Zalm ‘ziende blind’ in klassiek Grieks drama?

Steeds luider klinkt door dat het DSB-debacle voor Gerrit Zalm zal uitdraaien op een klassiek Grieks drama.
Nauwelijks is een tragischer illustratie denkbaar van het gelijk van Herman Wijffels, als hij op 6 september in het televisieprogramma Buitenhof zegt dat wij ons niet ‘slechts’ in een economische crisis bevinden, maar in een dieper liggende waardencrisis.
Eveneens nauwelijks denkbaar is een spontaner indicatie waar zo’n waardencrisis om draait, dan de ‘schrikreactie’ van presentator Rob Trip op Wijffels’ visie: “U maakt hier heel wat mee los. Dit lijkt wel op: ‘verander de wereld, begin bij jezelf’. Mag het niet wat concreter”?

Waar staan we?

In december 2008 schreef ik n.a.v. de benoeming van Zalm bij ABN-AMRO/Fortis een column met de titel: “Valse start Bos/Zalm”. Nu maakt het DSB-debacle op een indringende manier mijn waarschuwing van toen opnieuw actueel. Zelfs los nog van de definitieve conclusie of Zalm van het toneel moet verdwijnen.

Met het DSB-debacle in mijn achterhoofd, herhaal ik de kern van mijn boodschap en reflecteer ik erop.

[1] De kernboodschap (zie ook de oorspronkelijke column):

• Zalm heeft als ‘mensen-leider’ bij ABN-AMRO/Fortis, als gevolg van een politiek spel onder leiding van Bos, een ‘valse start’ gemaakt. Hij kan het zich niet permitteren daaraan zonder een ‘herstart’ voorbij te gaan.
• Het is zeer onverstandig om er in goed vertrouwen vanuit te gaan dat het personele vraagstuk in het lastige proces van de integratie van verschillende bedrijfsculturen, bij Zalm in goede handen is.
• Hamvraag: “ziet Zalm de valkuil, of is hij er ‘ziende-blind’ voor”?

[2] Als buitenstaander heb ik mijn bevindingen uitsluitend gebaseerd op eenvoudige informatie uit de media, die bij ‘iedereen’ bekend was (NOS-journaal, Nova, Pauw & Witteman).

[3] Het gaat er nu niet om of Zalm iets leert van columns, maar dat professionele mensen als Zalm en Bos bewust aan kritisch zelfonderzoek doen.

[4] Als het voor mij als buitenstaander op basis van weinig informatie al duidelijk is, dat zaken die van cruciaal belang zijn, niet goed gaan, dan moet het zeker eenvoudig voor Zalm zijn om daar – al was het maar in een summier proces van zelfonderzoek – ook aandacht voor te hebben.

[5] Zo'n zelfonderzoek komt in dit geval immers snel uit bij vragen als:

• Hoe kijk ik aan tegen zaken als ‘mensen-leiderschap’?
• Hoe zie ik mijzelf als leider van mensen van vlees en bloed, met banen en gezinnen? En hoe zien die mensen mij?
• Hoeveel waarde hecht ik aan openheid en hoe open ben ik zelf naar andere mensen toe en in de bedrijfscommunicatie?
• Liggen deze zaken in het bankwezen anders dan in de politiek of bij de overheid? Wat verwachten de mensen bij de bank en de belastingbetalers van mij als 'niet-ABN-AMRO-man' en 'niet-Fortis-man', en als succesvol ex-minister van Financiën? In het bijzonder tegen de achtergrond van de (krediet)crisis en de commotie rondom ‘graaiende’ bankiers?
• Hoe ga ik om met de valkuilen en verleidingen van macht en succes? Ben ik in staat om voldoende afstand te nemen als dat nodig is, of laat ik mij bepalen door de waan van de dag?

De moraal van dit verhaal

• Als Zalm met enige regelmaat doet aan een vorm zelfonderzoek waarbij hij zich eenvoudige vragen stelt, of door een coach laat stellen, zoals hierboven geformuleerd, is het ondenkbaar dat hij nu het veld moet ruimen, omdat hij met ‘DSB-boter’ op zijn hoofd rondloopt.
• Als blijkt dat hij toch boter op zijn hoofd heeft, geldt daarom met terugwerkende kracht dat hij zichzelf eenvoudig had kunnen behoeden voor het Griekse drama waar hij dan in strandt. Zeker in november 2008 (zijn benoeming werd op de 21ste wereldkundig) en waarschijnlijk al veel eerder.
• De enige voorwaarde daartoe was en is altijd: zelfonderzoek moet je zélf willen!
• Laat niemand in deze tijd nog zeggen dat het adagium: 'verander de wereld, begin bij jezelf' soft is of niet concreet.
• De waardencrisis waar wij ons in bevinden, kan alleen effectief worden ‘geadresseerd’ als op voldoende kritische plaatsen leiders (zowel leidinggevers als leidingnemers) aan zet komen, die de moraal van dit verhaal doorzien en serieus nemen.
• Geïnspireerd – doelbewust én integer – leiderschap is de crux waar het in de huidige tijd van globalisering, ofwel crisis en ook ‘nieuwe wanorde’ om draait!

Epiloog

In mei 2009 schreef Grimbert Rost van Tonningen in een column op PlusPost het volgende: “In het boek ‘De prooi’ van Jeroen Smit is te lezen dat er bij de ABN AMRO sprake was van mismanagement op vrijwel alle beleidsniveaus. Aan dat management is door Gerrit Zalm nauwelijks gesleuteld, integendeel, hij put voornamelijk uit de rijen van directeuren die reeds onder Rijkman Groenink alle noodzakelijke veranderingen hebben tegengehouden”.

In een uitgebreide reactie op deze column heb ik geconcludeerd dat Zalm de valse-start-situatie waarover ik een half jaar eerder sprak, niet heeft hersteld en dat er geen reden is om te verwachten dat hij dat alsnog zal doen. Met alle gevolgen van dien.
En nu wordt iedereen wakker geschud door het DSB-debacle. Een onverwachte herkansing voor ABN AMRO en de belastingbetaler? En wie weet, misschien ook wel voor Zalm? Zeg nooit, nooit!