van rust en vertrouwen in je organisatie. Zo ondersteun je zichtbaar je collega’s en ben je net zo betekenisvol voor je organisatie.

En, is een Onzichtbare Leider nu wel of niet een goede leider? Het antwoord daarop is net zo simpel als genuanceerd: je moet als leider dáár zichtbaar en aanwezig zijn waar de situatie om vraagt. Soms kies je voor interne belangen, soms voor externe vertegenwoordiging. Soms sta je zelf op het podium, soms is het sterker dit te gunnen aan een collega. Omdat je daarmee laat zien dat je dáár bent waar je er als leider het meest toe doet: als facilitator van je organisatie, je team en je mensen. Door – soms onzichtbaar- achter je mensen te staan, sta je sterker als leider en geef je anderen de ruimte in hun rol te groeien. Dan ben je pas een held!