Het gaat om zelfvertrouwen, suffie

Boeken · Columns

De CEO van de Volvo Ocean Race, Knut Frostad, spreekt graag in termen van energie. Het is zijn stellige overtuiging dat een goede basis van fysieke, mentale en emotionele energie doorslaggevend is om topprestaties te leveren in de uitputtingsslag die deze race is. Waar die energie vandaan komt? Volgens Frostad is daarop maar één antwoord mogelijk: het draait allemaal om zelfvertrouwen, suffie!

Sporters zullen hier niet vreemd van opkijken. Voor hen staat als een paal boven water dat zelfvertrouwen een cruciale bron van sportief succes is. De wetenschap denkt daar sinds enige tijd echter anders over. Nadat zelfvertrouwen eerst jarenlang de hemel in is geprezen als stimulans om mensen gelukkiger, productiever en creatiever te maken, laten psychologen tegenwoordig geen kans onbenut om zelfvertrouwen als een zwaar overschatte factor neer te sabelen 'Er zijn vele tienduizenden onderzoeken gedaan naar de relatie tussen zelfvertrouwen en succes', lezen we in een recent boek over het managen van ons brein, 'maar deze relatie is op zijn best zwak'. Anderen gaan nóg verder en stellen zonder blikken of blozen dat goede prestaties juist het gevolg zouden zijn van een gebrek aan zelfvertrouwen. 'Wie over minder zelfvertrouwen beschikt, denk realistischer na over alles wat er fout kan gaan en zal zich beter voorbereiden', aldus, de aan verschillende vooraanstaande universiteiten docerende hoogleraar, Tomas Chamorro-Premuzic in zijn bestseller over zelfvertrouwen.

Hoe zit het nu? Wie heeft er gelijk? De praktijkmensen als Knut Frostad die stellen dat je zonder zelfvertrouwen niet kunt presteren of de wetenschappers die zich beroepen op stapels onderzoeksrapporten, waaruit blijkt dat zelfvertrouwen er eigenlijk niet zoveel toe doet? Zoals wel vaker, ligt de waarheid in het midden.

De wetenschappers richten hun kritische pijlen voornamelijk op één dimensie van zelfvertrouwen, die meestal omschreven wordt als eigenwaarde. Het gaat hierbij om de algemene overtuiging dat je als persoon iets waard bent. In de jaren tachtig van de vorige eeuw werd de kracht van eigenwaarde ontdekt. Het leek alsof psychologen een nieuw tovermiddel in handen hadden gekregen. Meteen werden op scholen allerlei programma´s opgezet om de eigenwaarde van kinderen te vergroten. Scholieren werden aangemoedigd om vooral positief over zichzelf te denken. Om hun positief zelfbeeld in stand te houden, werden kritiek en negatieve beoordelingen taboe verklaard. Achteraf gezien was dit allemaal zeer overdreven en had het ook negatieve gevolgen.

Met een opgepompt zelfbeeld kom je niet ver in het leven, zo bleek al gauw.

Sterker nog, de voorheen zozeer gepushte programma´s kwamen in een negatief daglicht te staan, toen bleek dat nogal wat jongeren arrogante en narcistische trekken vertoonden. In plaats van de moeite te nemen om écht te presteren dachten ze dat ze voor prestaties in de wieg gelegd waren. Er was maar een conclusie mogelijk: exit zelfvertrouwen.

Zoals iedere sporter weet, is zelfvertrouwen meer dan alleen eigenwaarde. Zelfvertrouwen heeft ook te maken met een specifiek geloof in eigen kunnen. Naast waardigheid speelt vaardigheid een rol. Door je in bepaalde vaardigheden te bekwamen en regelmatig voortgang in prestaties te boeken, kun je je zelfvertrouwen vergroten. Zelfvertrouwen is daarbij zowel oorzaak als gevolg van prestaties: om te presteren heb je zelfvertrouwen nodig en prestaties leiden op hun beurt tot nieuw zelfvertrouwen.

Is de kous daarmee af? Blijken wetenschappers en sporters gewoon langs elkaar heen te praten? Ja en nee. Ja, omdat ze het wel degelijk over verschillende dimensies van zelfvertrouwen hebben. Nee, omdat er ook bij zelfvertrouwen op basis van vaardigheid een addertje onder het gras zit. Zolang een sporter of welke andere persoon dan ook goed presteert, is er weinig aan de hand. De betrokkene zal zelfvertrouwen uitstralen en zelfverzekerd overkomen. Maar die uitstraling hoeft geen weerspiegeling te zijn van wat zich van binnen afspeelt. Wanneer de prestaties afnemen of uitblijven, zullen de twijfels over de eigen vaardigheden groeien en komt het zelfvertrouwen automatisch onder druk te staan. Wanneer dat gebeurt, is er maar een kracht waarop je terug kunt vallen: het gevoel van eigenwaarde.

De moraal van het verhaal? Zelfvertrouwen is en blijft een cruciale prestatiefactor. Je moet er alleen niet te makkelijk over denken. Juist in de sport, waar winst en verlies vaak zo dicht bij elkaar liggen, is het belangrijk om het op specifieke vaardigheden gebaseerde zelfvertrouwen altijd te combineren met een basaal en generiek gevoel van eigenwaarde.

Dat geldt in deze dagen zeker ook voor het momenteel in de Volvo Ocean Race matig presterende team Brunell. Nadat alles aanvankelijk voor de wind ging, is de klad er de laatste maanden wat ingekomen en is het team minder superieur dan aanvankelijk was verondersteld. Begrijpelijkerwijs klinken in de reacties van bemanningsleden momenteel de nodige twijfels door. Daaraan kan gewerkt worden: aan de mentale coach de schone taak om het gedeukte zelfvertrouwen op te poetsen, zodat het team de race met nieuwe energie kan vervolgen. Dat proces begint met het bekrachtigen van eigenwaarde en krijgt pas echt beslag wanneer het geloof in eigen kunnen weer helemaal terug is.

image002Hans van der Loo is auteur van het boek ´Vaart maken – Energiek veranderen in 90 dagen´ en schrijft op deze site regelmatig columns naar aanleiding van de Volvo Ocean Race

Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren

Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)

Word een pro!

SCHRIJF MEE >>

Meer over Professionalisering