- Inleiding
- De internetzeepbel
- Een voorbeeld uit de dagelijkse praktijk
- Nuchtere Hollanders?
- Conclusie
Inleiding
De directievoorzitter van adviesbureau Arthur D. Little Lorenzo Lamadrid stelt in een interview in NRC Handelsblad van 29 januari 2000 dat veranderingen in de economie onder invloed van ICT nog maar net zijn begonnen. De nieuwe economie (de e- conomy) heeft inderdaad een enorme invloed op traditionele en nieuwe bedrijven. Informatie is gemakkelijk toegankelijk en het door internet gefaciliteerde management op afstand zorgt ervoor dat de netwerkeconomie tot volle bloei kan komen. Arthur D. Little beargumenteert dat zelfs traditionele staalondernemingen ('Steelco') in de e- conomy moeten veranderen ('Steel.com') om te overleven. Traditionele bedrijfsprocessen worden op zijn kop gezet: Steel.com moet in oplossingen denken, inkoop kan het beste via online inkoopconsortia en bedrijfsfuncties als opslag en distributie kunnen worden uitbesteed of verzelfstandigd omdat sturing via internet mogelijk is. Daarnaast is een hele generatie nieuwe internetbedrijven ontstaan, variërend van het e-commerce oplossingen biedende Tie (vanaf half maart op de NMAX) tot Linux-advocaat Redhat.com . Zelfs het tamelijk conservatieve weekblad The Economist geeft inmiddels toe dat er 'iets' aan de hand is dat een hype ontstijgt.
de internetzeepbel
Dat 'iets' wordt ook wel de digitale revolutie genoemd, analoog aan de Industriële Revolutie. Internet en ICT zijn de belangrijkste drijfveren voor deze digitale revolutie, wat de grootste omwenteling van het economisch leven sinds de Industriële Revolutie met zich meebrengt. Revoluties gaan gepaard met grenzeloos optimisme: grenzen vervagen, alles lijkt mogelijk. Dit uit zich ook op de beursvloer, waar aandelen van bedrijven die in de economische revolutie voorop lopen ongekend populair zijn. In de Volkskrant van 29 januari beschrijft Martijn de Waal in 'Get-rich-quick-dotcom' de overwaardering van deze internetaandelen. Aanleiding is het boek The Internet Bubble: Inside the Overvalued World of High-Tech Stocks - And What You Need to Know to Avoid the Coming Shakeout van Tony en Michael Perkins, de oprichters van het beleggings e-zine Red Herring . De broers Perkins hebben het edele motief 'naïeve beleggers' te waarschuwen voor het enorme risico dat zij lopen door zuurverdiend spaargeld in i-stock te beleggen. Het is immers slechts een kwestie van tijd voordat de internetzeepbel uit elkaar barst en de overwaardering van deze aandelen wordt gerationaliseerd.
Enkele feiten:
- Eind 1999 bedroeg de marktkapitalisatie van de ruim 130 internetbedrijven genoteerd op Wall Street ruim $ 410 miljard.
- Hun gezamenlijke omzet bedroeg $ 15 miljard.
- Zij leden gezamenlijk $ 3 miljard verlies.
Dit betekent dat de trailing P/E ratio (Price/Earnings ratio, of koers/winst verhouding, berekend op basis van de resultaten van de afgelopen twaalf maanden) van de gezamenlijke dotcoms -136,7 is (ofschoon sommige analisten de ratio op nul stellen, omdat een negatieve ratio in hun optiek niet bestaat). Concreet: beleggers zijn blijkbaar bereid om $ 136,7 te betalen voor elke dollar die afgelopen jaar verlies werd geleden! Dit is alleen te verklaren als de toekomstverwachting van deze bedrijven uitzonderlijk positief is: alleen extreem scherpe groeicurves die op korte termijn realiseerbaar zijn rechtvaardigen een dergelijke investering. Als we de vuistregel hanteren dat de P/E ratio grofweg het groeipercentage van het bedrijf in kwestie moet benaderen, dienen voorlopers in de nieuwe e- conomy als TheGlobe.com jaarlijks met 136,7% te groeien. In het boek The Internet Bubble wordt een iets genuanceerder groeipercentage berekend van 80%. Ter vergelijking: Microsoft , volgens De Volkskrant's De Waal één van de meest succesvolle Amerikaanse bedrijven ooit, groeide sinds haar beursgang in 1986 'slechts' met 43% per jaar.
