Carla kon wel wat zelfvertrouwen gebruiken. Als office manager liet ze regelmatig over zich heen lopen. Op aanraden van een collega besloot ze een NLP cursus te volgen. Hier leerde ze positief denken over zichzelf en zich te bevrijden van negatieve overtuigingen. Ze wandelde over hete kolen en ging na de cursus blakend van zelfvertrouwen aan de slag. Een paar maanden later vroeg ik haar of de cursus veel voor haar had veranderd. Ze keek me even verward aan. Welke cursus? O, ja die. Nee, het is gewoon weer een beetje hetzelfde.

De kracht van self-esteem
Het lijkt zo logisch: wanneer iemand gelooft in zichzelf is hij beter in staat zijn doelen te realiseren. Andersom kan elk falen worden verklaard vanuit een gebrek aan eigenwaarde. Voor veel coaches, hulpverleners en therapeuten is eigenwaarde (self-esteem) dan ook de heilige graal. Als dit verbeterd wordt, lossen alle problemen vanzelf op, van criminaliteit tot slecht functionerende verkopers. Geloof in jezelf als oplossing voor alle problemen van de wereld.

Het belang van eigenwaarde is een dogma voor veel mensen-helpers. Maar misschien kunnen we het beter een dwangneurose noemen. Er zijn duizenden wetenschappelijke onderzoeken uitgevoerd naar self-esteem en al die onderzoeken hebben eigenlijk weinig opgeleverd. In een inventarisatie van 15.000 studies concludeerden de wetenschappers dat self-esteem geen enkel consistent effect heeft. Desondanks blijven de mensen-helpers vasthouden aan het belang ervan. Beetje neurotisch.

Oorzaak of gevolg?
Wat is eigenwaarde? Een aantal wetenschappers vergelijkt eigenwaarde met de snelheidsmeter van een auto. Wanneer je gas geeft gaat de auto sneller en de snelheidsmeter omhoog. Je kunt natuurlijk ook handmatig de snelheidsmeter verschuiven, maar daar gaat de auto niet sneller van. Eigenwaarde is volgens deze wetenschappers een indicatie van je sociale waarde. Wanneer je sociaal effectief bent en kan bijdragen, heb je sociale waarde en daardoor een gevoel van eigenwaarde. Maar je eigenwaarde verhogen geeft je andersom geen sociale waarde.

Terug naar Carla. Zij voelt zich onzeker en staat zwak in haar rol. Inhoudelijk is ze goed, maar om effectief te zijn in haar rol moet ze ook sociaal effectief zijn. Het betekent dat ze goed moet kunnen omgaan met mensen die haar onder druk zetten en soms mensen teleur moet stellen. Waar Carla veel meer aan heeft dan eigenwaarde zijn specifieke sociale vaardigheden. Ze moet leren op een effectieve manier om te gaan met de sociale uitdagingen waar zij voor staat. Wordt ze effectiever, dan neemt haar zelfvertrouwen vanzelf toe.

Waar voor uw geld?
Na de hete hete kolen te hebben overwonnen voelt Carla zich vol zelfvertrouwen. Er is echter niets structureel veranderd, ze heeft geen vaardigheden ontwikkeld om effectiever om te gaan met mensen. Na korte tijd is daarom alles weer terug bij het oude. Dit is het type oplossingen waar de eigenwaarde maffia in grossiert: ze geven een goed gevoel op korte termijn, maar weinig rendement op de lange. Voor de klant lijkt de cursus waar voor zijn geld te leveren en hij gaat weer over op de orde van de dag. En waarom moeilijk doen, een goed gevoel is toch ook wat waard?

Mogelijk kost het goede gevoel u meer dan het cursusgeld. Het kunstmatig verhogen van de eigenwaarde kan mensen minder effectief maken. Artsen die een hoge dunk van zichzelf hebben maken meer fouten, evenals beurshandelaren. Een verontrustend voorbeeld zien we in Amerika, het beloofde land van de eigenwaarde maffia. Eigenwaarde en prestaties op scholen volgen sinds enkele decennia een tegengestelde ontwikkeling. Neem wiskunde. Het vertrouwen in het eigen kunnen (math self-esteem) is sterk toegenomen in de laatste 20 jaar, het niveau van wiskunde prestaties is in diezelfde periode sterk afgenomen. You do the math!