Positief Nee zeggen

Cover stories · Interviews
Positief denken is helemaal in. Er lijkt bijna een overvloed aan positieve veranderbenaderingen te zijn, zoals oplossingsgericht werken,  appreciative inquiry, positieve psychologie, sterktegericht management en positive deviance. Betekent deze nadruk op het positieve nu dat we het overal mee eens moeten zijn en overal in moeten meegaan? Nee, zegt onderhandelingsexpert William Ury, co-auteur van het bekende boek Getting to YES en directeur van het Global Negotiation Project aan Harvard Law School. William Ury is er van overtuigd dat de vaardigheid om Nee te zeggen onmisbaar is. Maar dit hoeft volgends hem niet te betekenen dat je niet tegelijk constructief, respectvol en positief kunt blijven. Hij legt dit uit in zijn nieuwe boek De kracht van Nee!. Hier is een interview met hem over het boek.

Als eerste wil ik U iets vragen over het belang van de vaardigheid om Nee te zeggen. Op pagina 5 van uw boek zegt u: "Of en hoe we Nee zeggen bepaalt de kwaliteit van ons leven. Misschien is het het belangrijkste woord om met gratie en effectiviteit uit te spreken. Wat maakt Nee zeggen zo onvervangbaar?

Nee is misschien wel het woord dat we het meeste nodig hebben in onze moderne tijd. De wereld is in een versnelling terecht gekomen en we worden overweldigd door de eisen van vandaag. Of het nou gaat om eisen op het werk of om het vinden van een evenwicht tussen ons werk en ons familieleven. In feite is Nee misschien wel het meest krachtige woord in onze taal, het meest nodige woord in deze tijden van een eindeloze stroom van emails en overweldigende informatie.

Tegelijkertijd kan het het meest destructieve woord in de taal zijn, destructief voor relaties. Want in het hart van elk destructieve ruzie of oorlog is het woord Nee waar mensen elkaar mee om de oren slaan. Omdat het zo destructief kan zijn is Nee het moeilijkste woord voor ons om te zeggen. Maar als we kunnen leren om het met gratie te zeggen, als we kunnen leren om het positief te zeggen, geloof ik, dat het ons werkelijk kan helpen om om persoonlijk leven te transformeren, ons werkleven en de wereld om ons heen.

In uw eerdere werk richtte u zich niet veel op Nee zeggen. Wanneer realiseerde u zich voor het eerst hoe cruciaal Nee zeggen is?

Ongeveer 25 jaar geleden. Ik had het voorrecht om met Roger Fisher te werken aan een boek met de titel Getting to Yes. Een paar weken nadat het verschenen was, verscheen er een cartoon in de Boston Globe: Er was man aan het zoeken naar een boek in de bibliotheek. Hij zei: “Ik heb een goed boek nodig over onderhandelen”. De bibliothecaris antwoordde: “Nou, hier een nieuwe, het heet 'Getting to Yes". De man antwoordt: “Ik zat eigenlijk niet zozeer aan JA te denken." Dat gaf mij een eerste besef dat er misschien nog een andere kant aan de kwestie zat. Dat er niet alleen "Getting to Yes," was maar ook "Hoe zeg je Nee?"

Toen, een paar jaar later, had ik de gelegenheid om Warren Buffet, de belegger, te ontmoeten bij een ontbijt. Op een gegeven moment vertrouwde hij me toe dat het geheim van zijn fortuin lag in zijn vaardigheid om Nee te zeggen. "Ik zit daar de hele dag te kijken naar investeringsvoorstellen. Ik zeg Nee, Nee, Nee, Nee, Nee, Nee - totdat ik er één zie die precies is wat ik zoek. En dan zeg ik Ja. Alles wat ik hoef te doen is een paar keer Ja zeggen in mijn leven en heb mijn fortuin gemaakt". Dit gaf mij ook een belangrijke aanwijzing dat Nee weleens een belangrijk woord kan zijn, even belangrijk als Ja.

En tenslotte, in mijn persoonlijk leven. Ik heb een jonge dochter die helaas een boel operaties heeft moeten ondergaan. Na een lange tijd in ziekenhuizen te hebben doorgebracht kwam ik erachter dat even belangrijk als mijn vaardigheid om Ja te bereiken in het omgaan met dokters en verzekeringsmaatschappijen, en misschien wel belangrijker, het woord Nee was. Ik moest leren om Nee te zeggen om mijn dochter te beschermen tegen onnodige medische procedures, binnenvallende geneeskunde studenten in het midden van de nacht, en dat soort dingen.

