Ontmanagen voor managers

'Elke dag werken aan je eigen overbodigheid'. Dat is mijn motto. Eerst als manager nu als helpende buitenstaander. Het is de subtitel van mijn boek 'Ontmanagen voor managers' en het is het eerste wat ik roep als ik een organisatie binnenstap. Ik probeer managers te prikkelen op eenzelfde manier naar hun eigen werk te kijken. Maar waarom? Iedereen wil graag onmisbaar zijn, ook al zuchten we wel eens van niet. Waarom zou je dan gaan werken aan je eigen overbodigheid? En als je ego het al toelaat, nog belangrijker, komen we daarmee dichter bij de bedoeling?

Het heeft met twee dingen te maken:

1. Wil je wat doen of wil je wat bereiken?
2. Eigenaarschap

1. Wil je wat doen of wil je wat bereiken?


De stad schoonmaken of een schone stad?

In organisaties zijn we gewend te focussen op wat we doen of iets abstracter: onze rol. Niet alleen in het dagelijks werk, maar zelfs tot aan mission-statements of bedoeling toe. 'Wij zorgen ervoor dat...' of 'Wij helpen onze klanten met...'. Ik gebruik daarvoor vaak de metafoor van de stadsreiniging. Zij kunnen hun bedoeling formuleren als 'De stad schoonmaken'. Vernieuwing en verbetering zit dan in betere bezems, nieuwe machines, slimmere werkwijze etc. Als buitenstaander wens je hun veel succes en ben je hooguit bereid daar wat belastinggeld aan te besteden. Maar ze staan er alleen voor.

Ze kunnen echter ook hun bedoeling formuleren als 'Een schone stad'. Op dat moment zijn ineens alle inwoners van de stad hun potentiële bondgenoot! Vernieuwing zit dan niet in betere bezems, maar in het creëren van mechanismes waarmee méér mensen uit zichzelf in beweging komen voor een schone stad.
Door te streven naar je eigen overbodigheid boor je dus een onbenut potentieel in je omgeving aan. Niet door gewoon niks meer te doen, maar door (soms onverwachte) bondgenoten te zoeken en te mobiliseren, binnen en buiten.

2. Eigenaarschap

Eigenaarschap en intrinsieke motivatie zijn, zeker in deze tijd (snelle veranderingen, onbetaalbare systemen), cruciaal voor succes. Mensen die eigenaarschap voelen (dit is mijn probleem) en intrinsiek gemotiveerd zijn (ik wil dit oplossen) zijn tot veel meer in staat. Een open deur én wetenschappelijk bewezen. Maar als leidinggevenden zijn we onbedoeld enorm bedreven in het onteigenen. We maken van alles een 'moetje' en geven gedetailleerde instructies en vergeten de bedoeling. Zelfs als mensen intrinsiek gemotiveerd zijn om iets essentieels op te pakken, maken wij er een 'opdracht' van. Verbeteren, de HR-cyclus, targets, allemaal manieren die onbedoeld het vuur van intrinsieke motivatie en eigenaarschap blussen.

Door te streven naar je eigen overbodigheid, laat je eigenaarschap daar waar het hoort en het meeste effect heeft: bij de professionals en teams. Niet door los te laten, maar door samen aan de slag te gaan om de bedoeling, de randvoorwaarden, de mechanismes scherp te krijgen en wat nodig is om daar te komen.
Maar ook de professional heeft exact dezelfde uitdaging richting de klant. Ook als professional is het erg verleidelijk de klant/cliënt/patiënt/burger/collega alles uit handen te nemen en hem daarmee te veranderen in een passieve, klagende 'partner'. Streven naar je eigen overbodigheid is dus ook voor de professional een bruikbaar motto.

De bedoeling?
Als we de bedoeling scherp hebben, kan werken aan onze eigen overbodigheid ons dus beter en duurzamer in de richting van die bedoeling helpen. Je gaat met andere zaken aan de slag, samen, fundamenteler en krijgt, zeker op termijn, meer zaken beter en duurzamer voor elkaar. En als je de angst van echte overbodigheid voorbij bent: je toegevoegde waarde wordt alleen maar groter.

De harde werkelijkheid
Ik probeer al jarenlang te werken vanuit die gedachte. Maar altijd ligt de verleiding op de loer. Vorige week was ik tóch stiekem teleurgesteld toen een klant zei dat ze het nu wel zelf konden, zonder mijn begeleiding. Mijn verstand zei 'hoera!' mijn gevoel zei 'jammer'. Ook mijn kinderen maken me bijna dagelijks duidelijk wanneer ik weer aan het 'onteigenen' ben. Als ik bijvoorbeeld net iets tèveel en tè hard aanwijzingen geef langs het voetbalveld. Blijkbaar zit het diep in ons.
Werken aan je eigen overbodigheid is dus een loffelijk streven. Met herkenning, scherpte, mildheid en een glimlach als het wéér een keer niet lukt helpen we elkaar enorm. Manager én professional.