“Massa’s bedrijven zullen nog in 2010 en 2011 failliet gaan.” Aldus advocaat en curator Louis Deterink. Hoe kan dat? Het Centraal Planbureau verwacht voor 2010 toch dat de Nederlandse economie weer gaat groeien? “Dat is valse hoop. De groei zal vooral te wijten zijn aan de weer aantrekkende export. In het land zelf zullen nog harde klappen vallen. Vooral in het midden- en kleinbedrijf. Ik zie het in Zuidoost-Brabant, de regio waar ik woon. Zzp’ers, tussenpersonen. Ze vallen met bosjes tegelijk. Steun van de banken krijgen ze amper. Veel minder in ieder geval dan de grote bedrijven. Bovendien zijn er nu zoveel kleintjes met problemen. Dat kunnen de banken nauwelijks handelen.”

Deterink hoort in zijn vak tot de besten. Integer, intelligent en doortastend, wordt hij genoemd. Hij was als curator betrokken bij grote faillissementen als die van autofabrikant DAF, vliegtuigbouwer Fokker, industrieconcern SP Aerospace, beeldbuisproducent LG.Philips en recent bij duurzame-energieconcern Econcern.

Waarom zetten de banken zich wel in voor grote bedrijven, en niet voor de kleinere?
“Bij de grote bedrijven zitten de grootste leningen, dus daar hebben banken het meest te verliezen. Als een groot bedrijf in de problemen komt, zoals bouwbedrijf Heijmans dit jaar, wordt er gereorganiseerd via zogeheten work outs. In alle stilte proberen banken samen met het bedrijf de zaak weer op de rails te krijgen. Om kapitaalvernietiging te voorkomen. Zo is het eerder ook gegaan bij Ahold, en bij Hagemeijer.”

U bent niet echt positief over de bankenwereld. Klopt dat?
“Ik vind dat die veel te weinig doet voor het bedrijfsleven, zeker voor het mkb. Ik vermoed dat er iets achter zit. Ik denk dat ze hun problemen met giftige leningen op de balans nog steeds niet onder controle hebben. Hun vermogenspositie blijft daardoor kwetsbaar.”

Vaak heeft Deterink zich afgevraagd waarom bedrijven failliet blijven gaan. Leren bestuurders dan niks van gebeurtenissen in het verleden? Blijkbaar niet, zegt de curator. „Nog steeds is 50 tot 75 procent van de faillissementen te wijten aan zwak management.”

Wat is dat precies, zwak management?

“Dat heb ik mezelf ook lang afgevraagd, en afgelopen jaar ben ik er gericht naar op zoek gegaan. Alle grote zaken waarbij ik de afgelopen vijftien jaar betrokken ben geweest, ben ik nagelopen, op zoek naar, zoals ik ze noem, faalfactoren.”

En?

“Ik ben uitgekomen op drie oorzaken.

- Het bestuur laat het bedrijf ongecontroleerd snel groeien via overnames. Dat speelde bijvoorbeeld bij automatiseerder Landis, bij handelshuis Ceteco, en ook bij The Entertainment Group van Marco Borsato.

- Of het bestuur voert riskant financieel beleid als gevolg van projecten die net een maatje te groot zijn. Zoals bij Fokker en DAF. DAF begon in 1987 vijf nieuwe modellen tegelijk te ontwikkelen, en nam in dat jaar ook nog Leyland over.

- Of het bestuur voert een reorganisatie niet goed uit. Die komt te laat, of is te soft. Ik zeg: vermijd de kaasschaaf. Als je in moet grijpen doe het dan tijdig en effectief.

Achter de eerste twee oorzaken schuilt trouwens een gemeenschappelijke factor: machogedrag van bestuurders. Ik herinner me de topman van Fokker, Frans Swarttouw. Die zei ooit: "Ook al zegt iedereen dat het niet kan, we doen het toch.” In 1983 begon Fokker met de ontwikkeling van twee vliegtuigen tegelijk, de Fokker 50 en de Fokker 100. Het werd gezien als een groot risico. Maar Swarttouw deed het toch. Met dramatische gevolgen. De aanloopkosten voor serieproductie bij Fokker waren geraamd op 600 miljoen gulden, maar dat werd 2,5 miljard. Fokker zou zelf 77 miljoen gulden in de ontwikkeling van de vliegtuigen steken, maar dat werd tien keer zo veel.”

Was dit te voorkomen geweest?

"Machogedrag is van alle tijden. Maar de hiermee gepaard gaande risico’s worden door toezichthouders nog steeds onderschat. Je ziet dit soort haantjesgedrag overigens niet bij familiebedrijven. Die groeien veel gematigder.”

Ziet u mogelijkheden om risicovol gedrag bij beursgenoteerde bedrijven in te perken?

"Het scheelt als er meer vrouwen in de top komen. Die schijnen minder geneigd te zijn grote risico’s te nemen, en minder machogedrag te vertonen. Ook zouden de raden van commissarissen vaker moeten doen waarvoor ze zijn aangenomen: toezien op het bedrijf. Nu staan ze te vaak toe dat een topman volstrekt zijn eigen gang kan gaan.”

Bron: NRC Handelsblad, 29-12-09. MARCEL AAN DE BRUGH en PHILIP DE WITT WIJNEN. De rubriek ACTUEEL informeert u over recent verschenen berichten in andere media. Bij elke bijdrage vermelden wij de oorspronkelijke bron.