Door de jaren heen hebt u een eenvoudige en elegante manier ontwikkeld om Nee te zeggen. Het is gebaseerd op een sequentie van JA!-Nee-Ja? Kunt u uitleggen wat deze sequentie precies betekent en hoe het werkt?

Het positieve Nee vraagt erom dat je de algemeen aanvaarde assumptie uitdaagt dat je óf macht (ten koste van de relatie) kan gebruiken om te krijgen wat je wilt óf relatie (ten koste van macht). Het doet een beroep op je om beide dingen tegelijkertijd te gebruiken door de ander te betrekken in een constructieve en respectvolle confrontatie. Anders dan bij een gewoon Nee dat begint en eindigt met Nee, begint een positief Nee met een Ja en het eindigt met een Ja.

Om een positief Nee te uiten moet je eerst je onderliggende belangen, behoeften en waarden ontdekken en deze vertalen in een positief Ja! Misschien is het wel onze grootste fout wanneer we Nee zeggen om bij Nee te beginnen. We ontlenen ons Nee aan waar we tegen zijn - het verzoek of het gedrag van de ander. Een positief Nee vraagt van ons om precies het omgekeerde te doen door ons Nee te baseren op waar we vóór zijn. De volgende stap is om je Nee duidelijk en respectvol te verwoorden.

Als je eenmaal Nee hebt gezegd is het verleidelijk om het daarbij te laten en te denken dat je klaar bent: “Pfiew! Ik heb Nee gezegd”. Maar als je stopt bij nee, dan zie je de kans over het hoofd om een positief resultaat voor te stellen.
Een positief Nee kan worden vergeleken met een boom. De stam is als je nee – recht en sterk. Maar net als een stam slechts het middelste gedeelte van een boom is, zo is je Nee het middelste deel van het Positieve Nee. De wortels waaruit de boom oprijst zijn je eerste Ja – een Ja tegen de diepere belangen die jou voortdrijven. De taken en het gebladerte zijn je tweede Ja - een Ja dat uitreikt naar een mogelijke overeenstemming of een relatie. Het fruit is de uitkomst die je zoekt.

Ik kan met voorstellen dat deze methode je echt kan helpen om de kans te vergroten dat mensen je Nee makkelijker zullen begrijpen en accepteren. Tegelijkertijd kan het nog steeds zo zijn dat mensen heel teleurgesteld en zelfs agressief reageren wanneer je Nee tegen ze zegt. Wat voor tips hebt u voor dit soort situaties?

Als je eenmaal je positieve Nee hebt geformuleerd moet je nog steeds omgaan met de reactie van de ander. Het kan moeilijk zijn om een Nee te ontvangen. Je volgende uitdaging is om de reactie van de ander te transformeren van weerstand tegen naar acceptatie van je Nee. De reeks van emoties die anderen ervaren wanneer je ze Nee zegt kan variëren van ontkenning tot boosheid en rouw.

Hoewel het misschien zo is dat niet kunt voorkomen dat de natuurlijke reeks emoties zich ontvouwt, kun je anderen wel helpen om erdoor heen te komen zo dat het voor hen makkelijker is om je Nee te accepteren. Het belangrijkste om op te blijven letten in dit stadium is om je emoties te beheersen, om respectvol te luisteren en om vast te houden aan je standpunt. Zoals Mahatma Gandhi zei: "Eerst negeren ze je. Dan lachen ze om je. Dan bevechten ze je. Dan win je".

Kunt u een opmerkelijk of mooi voorbeeld met ons delen van het positieve Nee uit uw eigen ervaring?

Een voorbeeld is wat een man die ik John zal noemen deed toen hij zich genoodzaakt voelde om op te staan tegen zijn dominante vader, die toevallig ook zijn werkgever was. John werkte in het familiebedrijf, maakte lange dagen die hem weghielden van zijn vrouw en kinderen, zelfs in de vakantietijd. Hoewel John's werkbelasting en verantwoordelijkheden veel groter waren dan die van zijn collega’s – zijn drie zwagers - betaalde zijn vader iedereen hetzelfde salaris. Dit had alles te maken met het voorkomen van vriendjespolitiek, legde zijn vader uit. Bang om zijn vader te confronteren had John nooit geklaagd, hoewel hij zich privé beklaagde over het overwerk en de ongelijke behandeling. Uiteindelijk realiseerde John zich dat er iets moest veranderen. Al zijn moed bij elkaar rapend besloot hij voor zichzelf op te komen.