een voorbeeld uit de dagelijkse praktijk
Hoogst speculatief dus, de aandelenkoersen van deze internetbedrijven. Natuurlijk past hierbij de kanttekening dat voor deze rekensommen alle internetbedrijven over één kam worden geschoren, en dat sprake is van grove vereenvoudigingen. Daarom zoomen we in op één van deze bedrijven. TheStreet.com is sinds 11 mei 1999 aan de Nasdaq National Market genoteerd (symbool: TSCM ). TheStreet.com is een e-zine met financieel nieuws en informatie. De introductiekoers van $ 19 steeg al gauw tot een all-time high van $ 71,25. Op dat moment waren beleggers bereid om ruim $ 33 te betalen voor elke keer dat TheStreet.com $ 1 verlies leed. Inmiddels is de beurskoers van TheStreet.com gekelderd naar $ 17,69 (slotkoers 28 januari). Nog altijd zijn beleggers dus bereid om elke dollar verlies van TheStreet.com te sponsoren met een investering van ruim acht dollar! Het earningspotential van TheStreet.com is voor beleggers blijkbaar zo vertrouwenswekkend dat de bekendmaking van 10 januari dat TheStreet.com voor een groot gedeelte een gratis website wordt (weg belangrijke inkomstenbron!) werd beloond met een koersstijging van 4%. Belangrijke les: het woord 'gratis' betaalt zich in de e- conomy uit in een hogere beurskoers. Bovendien lijkt met het huidige marktsentiment geen belegger geïnteresseerd in winstverwachtingen.
nuchtere Hollanders?
Iedereen die denkt dat bovenstaande situatie typisch Amerikaans is, is ernstig in de war. Halverwege januari steeg bijvoorbeeld de beurskoers van het voorheen kwakkelende 'multimedia-experiment' Wegener Arcade met een paar procentpunten omdat jobtrack.nl , de zoveelste vacaturesite, werd opgericht. Belangrijke les: alles wat ruikt naar internet betaalt zich uit in een hogere beurskoers.
Die les heeft ook Cees van der Hoeven, bestuursvoorzitter van retailer Ahold , zich ter harte genomen. Ahold financiert zijn groei voornamelijk door gebruik te maken van haar hoge beurskoers. Omdat Ahold in de e- conomy tot de 'old stock' behoort, is het bedrijf sinds een half jaar ernstig uit de gratie van beleggers. Hierdoor zijn nieuwe overnames voor Ahold moeilijker te financieren. Van der Hoeven verklaarde niet zo lang geleden dat de waarde van e-commerce voor een supermarktketen in zijn ogen werd overschat. Inmiddels probeert de persafdeling van het Zaanse bedrijf de beurskoers omhoog te praten door te verklaren dat een wereldwijde websupermarkt honderden miljoenen aan de Aholdomzet gaat bijdragen. Ahold probeert daarmee slim gebruik te maken van de wetmatigheden die op dit moment de beursvloer reguleren.
conclusie
Concluderend stel ik vast dat onder invloed van internet en ICT het economisch leven danig op zijn kop wordt gezet. De digitale revolutie gaat onder beleggers met een ongekend optimisme gepaard: aandelen van internetbedrijven zijn favoriet en elk bericht dat neigt naar internet of ICT wordt met ongekende koersstijgingen begroet. Terugblikkend in de geschiedenis vindt deze situatie zijn pendant in de jaren twintig, waar (geënt op de mogelijkheden die de Industriële Revolutie sinds circa 1820 in toenemende mate bood) massa-consumptie van luxe-goederen werd gefinancierd met 'vertrouwen' totdat de zeepbel in 1929 barstte tijdens de beurskrach. Op dit moment wordt een nieuwe zeepbel geblazen, die net als in de aanloop naar de krach van 1929 is gefundeerd op daadwerkelijke, structurele economische veranderingen. Het is onvermijdelijk dat ook deze zeepbel op termijn barst, zodat de daadwerkelijke verandering resteert. Aan de vooravond van een hele reeks beursintroducties van internetbedrijven op het Damrak loont het daarom om deze waarschuwing in uw oren te knopen: zorg er voor dat u straks als particuliere belegger niet met te duur gekochte aandelen blijft zitten!
Stellingen
- Alles wat naar ICT of internet ruikt, betaalt zich uit in klinkende munt op de beursvloer, niet in de resultatenrekening van het bedrijf in kwestie
- De huidige internethausse op de beurs is een zeepbel die op termijn onvermijdelijk uit elkaar spat, zodra de onderliggende economische veranderingen op hun werkelijke waarde worden geschat
Graag nodigen wij u uit op deze column te reageren! Bent u het eens met bovengenoemde stellingen? Is sprake van ongenuanceerde overdrijving in de klopjacht op het grote geld of zijn internetfondsen elke eurocent waard? Waarom denkt u dat de huidige situatie is ontstaan en welke kant gaat het op? Gaarne uw reactie!
Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren
Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)
Word een pro!
SCHRIJF MEE >>
Dit heeft volgens mij te maken met drie elementen:
1. We zijn nog niet vertrouwd geraakt met de volledige omkering van economische principes die zich lijkt te voltrekken. De basis voor geld verdienen hoort (voor velen) immers eigenlijk toch te liggen in de handel in tastbare materie. Daar is alles mee begonnen. Daar liggen de roots van onze welvaart. Het is al wonderlijk genoeg dat daar bovenop handel in 'lucht' is ontstaan in de vorm van aandelen, opties, valuta-handel etc. En nu moeten we tot onze schrik constateren dat de 'windhandel' de kurk is geworden van de economische groei en dat omgekeerd de handel in tastbare goederen juist daarvan afhankelijk is geworden. Jonge beurshandelaren kopen zich suf aan luxe-goederen, met geld uit de 'zeepbel-handel'. 'Foei!'
2. Het hele fenomeen 'beurshandel' is gebaseerd op een stelsel van rationele redeneringen, ratio's en 'waardeberekeningen' die nu massaal 'in de wind' worden geslagen (zoals in het artikel treffend weergegeven). De Zeepbel-voorspelling berust op de overwinning van onze traditionele beurs-wetten die uiteindelijk deze irrationaliteit tot de orde zullen roepen. Maar wellicht voltrekt het Zeepbel-effect zich wel andersom: niet de beurs blijft en de koersen crashen, maar de handel blijft en het fenomeen beurs 'ontploft'. Er is weinig fantasie voor nodig om je voor te stellen dat de consequenties van de e-commerce revolutie ook geweldige impact zullen hebben op organisatie van de beurshandel zelf. Wie corrigeert wie?
3. Bij het relatief ongestoord passeren van de Millennium-grens en de discussie achteraf over de rechtvaardiging van de kosten ter voorkoming van alle voorspelde ellende is in de Volkskrant een aardig artikel verschenen. In essentie ging dat over het geloof en zelfs een zeker 'verlangen' van mensen naar het voltrekken van doemscenario's. De populariteit van het rapport van de Club van Rome berust op hetzelfde effect. En ook al lijken de feitelijke ontwikkelingen steeds weer een ontkrachting van de zwarte voorspellingen, toch houden we graag vast aan een nieuw doemscenario voor de ontwikkelingen in de wereld. Steeds echter met als ruggegraat het onverkort doortrekken van bestaande zichtbare trends en zonder het openhouden van opties die het gevolg zouden zijn van een totale context-verschuiving. En voorspellen was al zo moelijk, zeker wanneer het de toekomst betrof.
Conclusie:
Het Zeepbel-scenario biedt ons nog enige rationele zekerheid in een steeds irrationeler wordende context.
We willen vanuit onze neiging tot orde en overzicht dit 'Correctie-effect' in ons hart gewoon erg graag.
In dat opzicht rest als enige hoop de gedachte dat we er wellicht nog een self-fullfilling prophecy van weten te maken...
De vraag van M. Groenhuis (vorige reactie) wie uiteindelijk wie corrigeert is interessant. Ontploft de beurs en blijft de handel of crashen de koersen en blijft de beurs? In mijn optiek is de beurs slechts het mechaniek dat handel mogelijk maakt, dat dit mechaniek zich ontwikkelt onder invloed van de nieuwe economie is zonneklaar. Natuurlijk blijft de handel, of dit nu via (veranderende) beursmechanismen verloopt of niet.
Alleen is de handel momenteel voor een belangrijk gedeelte gebaseerd op overspannen verwachtingen. Op het moment dat dit besef algemeen wordt, volgt automatisch een handelscorrectie. Als de beursvloer op dat moment nog steeds het leidende handelsmechaniek is, heet dit een koerscorrectie, en de zeepbel is dan gespat!
Voor de discussie over het artikel van Robin Janszen levert Red Herring een boeiende
bijdrage. Zie ook het artikel 'Global Business 2000' van de correspondent van
m@n@gement in Silicon Valley, Burt Rost van Tonningen.
The Internet Bubble
door Anthony B. Perkins en Michael C. Perkins
In The Internet Bubble waarschuwen de broers Anthony en Michael Perkins
voor de negatieve gevolgen van de internet hype. Met name de venture
capitalists, oftewel de engelen, worden in The Internet Bubble aangewezen
als de schuldigen. Zij zijn op zoek naar snelle deals met een hoog
rendement. "They wanna move in fast, get out quick and cash." Het
bezwaar van deze mentaliteit is dat het op papier miljoenen genereert maar
geen gezonde bedrijven oplevert.
