Vergeet niet te spelen

Het valt mij op dat in veel organisaties de structuur en de systemen belangrijker lijken te worden dan de mensen. De goede kanten van ISO, TQM, Balanced Scorecards en andere systemen gericht op het meetbaar maken van prestaties hebben wel degelijk een keerzijde.

Controle kan verlammend werken.

Organisch leren is een natuurlijk proces. Ieder mens heeft de eerste vier jaar van zijn of haar leven vrijwel niets anders gedaan. Het zien van voorbeeldgedrag leidt tot imitatiegedrag. Dit natuurlijke proces wordt er op driejarige leeftijd hardhandig uitgeslagen want, “zo zit de maatschappij niet in elkaar”. Kinderen van ongeveer drie jaar zitten in heel belangrijke ontdekkingsfase. Het woord waarom is ontdekt en dit woord is zo ongelofelijk machtig. Op het moment dat ze de kracht van dit woord doorhebben ontstaat de situatie waarin continu gevraagd wordt: “Waarom?”. Na zes keer doorvragen volgt vaak het geïrriteerde antwoord: “Daarom”.

En zo ontstaat de situatie dat ik als communicatietrainer werk heb. Er moet op latere leeftijd weer geleerd worden om door te vragen, en door te vragen, en door te vragen. Een vaardigheid die we op drie jarige leeftijd beheersten als de beste. Hardhandig er uit geslagen door ouders die de antwoorden niet meer konden vinden.

Binnen kwaliteitssystemen wordt de waarom vraag opnieuw ingebracht, echter er schuilt een groot gevaar in deze vraag. Wordt de vraag gesteld uit interesse, onderzoekend naar redenen en onderzoekend naar mogelijkheden dan is deze vraag uitstekend. Maar als de vraag een andere klemtoon heeft en er eigenlijk gevraagd wordt: “wie is de schuldige”. Dan ontstaat de verlamming.

Binnen de structuren is het goed om met enige regelmaat de absolute chaos te laten ontstaan. Vergeet niet te spelen, want dat is de meest natuurlijke wijze van leren, gewoon omdat het leuk is en….. we worden er ongemerkt heel veel wijzer van.

Echter dat spelen, dat moet je wel goed doen, als een kind. Hoe spelen kinderen? Kijk daar eens naar. Ze geven elkaar feedback, open en eerlijk. Als ik trots kom aanrijden in een cabriolet, zegt mijn buurmeisje van vijf; “Ik vind jouw auto stom, met dat gekke dak”. Open en eerlijk, en…. ik denk dat ze nog gelijk heeft ook. Deze duidelijkheid maakt niemand kwaad, je weet meteen waar je het over hebt en ik pleit er voor om in organisaties de kinderlijke feedback in te voeren. Echter, je moet er wel tegen kunnen als men eerlijk is tegen je. Geen kwaliteitssysteem meer om je achter te verschuilen, maar na de vraag, “zullen we samen spelen”, wordt deze schuilplaats snel overbodig.

Door Arco Kats