"We zaten aan een familiediner toen ik mijn vader vertelde dat ik hem onder vier ogen wilde spreken. Ik vertelde hem dat ik de komende vakantie met mijn familie wilde doorbrengen, dat ik geen overuren meer wilde draaien en dat ik betaald wilde worden naar mijn inspanning."

John sprak krachtig maar respectvol. De reactie van de vader was niet hoe hij had gevreesd.  "Mijn vader nam het beter op dat ik had verwacht. Ik wilde hem niets betaald zetten. Ik wilde alleen op eigen benen staan – en als het aan mij lag niet op zijn tenen. Misschien voelde hij dat aan: hij ging akkoord met geen overuren en dat we het zouden hebben over de betaling. Ik voelde dat hij tegelijk boos en trots was."

Eerder had John aangenomen dat het of-of was. Of hij ging op zijn strepen staan, of hij beëindigde de relatie. Bang voor zijn vaders afwijzing ging hij jaren lang niet op zijn strepen staan. Hij paste zich aan en cijferde zichzelf weg. Wat hij leerde toen hij Nee zei tegen zijn vader was dat het mogelijk is om je macht te gebruiken en tegelijkertijd de relatie goed te houden. Dit is de kern van wat het betekent om positief Nee te zeggen.

 

Coert Visser is een coach, consultant en trainer die werkt met de positieve veranderaanpak oplossingsgericht werken. Meer informatie vindt u hier: website Solution-focused Change,

Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren

Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)

Word een pro!

SCHRIJF MEE >>

Marina Numan
Je ziet dat heel veel mensen moeite hebben met het 'nee' zeggen. Als reden geven ze dat ze bijvoorbeeld aardig gevonden willen worden of dat ze er moeite mee hebben dat mensen boos op ze worden. Helaas zeggen ze dan toch maar ja, met alle gevolgen (gebrek aan tijd, ergenis, overuren, slecht gevoel over zichzelf etc.).

Nee zeggen op een positieve maar duidelijke manier geeft jezelf meer tijd en op den duur respect. De mensen weten wat ze aan je hebben. Bij kleine kinderen weet je dat ze grenzen nodig hebben. "Ach mam nog één snoepje, de aller, allerlaatste" . Als je de ene keer JA zegt en de andere keer weer eens NEE, dan weet het kind ook niet waar het aan toe is. Een "nee is nee' werpt zijn vruchten zeker af. Zeker als je even later van je kind hoort dat je de liefste mama van de wereld bent..

nee zeggen is ja zeggen tegen jezelf.
Tom Meulendijks
Wat ik vaak tegen kom is dat Nee niet geaccepteerd wordt omdat de andere partij geen Nee varwacht van je. Tijden lang zeg je geen Nee, maar op een gegeven moment is het genoeg en zeg je overal Nee tegen.
Dit heeft een averechts gevolg. Zoals het voorbeeld in het artikel stapelt John zijn eigenlijke Nee's op door maar Ja te blijven zeggen. Dit mond vaak uit in de druppel die……Het is opvallend dat in het voorbeeld de schoonvader van John zoveel Nee’s ineens accepteert. Vaak zorgt een vergelijkbare situatie voor echte ruzie die niet gemakkelijk bij te leggen is.
Het is dan ook verstandig om vanaf het eerste contact met een nieuwe relatie te laten zien dat jij Nee zegt als je iets niet wilt.
Ik ben het er niet mee eens dat je de Nee positief moet verpakken in een ja-nee-ja aanpak. Ben gewoon duidelijk, en wacht dan de reactie van de ander af (na de Nee niets meer zeggen, en de ander laten praten). Belangrijk is om op zo’n moment de ander de tijd te geven een reactie te geven en die direct jou nee te gaan verdedigen. Er valt niet veel te verdedigen want het is namelijk jouw beslissing.

Een ander belangrijk punt is dat iedereen heel gemakkelijk Nee kan zeggen.
Op het moment dat je tegen iemand Ja zegt terwijl je iets niet wilt heb je ook Nee gezegd. Je hebt namelijk Nee tegen jezelf gezegd! De kunst in om niet alleen Nee tegen jezelf te zeggen, maar ook Nee tegen een ander. Als andere in je omgeving weten dat jij Nee kan zeggen zal het je steeds makkelijker afgaan om je gevoel en eigen keuze uit te spreken.

Kortom de kracht van Nee zeggen is naar mijn mening belangrijker dan die van Ja.

Met vriendelijke groet,

Tom Meulendijks
h. de vries
L.s.

