Je vakmensen zijn het geweten van je organisatie

Ik kan er niet van slapen. Vakmensen bij Boeing wisten al dat de 737 Max niet deugde. Maar ze hebben zich laten overrulen. Door apen. 346 doden later, twee gecrashte toestellen en alle geproduceerde exemplaren al tien maanden aan de grond, komt de aap uit de mouw. ‘Zou jij je gezin laten meevliegen in een 737 Max?’, was op een gegeven moment de vraag die onderling werd gesteld. ‘Nee, dat zou ik niet doen, het is ontworpen door clowns die worden aangestuurd door apen’.

Het verhaal over de Boeing 737 Max tart bij mij ieder gevoel voor realiteit. Waar zijn we toch - in dit geval letterlijk - in hemelsnaam mee bezig? What the fuck! Dodelijke sjoemelsoftware in de neus van het toestel en piloten die nergens van wisten en nietsvermoedend met de aan hun zorg toevertrouwde passagiers hun dood tegemoet vlogen. En dat was gewoon bekend. Gezegd ook. Besproken. Maar toch. Op hoeveel informatie wereldwijd zitten apen die omwille van hun eigen targets (uitgedrukt in geld) risico’s nemen die ze helemaal niet kunnen inschatten?

Inmiddels zijn honderden interne berichten vrijgegeven tussen werknemers die werkten aan het 737 Max-vliegtuig. Amerikaanse onderzoekers, die er doorheen ploegden, zeiden al dat de berichten zeer verontrustend waren en ‘een gecoördineerde poging om informatie te verbergen’ vertoonden over de gebreken van het vliegtuig, die vorig jaar na de ongevallen aan de grond werd gehouden. De berichten die tussen 2015 en 2018 zijn verzonden, tonen aan dat naamloze werknemers de potentieel fatale implicaties bespreken van het 737 Max-project.

Maar kennelijk was niemand in de waarheid geïnteresseerd. Een medewerker zei in 2018: ‘Ik ben nog niet door God vergeven voor het stilhouden wat ik vorig jaar heb gedaan'. Het was bovendien een stuk goedkoper piloten niet te laten oefenen op de dure simulatorprogramma’s die bij de 737 Max hoorden. En op 5.000 orders scheelt dat wel een slok op een borrel. Bij beide dodelijke crashes bleken de piloten niet in staat de controle over het vliegtuig te herwinnen, ondanks verwoed worstelen met de bedieningselementen met als gevolg 346 dodelijke slachtoffers. Inmiddels heeft Boeing toegezegd dat er alsnog met de piloten gaat worden geoefend. Ja, wat moet je anders? Fouten maken mag… Toch?

Maar wiens fout is dit? Peter DeFazio, voorzitter van de House Transport Committee, die de 737 Max heeft onderzocht, zei over de interne berichten: ‘’They paint a deeply disturbing picture of the lengths Boeing was apparently willing to go to in order to evade scrutiny from regulators, flight crews, and the flying public, even as its own employees were sounding alarms internally. They show a coordinated effort dating back to the earliest days of the 737 Max programme to conceal critical information from regulators and the public.”

Ondertussen worden bij toeleveranciers van Boeing duizenden mensen ontslagen omdat de productie is stilgelegd. Uiteraard worden de veiligheidsprocedures bij de fabrikant zelf aangescherpt en wordt er gekeken naar de cultuur. De afdeling communicatie maakt overwerk: ‘Misleiding? Dan was dat uiteraard onbedoeld. We herkennen ons niet in de geschetste beelden, enzovoort.’

En er worden disciplinaire maatregelen genomen tegen het personeel. Worden de verklikkers de deur uitgezet? Je mag toch loyaliteit verwachten van je medewerkers aan ‘the company’? En mogelijk zit het allemaal nog veel complexer in elkaar als je 1 miljoen dollar korting krijgt per vliegtuig als je je personeel niet laat trainen. Wie heeft er dan nog meer boter op zijn hoofd? Niet alleen de verkopende partij! De volgende prijswinnende Hollywood-speelfilm kan ik zo produceren. Dan laten we de rol van de F.A.A. (Federal Aviation Administration) nog maar even buiten beschouwing. Hoeveel druk kun je aan als zoveel vliegtuigen al tien maanden aan de grond blijven?

Senator Richard Blumenthal, Democrat of Connecticut, said in an interview that he would push for new congressional hearings to question Boeing leadership about the “astonishing and appalling” messages.

Alhoewel ik in de huidige (Engelstalige) berichten het woord schaamte niet hoor zegt het meer dan genoeg als een personeelslid van Boeing zegt: ‘God heeft het me nog niet vergeven’. Vakmensen denken in schaamte en trots. De schil erom heen denkt in geld en imago. En schamen zich hooguit als papieren targets niet worden gehaald.

Ik vertel niets nieuws. Vaak hoor ik als argument dat de vakmensen niet in dienst zijn van hun organisatie maar van hun vakdiscipline c.q. de wetenschap. Als verwijt. En dat het daarom zo geweldig is dat ze in bedwang worden gehouden. Al lang loop ik rond met de gedachte van een boek met de titel ‘de getraumatiseerde organisatie’.

Er is soms nog iets meer aan de hand dan verwaarlozing. Dat speelt niet alleen bij Boeing, dat speelt bij veel organisaties waarbij het vakmanschap wordt afgeknepen. Die rechtszaak kan wel in zoveel uur, pro deo-advocatuur kan wel tegen dat minimumtarief, die behandeling kan wel korter en goedkoper, die huishoudelijk hulp kan het ook wel in 2 uur per week, anders wordt het onbetaalbaar. Trouwens heb je je target wel gehaald?  

Tuurlijk, als je van de inhoud geen verstand hebt kan alles, dan hoef je alleen maar in financiële zin reëel te zijn.

Van de week zei collega Henk van der Steen: ‘Als we onrustig worden, maken we een procedure. Dat is fijn. Dan schakel je het eigen denken en de noodzakelijke aandacht UIT’. En zo is het maar net. Ignorance is bliss/Ik wil er niet over horen (The Matrix, 1999).

'Met schuld kun je schuiven, met schaamte niet' (aldus Freek de Jonge).

Mijn pleidooi is kort maar krachtig: luister meer naar je vakmensen! Naast geld verdienen, moet de mores van je vakmensen de bril zijn waarmee jij als leek (lees: als managers en ondersteunende diensten), de wereld interpreteert. Vakmensen zijn niet jouw gereedschap! Zij zijn niet in dienst van ‘the company’, ze zijn dienst van het vak. En dat moeten we vooral ook zo houden, anders gebeuren er de grootste ongelukken (737 Max). ‘The company’ ondersteunt slechts bij het goed uitvoeren van dat vak (vliegtuigbouwer). Kortom ‘the company’ is het gereedschap. Voordat je het weet heb je per ongeluk oorzaak en gevolg omgedraaid vanwege een bonus.

Stop dat maar in die leiderschapscursus!