Behoefte aan meer innovatie?

Bekijk het onderstaande plaatje goed. Wat ziet u? Een eend of een konijn? In eerste instantie ziet u misschien een konijn tevoorschijn komen. En als u goed blijft kijken, komt even later de kop van een eend op uw netvlies. Deze beroemde illusie van meer dan honderd jaar oud, zorgt er telkens voor dat u een blikwisseling ondergaat. In een kort tijdsbestek kijkt u heel anders naar steeds hetzelfde. En naarmate u vaker naar dit plaatje kijkt, zult u merken dat u steeds beter in staat bent om tussen eend en konijn te wisselen!

Volgens de bekende Nederlandse fysicus Robbert Dijkgraaf zijn blikwisselingen in de wetenschap belangrijk, en dragen ze vaak bij tot nieuwe inzichten. Tijdens de blikwisseling waart volgens de hoogleraar even een andere geest door het hoofd. Vooruitgang in de wetenschap ligt dan ook niet zo zeer in het voortzetten van een bestaande kijk, maar in het veranderen van het gezichtspunt. Het vermogen om van perspectief te kunnen wisselen, aldus Dijkgraaf.

Niet alleen in de wetenschap zijn blikwisselingen noodzakelijk. Ook in het bedrijfsleven heeft men steeds meer behoefte aan leidinggevenden, die een blikwisseling teweeg kunnen brengen. En met managers die daar minder goed in staat toe zijn, kan het slecht aflopen.

Nog onlangs haalt de bestuursvoorzitter van een Nederlandse multinational verschillende keren de voorpagina van de krant. Hierin komt het beeld van een manager naar voren, die krampachtig vasthoudt aan de verkoop van zoveel mogelijk verfblikken. De man werkt zich een slag in de rondte om de aandeelhouders tevreden te houden, en de kosten te verlagen.Uiteindelijk heeft dit niet het beoogde resultaat, en krijgt hij met flinke gezondheidsklachten te maken. Al na vijf jaar besluit hij daarom de handdoek in de ring te gooien.

Innovation beats efficiency

Nog steeds draait de wereld bij dit soort concerns om verf in blik. Maar voortgaan op de ingeslagen weg, is in deze sector al lang geen optie meer. Innovation beats efficiency is de boodschap. Je producten verbeteren en kosten verlagen is noodzakelijk, maar niet langer voldoende. Af en toe moet je ook het lef hebben om de innovatie een flinke impuls te geven.

Aan de andere kant van de oceaan pakken ze het in de verfindustrie anders aan. Bij de Amerikaanse verffabrikant Dutch Boy is men niet alleen gefocust op de verf, maar ook op het verfproces. Niet alleen het leveren van kwalitatief goede verf, maar ook klanten ondersteunen bij hun werkzaamheden is de achterliggende gedachte. Uiteindelijk leidt de volgende vraag tot de nodige blikwisseling: hoe kunnen we het gehele verfproces voor de klant verbeteren? Na een periode van de prototyping komt men met een plastic verfpot op de markt. Die zorgt voor een kleine omwenteling in de Amerikaanse verfbranche. Deze is veel makkelijker te dragen, en door haar vorm beter uit te schenken. Door de uitgekiende vormgeving heb je verder nooit meer last van een druipende kwast. Bovendien is door toepassing van een schroefdop, deze veel beter afsluitbaar, en later weer goed te openen. Blikken met vastgekoekte deksels horen daarmee definitief tot het verleden.

De consultant en auteur Bart Stofberg, benadrukt in zijn boek het belang van blikwisselingen. Stofberg is als organisatieveranderaar vooral actief in de IT-sector. Zijn voornaamste taak is om klanten te ondersteunen bij het oplossen van problemen. Eigenlijk is het de taak van iedere consultant, om bij de opdrachtgever een blikwisseling teweeg te brengen, aldus Stofberg. Door veelvuldig van perspectief te wisselen komen oplossingen in zicht, die anders achterwege zouden blijven. Het gaat er steeds om dat klanten op een andere manier tegen ongewenste situaties leren aankijken.