Dit stukje zegt niets. Het bevat niets aan tips of een omschrijving van benodigde vaardigheden en kan derhalve slechts worden gezien als een poging om de lezer "ja" te laten zeggen tegen het bijbehorende boek. Een goedkope advertentie zal ik maar zeggen. Dat is overigens hetgeen wij op ons bureau met name tegen hebben tegen deze site. Het is het allesomvattende ' inhoudelijke niets' en het allesomvattende 'commerciele alles'.

H. de Vries
Tim van Beers
Goed verhaal en met mooie voorbeelden onderbouwd!

Doet me een beetje denken aan het sandwich-model dat je bijv. in slecht-nieuws gesprekken kunt gebruiken.

Ben benieuwd naar de rest van het boek, ik ga het kopen.





Jos Steynebrugh
Hr. de Vries,

als je deze website niets vindt, dan snap ik drie dingen niet:
a) waarom reageer je dan?
b) je spreekt in 1e persoon meervoud (wij), maar noemt de naam van je bureau niet
c) waarom help je dan niet het “niveau” op te krikken: schijf inhoudelijk eens iets voor alle "minder dan jij begaafden" die deze site kennelijk WEL goed vinden.

Jos Steynebrugh
Change Enhancement, Zoetermeer
Fan van deze site.
N Dragt
Lid sinds 2019
Wat ik wel weer apart vind aan dit verhaal is het uitgangspunt. Namelijk dat de vrager, waar je ja of nee tegen gaat zeggen, zich niet in jouw hoeft te verplaatsen. Maar jij moet je wel in hem of haar verplaatsen.

Waarom leren we mensen niet beter vragenstellen. Bijvoorbeeld: als je iemand een vraag stelt, houdt dan rekening met het feit, dat de ander nee kan en mag zeggen. Stel je vraag niet zo, dat de ander het idee krijgt, dat hij of zij alleen maar ja mag zeggen.

Waar het in dit interview duidelijk over gaat is het nee zeggen in een scheve machtssituatie. Een situatie waarbij de ene partij de macht bezit om, als hij of zij zich afgewezen voelt door de nee, de nee-zegger te kwetsen. Het voorbeeld dat William Ury geeft is wel een overdreven vorm. De zoon heeft niet alleen een familierelatie met de vader, maar ook een zakelijke. Wat uit dit voorbeeld vooral blijkt, is de starheid van beide partijen. Geen van tweeën durft ooit opgesteld beleid te herbeschouwen op haar effectiviteit. Ik kan me dus wel iets voorstellen, bij die boze en trotse vader. Hij is niet boos op z'n zoon, omdat hij tegen hem opstaat. Hij is boos op zichzelf omdat hij zo'n lapzwans is, die jarenlang zijn eigen zoon misbruikt. Dat hij trots op zijn zoon is, is overigens wel wat vreemd. Hij heeft namelijk in niets ertoe bijgedragen dat zijn zoon geleerd heeft nee te zeggen, behalve door hem voortdurend te vragen ja te zeggen. De vraag is dus in zekere zin, waar heeft de zoon eindelijk geleerd nee te zeggen?
Coert Visser
Beste Marina, Jos, Tim,Tom en 'H.',

Hartelijk dank voor jullie reacties op het interview. Ik zit momenteel in Suriname en kan niet uitgebreid reageren op jullie reacties. Dat doe ik volgende week als ik terug ben.

Aan H. zou ik alvast willen zeggen: ' Nee' zeggen lukt u al goed. De volgende stap voor u is misschien POSITIEF nee zeggen. Misschien kunt u het artikel nog eens lezen om wat ideeen op te doen over hoe dat moet ;)

Hartelijk groet,
Coert Visser

Richard Peters
H. de Vries maakt mij door zijn opvallend ongenuanceerde afkeuringsreactie pijnlijk en lachwekkend duidelijk hoe raak de centrale stelling van het besproken boek is. Ik weet - door ervaringen van mijzelf en van vele anderen - dat onder het type reactie van H. veelal een mentale houding ligt die bij menig manager en team de belangrijkste hindernis voor persoonlijke groei en resultaatdoorbraken vormt.

H. kan met zijn type reactie (met louter negativiteit zoals "het allesomvattende inhoudelijke niets") onmogelijk tot een constructieve dialoog of nieuwe inzichten komen waar hij zelf iets aan heeft. H. is namelijk niet open is over zijn wensen. H. legt zijn eigen verlangens (de positieve, flexibele, ja-zoekende wortels onder de boom in het interview) niet bloot. Iemand die - anders dan H. - wél zijn oprechte wens in de wereld zet, kan misschien "het grote alles", maar in ieder geval zeel veel bereiken.

