Valse start Bos/Zalm: (a) goed nieuws, (b) schijndebat, (c) niet zeuren!

De plannen voor de fusie tussen ABN-Amro en Fortis en de benoeming van Gerrit Zalm als de nieuwe topman zijn vanuit een politiek ''overtuigingssperspectief'' succesvol gepresenteerd.

Vanuit een perspectief van people-management dat oog heeft voor het achterliggende organisatievernieuwingsvraagstuk lijkt er niettemin sprake te zijn van een valse start.

Zalm kan het zich niet permitteren daaraan voorbij te gaan. Voor het personeel van de beide banken en voor de belastingbetaler staat er veel op het spel.

Zal Zalm de valkuil zien of is hij er ziende blind voor?

1. Commotie over Zalm’s salaris

In Den Haag en in de media maken politici, debaters en opinieleiders zich druk over de hoogte van Zalm’s salaris dat bijna zes keer zo hoog is als dat van premier Balkenende. De rationalisaties om dit salaris te verfoeien als onverantwoord hoog, evenals om het te vergoelijken als verfrissend redelijk vliegen je om de oren. Goede argumenten hoor je nauwelijks.

De salarisdiscussie krijgt zo het karakter van een bliksemafleider. Zowel goed gedefinieerde als ongedefinieerde gevoelens van boosheid, miskenning, bezorgdheid, etcetera (noem het onvredegevoelens) worden er gemakkelijk door aangetrokken, terwijl deze gevoelens door het verantwoordelijke leiderschap in zo’n discussie niet overtuigend (kunnen) worden beantwoord of weggenomen.

Al met al resulteert dit erin dat onvredegevoelens vanuit een machtsoverwicht in een schijndebat de kop worden ingedrukt. Een typisch politiek spel.

Een relativerend argument in dit verband zou kunnen zijn dat het hier niet gaat om onvredegevoelens vanuit de organisatie(s) waaraan Zalm leiding gaat geven, maar slechts om machtsverhoudingen in de Haagse politieke arena. En straks gaat het niet meer om Den Haag, maar om ABN-Amro/Forits, toch?

Hieronder wordt duidelijk dat deze gedachte een slaapliedje is.

2. De kop indrukken én overrompelen

De geschetste dynamiek van onvredegevoelens die al dan niet bewust de kop worden ingedrukt, werd zichtbaar ná de presentatie van de plannen die Bos met de beide banken heeft. Tijdens de presentatie van zijn plannen overheerste een gevoel van instemming met de voorgenomen fusie van de beide banken en met de meesterlijke vondst om onze briljante ex-minister van financiën als nieuwe topman te benoemen.
De plannen werden als onomkeerbaar ontvangen en over het salaris van Zalm werd niet gerept.

Zo, achteraf bezien, is de succesvolle presentatie van de plannen niet alleen aangenaam en verrassend, maar ook overrompelend. Er bleek immers nog een akelig staartje aan te zitten.

Heeft Bos niet eerder een keer bij de benoeming van een (ex)collega gebruik gemaakt van deze ‘overrompelende onomkeerbaarheidstactiek, gevolgd door een schijndiscussie in de Tweede Kamer’?

3. Consequenties voor het organisatieveranderingsproces bij de banken

De succesvolle presentatie en aanvankelijk goede ontvangst van de plannen van Bos in Den Haag en in de media hebben op nog een heel ander vlak een soortgelijk ‘kop-indrukkend en overrompelend’ effect. Echter, tot nu toe lijkt niemand daar in Den Haag of in de media bij stil te staan.

Bij de presentatie van hun plannen spreken Bos en Zalm met nadruk over de enorme uitdaging die het integreren van de beide bedrijfsculturen met zich meebrengt. Het is een welverdiende eer voor Zalm om daaraan te mogen werken.
Op deze plaats mag dit, zo geformuleerd, misschien een beetje cynisch klinken. Echter, tijdens de presentatie van de fusieplannen door Bos en ook door de persoonlijke toelichting daarvan door Zalm, is dit beeld oprecht zo bij mij overgekomen.

Nu pas echter, realiseer ik mij goed, wat het betekent dat tot vlak voor de presentatie van de plannen, vanuit de organisaties van ABN-Amro en Fortis steeds sterker klinkende geluiden te horen waren dat men gezien de grote cultuurverschillen niet met elkaar in één bedrijfscultuur wil en/of kan opgaan.

Deze gedachten zijn met de succesvolle media-presentatie van de fusieplannen in één klap in de kern van de zaak onbespreekbaar geworden.
Een weg terug is er niet. En het is een kniesoor die nu nog over mogelijke problemen met de integratie van de bedrijfsculturen begint. Dat is immers precies wat Zalm stráks moet en zal gaan doen: een succes maken van het lastige proces om van twee culturen één cultuur te maken.

Een betere topman voor de nieuwe bank is er niet en de salarisdiscussie leert ons dat hij nog relatief goedkoop is ook. Niet zeuren, dus!
De starttoon van het organisatievernieuwingsproces is hiermee nú al gezet. Of anders gezegd: zonder reflectie en daarop gebaseerde corrigerende acties begint Zalm stráks niet met een schone lij!

4. Valse start vraagt om herstart

Alles wat door wie dan ook gezegd wordt over bedrijfsculturen en veranderingsprocessen, mag wat mij betreft worden gerelativeerd als perceptie. Daarover geen misverstand.

Van nabij heb ik echter meegemaakt hoe een valse start in een fusieproces tussen twee organisaties met een vergelijkbaar primair proces en sterk uiteenlopende bedrijfsculturen gedurende vele jaren een destructief effect heeft gehad op de bedrijfsvoering. Daarom weet ik toch één ding zeker: een valse start in een fusieproces is zo gemaakt en kan niemand zich veroorloven!

Ondanks de vele goede kaarten van Zalm en het prijzenswaardige optreden van Bos als crisismanager, heb ik een sterk voorgevoel dat er met Bos en Zalm als people-managers in de hoofdrol in deze juist ook op dit terrein zo gevoelige zaak iets fundamenteel niet goed gaat.

Het lijkt mij zeer onverstandig om er zondermeer in goed vertrouwen vanuit te gaan dat het personele vraagstuk in het lastige veranderingsproces van de integratie van de verschillende bedrijfsculturen bij Zalm in goede handen is.

Daarmee wil ik niet zeggen dat hij niet de juiste man is. Mijn waardering voor Zalm is groot.
De geschetse valse-start-bewegingen lijken ook niet door hemzelf te zijn op gang gebracht. Het is niettemin wel degelijk aan hem en in ons aller belang dat hier overtuigende reparatiewerkzaamheden worden verricht.

Een valse start vraagt om een herstart. Nu kan het waarschijnlijk nog!