‘Ik heb twee jaar geleden mijn elleboog gebroken en ik heb nog steeds pijn. Op een schaal van 1 tot 10 vraag je? Mmm, denk gemiddeld een 6 en uitschieters richting een 9. Dat laatste is vooral na het voetballen. Dat vind ik echter zo leuk dat ik de pijn maar heb geaccepteerd. Niet voetballen is echt geen optie. Ik heb ook al veel geprobeerd maar het heeft allemaal niet echt geholpen. Wat mijn verlangen is? Geen pijn hebben natuurlijk! Al kan ik me bijna niet voorstellen dat dit kan….’

Aldus mijn 15 jarige dochter bij een fysiotherapeut gespecialiseerd in de elleboog. Ik luister en de tranen branden achter mijn ogen. Hoor ik het goed, heeft ze de pijn geaccepteerd? Ze is 15, dan is het toch helemaal niet ok om dagelijks pijn te hebben? Ik vind dat als ouder toch ook niet ok, word wakker! Natuurlijk wil ze pijnvrij leven, natuurlijk is dat ook wat ik voor haar wil. Wat een confronterende wake up call, dat “we” haar pijn schijnbaar hebben geaccepteerd en genormaliseerd. Als iets wat erbij hoort, want ze kan toch gewoon alles doen? Ja dat kan ze, maar daar mag chronische pijn geen onderdeel van zijn. Tot hier en niet verder, we geven niet op tot dat de pijn weg is!

Pijn op de werkvloer

Ook op ons werk wil iedereen “pijn vrij” zijn. Je wilt er met plezier naar toe gaan, er energie uithalen, jezelf kunnen zijn, gewaardeerd worden, groeien en ontwikkelen. Ja, we willen resultaten halen, alleen niet ten koste van alles. Of toch wel? Want we accepteren met zijn allen op de werkvloer verrassend veel “pijn”. Ironisch genoeg vooral als we de resultaten halen, want opeens vinden we de negatieve werksfeer niet meer zo erg of is dat altijd aan staan echt niet zo’n dingetje. We houden onszelf voor de gek en verleggen daarmee onze pijngrens steeds een beetje verder. Niet zeuren, het resultaat is er toch?

Tot dat het te laat is, we de pijngrens letterlijk hebben bereikt. Het gevolg: toenemend verloop en ongekend hoog verzuim.

Waarom accepteren we de pijn?

Dit alles roept de vraag op, waarom we de pijngrens accepteren. Een manier om dit te verklaren is aan de hand van twee psychologische principes: Normalization of deviance en groepsdenken.

Normalization of deviance

Laten we beginnen bij de Normalization of deviance (Normalisatie van afwijking). Wat hiermee wordt bedoeld is hoe we afwijkingen van de norm steeds meer gaan accepteren als het nieuwe normaal. Zoals in het voorbeeld van mijn dochter dat het hebben van pijn het nieuwe normaal was geworden. Dit is een soort van sluipmoordenaar, want deze normalisering gebeurt subtiel en geleidelijk. Denk bijvoorbeeld aan een werkomgeving waarin overwerken of structureel te veel werkdruk hebben langzaam normaal wordt gevonden. Wat ooit een uitzondering was, in de avond je laptop nog even aanzetten, wordt langzaam een standaardpraktijk.

Groepsdenken

Het andere principe is groepsdenken. Dit ontstaat wanneer mensen binnen een groep hun eigen mening onderdrukken om conformiteit en harmonie te behouden. We laten de situatie dus bestaan, omdat we er graag bij willen horen. Het is vaak te spannend om de status quo te bevragen waardoor we problemen liever blijven negeren. Wat te denken van een managementteam dat zich wel degelijk bewust is van de negatieve werksfeer, maar waarbij niemand dit durft aan te kaarten uit angst voor negatieve reacties van andere MT leden? Hierdoor blijven problemen zich opstapelen totdat er een crisis uitbreekt.

Hoe te doorbreken?

Het doorbreken van deze psychologische principes vraagt om leiderschap dat ingrijpt vóórdat de situatie escaleert. De organisatie moet de signalen tijdig herkennen en aanpakken.

Dit vergt moed om de pijn tijdig bespreekbaar te maken. Om het niet langer te accepteren en in te zien dat het er niet bij hoort. Het lastige is dat hoe meer je de pijn wel accepteert, hoe verder de oplossing van je af ligt. Als mens zijn we gevoelig voor deze zogenaamde status quo-bias: We houden liever vast aan de bestaande situatie, zelfs als die niet optimaal is, uit angst voor het onzekere. Verandering is namelijk per definitie onzeker, want je weet niet wat je krijgt. Je weet wel wat je nu hebt.. Die angst voor het onbekende weerhoudt ons er vervolgens van om in beweging te komen, zelfs als het alternatief beter zou kunnen zijn.

De angst voor verandering voelt groter dan het ongemak van de huidige situatie.

Gooi er vervolgens nog een negativiteitsbias over heen en we komen helemaal niet meer in beweging. We zien alleen maar de negatieve kant van het doorbreken van de pijn: het gaat toch niet lukken, de pijn gaat alleen maar erger worden. We durven domweg het risico niet te lopen, durven niet te denken dat het goed zal komen. Zoals mijn dochter zei ‘ik kan me een pijnvrije elleboog niet meer voorstellen.’

Omgekeerde wereld

Maar hé wacht eens even, dat is toch gewoon de omgekeerde wereld? We moeten juist op de barricades staan om wél pijnvrij te werken.

Want zeg nou eens eerlijk, jij wilt toch óók:

• een team waarin mensen lekker samenwerken.
• het eilandjes denken doorbreken.
• uitgerust terug komen na een vakantie.
• goede resultaten bestendigen met vitale medewerkers.
• voorkomen dat een negatieve werksfeer de collegialiteit in de weg staat.
• geen team uitjes meer die de pijn verhogen.
• niet langer zo doorgaan omdat je weet dat het anders moet.

Toon de moed om hulp te vragen, niet omdat je de pijn niet meer kán verdragen maar omdat je die niet meer wíl verdragen. Doe iets met het inzicht dat het zonder ingrijpen alleen nog maar erger kan worden met alle gevolgen van dien.

Je kunt nu de keuze maken om het stoppen. Dat vergt naast moed ook daadkracht en dat is alles behalve zwakte. Het getuigt van stoer, krachtig en sterk leiderschap!

Geschreven door Monique Göttgens
Coach / Trainer bij Behavior Boost, behaviorboost.nl