H.'s reactie toont dat hij de dialoog met ons, de lezers, uitsluitend binnen fase 2 van in totaal 3 (ja - NEE - ja) wenst te houden. Je kunt dan niet om het bange vermoeden heen dat ook H.'s gedachten zich uitsluitend in die fase bevinden, dus dat hij geen contact heeft met een wezenlijk verlangen dat de moeite van het uiten waad is. H. ontbeert kennelijk een innerlijk kompas, een verlangen naar waardevol doel, een visie op een opwindende mogelijkheid. Hij lijkt niet door iets te zijn "meegenomen", en weet daardoor waarschijnlijk ook geen enkele lezer op deze site mee te nemen naar nieuwe mogelijkheden. H. inspireert ons niet en biedt ons niets. In lijn met H.'s eigen terminologie noem ik dat: een "nietsomvattend inhoudelijk niets".

Het is mijn persoonlijke verlangen om teams en teamleden in organisaties met meer plezier, trots en gevoel van eigenwaarde tot relevante resultaten te brengen. Hoe zou dat bij H. en zijn bureau zijn? We weten het niet en het kan ons door zijn houding waarschijnlijk ook weinig schelen.

Bravo voor de auteur en interviewer, en een grimlach (dat is geen typfout) richting H. en zijn nietsomvattende "inhoudelijke niets".
Geert Weber
Het is de vraag of mensen echt moeite hebben voor een nee.
Vooral in organisaties waar vaak veel mogelijk is en men vaak een ja krijgt te horen, kan het inderdaad soms tegenvallen.

Belangrijk is in voorkomende gevallen dat er ook een verklaring komt bij het geven van een nee. Daar heeft men naar mijn mening recht op en zal in de meeste gevallen leiden tot begrip en acceptatie.

Met vriendelijke groet,

Geert Weber
Coert Visser
Dank allen voor de reacties op dit interview. Hierbij een paar reacties van mijn kant.

Marina: je zegt: "Nee zeggen op een positieve maar duidelijke manier geeft jezelf meer tijd en op den duur respect." Zo had ik het nog niet bekeken. Het geeft jezelf ook meer tijd. Ook je opmerking 'nee zeggen is ja zeggen tegen jezelf' spreekt me aan.

Tom: ik ben het wel met je eens dat er wel een nog wat sprekender voorbeeld te geven zou zijn dan het voorbeeld dat Ury hier geeft. Ik denk dat jij verder de psijker op de kop slaat met de opmerking 'Belangrijk is om op zo’n moment de ander de tijd te geven een reactie te geven en die direct jou nee te gaan verdedigen.'

H. de Vries heeft inmiddels vermoedelijk een website gevonden die hem meer aanspreekt. ;)

Tim: dat sanwich model ken ik niet. ik zal het eens googelen

Jos: Die zit! bedankt!

Norman: Het is aardig dat jij de andere persoon in de interactie even naar voren haalt. Hoe kunnen we onze voorstellen zo formuleren dat we de ander zo goed mogelijk de ruimte bieden om ja of nee te zeggen?

Richard: Tja, misschien had 'H. ' een slechte dag of wilde hij gewoon door te prikkelen wat reacties losmaken. Hoe dan ook, bedankt voor jouw reactie.

Geert: Ja! en het mooie is dat je door het geven van je verklaring ook je goede wil toont. Je doet moeite om meer te zeggen dan alleen maar Nee en laat daarmee zien dat je ander belangrijk vindt.

Bedankt allemaal,

Coert

www.m-cc.nl

Koen Dumont
Beste allen,

ik vraag me af hoe ik 'positief nee' kan zeggen op de reactie van H.

Ik ben benieuwd hoe de meesten zich voelen als ze een reactie in de aard van die van H. lezen wanneer ze zelf achter het artikel staan? Aangevallen? Wat wekte het los en wat was jullie eerste reactie? En jullie tweede?

Ik merk bij mezelf dat het me soms moeilijk valt als iemand felle kritiek uit. Is de kritiek me onduidelijk en schijnbaar oppervlakkig, reden te meer om dieper te gaan graven. Mijn eerste reflex is om even fel te reageren, verblind door mijn trots of mijn (relatieve) kennis.

Na het artikel te lezen, zou ik in elk geval proberen om mijn emoties te beheersen, om respectvol te luisteren, om motieven te achterhalen, en te weten hoe een tekst over een positieve nee hem wel zou kunnen helpen... .

Hartelijke groet,

Koen

Meer over Onderhandelen