En dat laatste is vooral hard nodig in de Nederlandse glastuinbouw. Om bijvoorbeeld tomaten, paprika’s of bloemen te telen is ontzettend veel energie nodig. Dat komt omdat de meeste telers in ons land nog steeds gebruik maken van traditionele verlichting. Wie ’s avonds bijvoorbeeld door het Westland rijdt, ziet boven de kassen een gloed van oranje licht hangen. Dat kunstlicht is nodig om de gewassen sneller tot ontwikkeling te laten komen. Maar om bij een glastuinder veranderingen door te voeren moet je van goeden huize komen. Laat staan om een blikwisseling in de hele sector te bewerkstelligen! Toch lijkt dit nu te gaan gebeuren.

Het bedrijf Lemnis Oreon in IJsselstein timmert al jarenlang flink aan de weg, om de glastuinbouw duurzamer te maken. De afgelopen jaren heeft men verlichting ontwikkeld, die niet alleen spaarzamer omgaat met energie, maar ook nog eens zorgt voor een verhoging van de opbrengst. De oplossing: ontwikkeling van innovatieve ledlampen. Deze lampen kunnen op verschillende kleuren worden ingesteld. Afhankelijk van de gewassen die geteeld worden. Door gebruik te maken van onder andere paarse of roze ledverlichting krijgt de groei een flinke impuls. Onlangs ging een teler in het Westland om. In Monster is de eerste ‘roze’ kas in gebruik genomen. Daar krijgen tegenwoordig 16.000 vierkante meter aan gewassen, een flinke boost door knalroze ledverlichting. Zo sla je als teler drie vliegen in één klap: hogere opbrengst, minder kosten, en kwalitatief betere gewasopbrengst!

Door onze jarenlange kennis en ervaring, hebben we steeds meer moeite om anders tegen hetzelfde aan te kijken. Tunnelvisie ligt op de loer, en we zijn blind geworden voor oplossingen die binnen handbereik liggen. Dat geldt niet alleen voor een glasteler in het Westland, maar ook voor een autoproducent in Japan.

Een aantal jaren geleden vroegen ze bij Toyota aan hun werknemers hoe ze meer productief konden worden. Ze kregen veel voor de hand liggende reacties, die weinig opleverden. In goed overleg werd de vraag aangepast: ‘Hoe zou je je werk makkelijker kunnen maken?' Deze wijziging van de vraagstelling had grote gevolgen. Men werd overspoeld met goede ideeën, die niet alleen het werkplezier verhoogden, maar ook zorgden voor een grotere productiviteit.

Goede vragen zijn essentieel voor blikwisseling. Ze dienen vaak als katalysator om de ideeënstroom op gang te brengen. Daarom heeft men bij Duitse bedrijven zoals Bayer, Daimler en Siemens zelfs een aparte afdeling voor Grundsatzfragen in het leven geroepen. Met een speciaal opgeleide manager die daar sturing aan geeft. En dat werpt al jarenlang zijn vruchten af. Maar u kunt natuurlijk ook met een kleine ingreep het nodige tot stand brengen.

Maak gebruik van de onbevangenheid van nieuwe collega’s. Geef ze tijdens de eerste werkdag de opdracht mee, om de eerste twee maanden goed rond te kijken. Laat ze vooral notitie maken van wat er verbeterd kan worden. Vraag ze na die periode uitvoerig door over hun bevindingen. U zult zien, dat levert vaak de meest verrassende inzichten op!

De bekende managementgoeroe Peter Drucker had gelijk toen hij de volgende uitspraak deed: ‘In het verleden werd van de leider verwacht dat hij vooral goed kon spreken, maar in de toekomst zal het de persoon zijn die de juiste vragen weet te stellen!’

Bronnen
Dijkgraaf, Robbert, Blikwisselingen, Bert Bakker, Amsterdam.
Stofberg, Bart, Iedereen kan innoveren, Haystack, Zaltbommel.