Red Herring
De ironie wil dat Anthony en Michael Perkins de oprichters zijn van Red
Herring. Een bedrijf dat als geen ander profiteert van de internet hype - zijn
bestaansrecht ontleent Red Herring voornamelijk aan het publiceren van
gegevens over internet bedrijven. Op de website van Red Herring is
bovendien te lezen dat het bedrijf zich vooral richt op trends en
ontwikkelingen in de informatietechnologie. Behalve dat Red Herring
informatie publiceert over bedrijven die zich hierin manifesteren, probeert
Red Herring deze bedrijven nota bene bij durfkapitalisten te introduceren
via hun Venture Market.
An Open Letter
To: Internet Company Investors
From: Anthony B. Perkins & Michael C. Perkins
Re: Sell Now! The bottom line to our analysis is very simple.
With very few exceptions, everyone of the 133 public Internet
companies listed in our Internet Bubble portfolio is overvalued. Our
advice to Internet investors is equally simple: If you hold any of
these stocks, it's time to sell. Yes folks, if the Internet gala hasn't
ended by the time this book hits the streets, it will probably end
sometime soon thereafter. So it's time to get out.
As we write these words, we can already hear the screams. Your
highest-pitched jeers will accuse us of being Internet industry
naysayers, unbelievers in "The New Economy", and downright
traitors to our hometown here in Silicon Valley. And believe us, we
will feel your pain. The internet boom has created billions in new -
largely paper - wealth for thousands of entrepreneurs and
investors, so why would anybody want to stop the party now?
Well, we hate being party poopers, but it's time to step out of the
Internet reality-distortion field and sober up a little. It's time to
discern what's real and what's fluff. And it's time to take action on
what we know to be true.
Bron: http://www.omroep.nl/rvu/per-saldo/refresh.html
'De huidige internethausse op de beurs is een zeepbel die op termijn onvermijdelijk uit elkaar spat, zodra de onderliggende economische veranderingen op hun werkelijke waarde worden geschat'.
Ik ben het deels met de stelling eens. Veel koersen van internet bedrijven zijn overgewaardeerd, met name de koersen van de e-shops. De reden is duidelijk in het artikel neergezet. Toch vind ik niet dat je alle internetbedrijven over één kam moet scheren. Ik maak zelf onderscheid tussen e-shops, search engines en e-commerce software, en met name de software bedrijven zijn interessant. Iedere zichzelf respecterend bedrijf wil kosten wat het kost het Internet op om haar producten en diensten aan te prijzen. Geen van deze bedrijven zijn in staat om dit zelf uit te voeren en zal dit moeten uitbesteden. Op dat moment komen de software bedrijven om de hoek kijken en zal deze dienst aan hun verkopen. Grote nationale bedrijven en multinationals moeten mee met de new e-conomie en zullen daarom allianties aangaan met de software bedrijven of het simpelweg kopen.
Dus, wil je profiteren van koersstijgingen van internetbedrijven, investeer dan in e-commerce softwarebedrijven die marktleider op hun gebied zijn. Hun koersen zullen stijgen omdat deze bedrijven vaak wel vanaf de beursintroductie winst maken, hun producten als warme broodjes over de toonbank gaan, gewilde alliantiepartners zijn of worden overgenomen.
<br><br>
Waarde trekt zich verder ook vaak maar weinig aan van harde cashflows, winsten of de andere eigenschappen van het aanbod. Zo heb ik op mijn toilettafel dure flessen aftershave hebben staan die waarschijnlijk net zoveel 'waard' zijn als een goedkoop flesje geurwater van de Hema. Wat zal er gebeuren met de aftershave industrie als iedereen tot dit inzicht komt? Zal deze aftershavebel eens gaan klappen?
<p> Terug naar de beurs:
Robin Janszen zal zijn internet aandelen hebben verkocht. Hij vindt ze overgewaardeerd. Als er nou veel mensen komen zoals hij dan wordt het aanbod groter dan de vraag en dalen de koersen. Een kwestie van tijd?
<p>
De meeste beleggers denken vooralsnog precies het tegenovergestelde en kopen er nog steeds lustig op los. De koersen knallen omhoog. De heldere boodschap van de markt is: internet aandelen zijn ondergewaardeerd (en old economy bedrijven als Ahold zijn overgewaardeerd).