Zijn ZZP-ers goed voor de economie?

De invloed van ZZP-ers op de economie blijkt een lastig thema. Wellicht een reden waarom er weinig over te vinden is.

Onderzoek van het EIM wijst uit dat er in 2000  slechts 183.000 ZZP-ers bij de KvK waren ingeschreven (2,6% van de beroepsbevolking). In 2009 waren dat er 353.000 ( 4,6% van de beroepsbevolking) en in 2018 was dat aantal gegroeid naar maar liefst 1.237.734 oftewel 14,4% van de werkzame beroepsbevolking. De meerderheid van de ZZP-ers is > 45 jaren oud, man, en zegt desgevraagd uit eigen keuze voor dit bestaan te hebben gekozen. Niet vanwege ontslag. Opvallend is wel de explosie van het aantal na de crisisjaren. Vanaf 2009 nam het aantal toe van 353.000 naar 1.237.734 nu. Een stijging van 250%!

Wat doet deze explosie van ZZP-ers met de economie? CBS onderzoek toont aan dat meer dan 400.000 ZZP-ers geen inkomstenbelasting betalen omdat ze daar niet voor in aanmerking komen. Deze ZZP-ers leven vaker onder de armoede grens. De resterende 837.000 ZZP-ers betalen gemiddeld 10% minder belasting en sociale premies dan iemand in loondienst. De bruto inkomsten van ZZP-ers liggen overigens ook gemiddeld meer dan 10% lager dan bij mensen in loondienst. ZZP-ers betalen bepaalde sociale lasten niet zoals die voor de Ziektewet, de Werkloosheidswet en de WIA (vroegere WAO) omdat ze ook niet in aanmerking komen voor een uitkering als ze ziek worden of geen werk hebben.

Voor de crisis van 2008-2009 betaalden dus zo’n 800.000 Nederlanders meer dan nu mee aan de collectieve premies voor de Ziektewet, WW en WIA/WAO. Ook werden er door deze groep 10% meer IB betaald dan nu. De staatskas heeft dus niet zoveel belang bij veel ZZP-ers zou je zeggen. De ZZP-ers zelf vaak ook niet want een groot deel verdient weinig en leeft in een grotere onzekerheid dan iemand in loondienst. Al was het maar door de afwezigheid van sociale uitkeringen bij ziekte en werkloosheid.

In de EU is gemiddeld 10% van de beroepsbevolking een ZZP-er tegenover de 14% in Nederland. Alleen Griekenland, Roemenie, Tsjechië, Italië en Polen hebben hogere percentages ZZP-ers dan wij. Al deze landen behoren duidelijk tot de minder welvarende binnen de EU. Het sterkste EU land – Duitsland – telt slechts 5% ZZP-ers.

Wie hebben er dan profijt van het explosief gegroeide aantal ZZP-ers in Nederland als het niet de Nederlandse Staat of de mensen zelf zijn?  Werkgevers wellicht? ZZP-ers zijn gemiddeld 10% goedkopere krachten dan mensen in loondienst en vallen niet onder de bescherming van het Nederlandse arbeidsrecht. Op het eerste gezicht kan je dus vermoeden dat werkgevers belang hebben bij een groot aandeel flexibel inzetbare arbeidskrachten. Maar ook dat is betwistbaar. Lagere arbeidskosten verhogen op zich bedrijfswinsten, maar als het netto besteedbaar inkomen per Nederlander afneemt – en dat is al jaren het geval – wordt er minder uitgegeven. En dat remt de economie weer op zijn beurt.

Dan is er  - tot slot – nog onderzoek geweest dat aangeeft hoe meer ZZP-ers een land heeft, hoe minder ook de lonen van werknemers stijgen. De lagere beloningen voor ZZP-ers houden dus ook de lonen van werknemers laag.

Door de explosie van het aantal ZZP-ers sinds 2009 is mede de gemiddelde loonstijging van werknemers in de afgelopen jaren ook veel minder geweest dan in het pre- ZZP tijdperk van voor 2008. Dit laatste wordt ook weer onderbouwd door recent onderzoek van diverse instanties waaronder de Rabobank en het ESB.

Kortom; teveel ZZP-ers zijn slecht voor de economie (en de sociale cohesie) van een land. Griekenland, Roemenie, Polen en Italië zijn daar getuige van.

Wardsteyn Trends & Strategie onderzoekt trends binnen het bedrijfsleven. Incidenteel worden ook maatschappelijke trends onder de loep genomen.