Veranderingsprocessen bij Karel de Grote

Wanneer Willem Mastenbroek in zijn werk ‘Verandermanagement’ veranderprocessen in een historisch perspectief plaatst, doet hij iets verstandigs. Als men ergens behoefte aan heeft bij een veranderproces, dan is dat wel van tijd tot tijd ‘er boven hangen’ zodat je een beetje kunt zien hoe ‘het’ loopt, en wat helpt daar beter bij dan een historisch perspectief?
Mastenbroek gaat een paar eeuwen terug in de geschiedenis van de Oranjes om te laten zien voor welke vraagstukken hun toenmalige paradepaardjes het leger disciplineerden. Wie nog dieper de geschiedenis in wil, kan bijvoorbeeld teruggrijpen op de vroege middeleeuwen. Karel de Grote voerde veranderingen door in de kerk, die nogal wat gevolgen hadden voor de zogenaamde dubbelkloosters. Peter Bot schrijft hier boeiend over in ´Tussen verering en verachting´.
Tot Karel hadden die bolwerken van cultuur monniken en nonnen onder hun daken, die hetzelfde werk deden. Het is een sfeer die door de hele periode voor Karel de Grote heen waait in het kloosterleven. Vrouwen hebben een opmerkelijke vrijheid in handel en religie. Hoewel ook toen niet gesproken kan worden van vrouwvriendelijkheid, was de gelijkheid behoorlijk veel groter dan later in de kerk, met name in de Noordwest-Europese streken, waar de vrouw van oudsher al meer vrijheid had genoten dan in de ´geciviliseerde´ culturen die onder invloed stonden van Grieken en Romeinen.
Met Karel de Grote kwam daar dus verandering in. De bisschoppen kregen een geweldige macht over de kloosters en voor de nonnen betekenden dat ze niet langer mochten preken of aan jongens les moesten geven. Ze hadden hun mond te houden, dienden devoot te zijn en wat ze overbleef was een beetje klokken luiden en onderdanige baantjes.
Met name het verschil met onze tijd valt op. Men breekt zich vaak het hoofd over de manier waarop er veranderd moet worden. Moet het directief of willen we een grote participatie? Het menselijk aspect heerst eigenlijk nog volop, ondanks de talloze ontslagprocedures van dit moment.
Niet iedereen zal dat menselijk aspect herkennen. Het is immers minder ´menselijk´ dan in de afgelopen decennia. We komen uit de verzorgingsstaat en zijn eraan gewend dat bedrijven en overheid zich als een zorgzame moeder, als de heilige maagd Maria haast, gedragen. Als dat het vergelijkingscriterium is, dan is alles bijna ´mensonwaardig´.

Wie de hervormingen van Karel de Grote bestudeert, prijst zich gelukkig dat hij in deze tijd leeft. Je had niets te willen, de dingen voltrokken zich gewoon. Een voorbeeld ligt in onteigeningen. Je bezit werd gewoon ingepikt en aan de bisschop gegeven. En als vrouw had je maar te doen wat er gevraagd werd. Weg al die vrijheden! Afgelopen, het les geven! Ophouden met preken! En deed je het niet, dan kreeg je maar zo een lijfstraf. Dát was pas mensonwaardig.