Er ligt een nieuw pleidooi op tafel van de Fietsersbond en Bouwend Nederland: meer ruimte voor vrijliggende fietspaden. Dat is goed voor de veiligheid, zeggen ze. Onderzoek van Sweco voor de lobbyclubs suggereert dat aparte, brede fietspaden jaarlijks 330 gewonden en 7 doden kunnen voorkomen (volgens SWOV). Maar klopt dat beeld wel? Is dit echt de oplossing?

Het Sweco-rapport stelt dat veel fietsroutes onveilig zijn, zeker op wegen waar auto’s 50 tot zelfs 80 kilometer per uur rijden. Amsterdam — mijn eigen stad — is zelfs koploper in het ontbreken van veilige, vrijliggende fietspaden. Maar wie even door de cijfers heen prikt, ziet een ongemakkelijke paradox: het aantal gewonde fietsers stijgt, ook op de plekken waar al wel vrijliggende fietspaden liggen.

Bij een dodelijk fietsongeval is de automobilist de belangrijkste tegenpartij. Echter, zeventig procent van de fietsgewonden is het gevolg van een eenzijdig ongeval. Gedragsveranderingen door veiligheidsmaatregelen werken soms averechts. Een breder fietspad kan leiden tot roekeloos gedrag, hogere snelheden en meer smartphonegebruik. Dat schrijven onderzoekers van W2Economics voor Rijkswaterstaat (RWS).

Het Sweco-rapport mist een integrale visie. Wat gebeurt er met voetgangers en automobilisten die de nieuwe fietssnelwegen moeten oversteken? Wat betekenen meer fietsers voor de verkeersdrukte in woonwijken? Wat doen brede fietspaden met verkeersveilig gedrag? De balans ontbreekt. En dat is geen detail: in Amsterdam steeg het aantal verkeersdoden vorig jaar fors. De oorzaken volgens de Politie? Onoplettend gedrag, hoge snelheden, onvoldoende handhaving, en een infrastructuur die uitnodigt tot haast.

We kunnen blijven ontwerpen voor de overmobiele haastmeute — meer fietssnelwegen, meer asfalt, hogere doorstroming. Maar dan blijven we dweilen met de kraan open. Want de echte vraag is: willen we nóg sneller van A naar B, of willen we dat B een fijne plek is om te zijn? Als steden werkelijk veilig en leefbaar willen zijn, moeten we investeren in verblijfskwaliteit: mensenstraten, gedeelde ruimtes, speelplekken en terrassen. Niet méér asfalt, maar meer aandacht voor de mens.

De discussie over veilige fietspaden voelt als de discussie over het omhakken van bomen langs provinciale wegen. Veilig verkeer begint bij gedrag, bij rust, bij aandacht. Mobiliteit is geen race. Laten we het dus minder vaak hebben over vervoersmiddelen en over asfalt, en vaker over mensen. Want steden worden pas echt fijn als we het allemaal eens wat rustiger aan doen. 

Walther Ploos van Amstel.

Lees ook: Ministerie brengt mogelijkheden aanpak zware en snelle fietsen in kaart

Foto: Bram Sniekers