Leiderschap is niet te leren. (deel 2)

Leiderschapstraining heeft vaak weinig effect. Zoek het leiderschap dat al  aanwezig is. Hoe herkent u de potentiële leiders in uw organisatie?

In mijn vorige column over leiderschap heb ik de stelling uiteengezet dat managers verder komen in hun bedrijf als ze hun gebrek aan leiderschap leren zien als een valkuil die maar zeer beperkt leerbaar is. Leiderschapstraining zal bij veel managers vaak een teleurstellend effect hebben. Het loont veel meer om samenwerking te zoeken met het leiderschap dat (vaak latent) aanwezig is in het werknemerskapitaal dat de organisatie bezit. Maar hoe herken je die leider? Een korte uiteenzetting.

Over welke leiderschapsstijl gaat het hier?

Er zijn veel verschillende leiderschapsstijlen beschreven. Het leiderschap dat hier wordt bedoeld, wordt treffend gedefinieerd door Boonstra (2011) : ‘Bij leiderschap gaat het om het versterken van het vermogen van de gemeenschap om haar eigen toekomst vorm te geven en zelfstandig duurzame veranderingen te realiseren’ (Boonstra, 2011). Een leider geeft andere mensen richting en ruimte en hij faciliteert hen om zelf verantwoordelijkheid en regie te nemen als het gaat om het creëren van een bevredigende toekomst.

Welke eigenschappen bezit een leider?

Iemand die tegemoet kan komen aan de bovenstaande definitie, heeft -naast een hele berg (trainbare) vaardigheden- twee basiseigenschappen die vanaf het begin al aanwezig zijn:

1.  Deze mensen hebben een natuurlijke empathie met hun omgeving, hetgeen ze in staat stelt om te handelen vanuit een diepgewortelde sociale intuïtie. Dit maakt dat ze de sociale context om hen heen zeer snel aanvoelen en kunnen duiden en dat ze intuïtief aanvoelen wat nodig is om deze context (positief) te beïnvloeden.
2. Ze zien het maken van fouten en het hebben van kwetsbaarheden als iets wat ons heel maakt. Reflectie op eigen handelen is daarmee iets wat zij normaal en waardevol vinden, waardoor ze in staat zijn om hun fouten te omarmen en hiervan te leren. Deze basisattitude maakt dat ze open staan voor feedback van hun omgeving. Daarmee kunnen zij een krachtig voorbeeld zijn voor de mensen om hen heen. Want groeien en fouten maken gaan hand in hand.

Potentiële leiders vallen niet direct op.

Leiders zijn vaak goed zichtbaar in een organisatie als zij hun leiderschapskwaliteiten kennen en als zij ook ruimte krijgen om deze in de organisatie in te zetten en verder te ontwikkelen. Dit geldt echter niet voor potentiële leiders die zich niet bewust zijn van hun kwaliteiten. Sterker nog, vaak staan zij behoorlijk op de achtergrond vanwege bescheidenheid die vaak gepaard gaat met eerder genoemde eigenschappen. Als je een leider zoekt in je bedrijf, dan is het dus raadzaam om verder te kijken dan de personen die het meest in het oog springen.

Potentiële leiders zijn zichtbaar als subtiele regisseurs van de groepscohesie.

Hoe herken je de kenmerken?

Observatie 1: Hoe gedraagt een potentieel leider zich in een overleg?

Kijk eens aandachtig naar de mensen die aan een overleg deelnemen. Ga er als manager eens bij zitten. Hoe gedragen de deelnemers en welke mensen vallen je op? Potentiële leiders zijn vaak niet direct op de voorgrond aanwezig, maar ze komen bovendrijven als het nodig is. Denk aan de rustige persoon in de vergadering die veel luistert en bij zijn collega’s doorvraagt op feedback die ze hebben gegeven. Iemand die beleefd inbreekt in een vergadering als hij ziet dat een collega iets wil zeggen maar niet aan het woord kan komen. Het zijn de mensen die durven luisteren naar hun gevoel en dat bespreekbaar maken. Als een vergadering bijvoorbeeld een onprettige sfeer krijgt of nergens naar toe lijkt te gaan. Ze steken hun nek uit om ook woorden te geven aan andermans gevoel, zodat dit onder de aandacht komt.

Observatie 2: Wat kun je leren van een teambuildingactivititeit?

Potentiële leiders staan bij teambuildingactiviteiten meestal niet vooraan, maar vaak juist in de achterhoede, om ervoor te zorgen dat iedereen van het team mee kan komen om de opdracht tot een succes te maken. Een potentieel leider enthousiasmeert, moedigt aan en faciliteert de individuen in de groep. Want het gaat hem erom dat iedereen - dus ook de ‘underdogs of de zwakke schakels’ in de groep - na het harde werk met een glimlach terugkijkt op de gebeurtenis.

Observatie 3: Over wie wordt er binnen een afdeling regelmatig gepraat?

Potentiële leiders zitten in iedere laag van een organisatie. Dus om ze te vinden zal je alle lagen van je organisatie moeten bezoeken. Leg je oor te luisteren op de afdelingen. Naar wie gaan mensen toe als hen iets dwarszit? Welke naam komt op een afdeling met regelmaat op een positieve manier bovendrijven en waarom? Kijk verder dan de mensen die in het oog springen. De dame die nu vooral de koffie moet halen kan verrassende kwaliteiten in huis hebben. Potentiële leiders hebben ruimte nodig om op te kunnen staan. Want als ze geen ruimte krijgen om hun talenten verder te ontwikkelen dan blijven ze onzichtbaar en zullen ze uiteindelijk weer gaan. Maar als je ze op tijd ontdekt en hun kracht aanspreekt en helpt ontwikkelen, dan creëer je belangrijke groeikansen voor je bedrijf. Juist omdat je dan een manier hebt om de harten van je medewerkers te winnen. Dat scheelt een hoop roepen in de woestijn.

Is leiderschap beter dan management?

Nee, zeker niet. Veel managers hebben moeite met leiderschap en dat is logisch. We kunnen nu eenmaal niet alle krachten verenigen in één persoon. Maar met goed leiderschap alleen kom je er niet. Goed management blijft noodzakelijk om daadwerkelijk concrete en meetbare stappen te zetten in de gewenste richting. En juist daar zit vaak de valkuil van een leider. Leiders zijn vaak niet zo bekwaam als het gaat over de concrete implementatie van een globale richting.

Leiderschap is niet beter dan management, het is complementair aan elkaar. Het hoeft dus helemaal niet bedreigend te zijn om als manager de leiders om je heen te leren kennen en hen te helpen om zich verder te ontwikkelen. Hoe hoog kun je vliegen als je alle slagkracht met elkaar bundelt? Welke hordes kun je dan ineens wél nemen? Zie je het al voor je?