Leiderschap draait om aandacht

In de topsport loopt een dunne lijn tussen crisis en succes. Toon Gerbrands, algemeen directeur van PSV ervaart dit momenteel aan den lijve. Van koploper in de competitie is in zes weken tijd de koppositie uit het zicht geraakt en is de club uitgeschakeld in de Europa League. Trainer Mark van Bommel is door de reeks negatieve resultaten ontslagen. “Het verval is te groot en PSV-onwaardig”, zo sprak Toon Gerbrands. Je staat dan als algemeen directeur vol in de wind. Aangewakkerd door de (sociale) media komt er een storm van negatieve reacties. 

Hoe ga je om met zo’n crisissituatie? Welke lessen kun je hier als leider uit halen? En hoe buig je de situatie om naar topprestaties? Lees in deze bijdrage de zes lessen gebaseerd op de aanpak van Toon Gerbrands.

1. Trek de pleister er in één keer af
   De ontkenningsfase moet er direct uit’. Het is een normale menselijke reactie dat we vaak eerst in ontkenning schieten als onze situatie verandert. De realiteit laten we nog niet binnen of we relativeren de situatie weg. ‘Stop met relativeren en ga het niet goed praten’ is het devies van Toon. Mijn collega Simon van der Veer noemt dit in zijn recente columnboek ‘Kijk het beest in de bek’. Dat is ongemakkelijk maar de enige manier om überhaupt iets te kunnen veranderen aan de situatie. Voor Toon Gerbrands hoort hier ook een kritische zelfreflectie bij. Ga bij jezelf op onderzoek en erken dat de huidige situatie verlaten moet worden. ‘De wedstrijden zijn de meetmomenten, maar het proces er omheen is ook bepalend; dat monitoren we intensief’, aldus Toon. 
2. Creëer urgentie om beweging te realiseren 
   ‘Als je de bestaande situatie vervolgens wilt veranderen is urgentie nodig’. Met goedbetaalde voetballers als medewerkers is dit niet eenvoudig te realiseren. Het opvoeren van de (tijds)druk, het delen van consequenties als je niets doet en het delen van je eigen zorgen kunnen de ‘emotionele temperatuur’ doen stijgen. Zo stelde Toon recent een publieke deadline. ‘PSV is op een punt beland dat we alleen van week naar week kunnen kijken, en niet verder.’ Tegelijkertijd vraagt het de vaardigheid om hier niet in door te schieten, zodat de emotionele temperatuur zover stijgt dat het verlammend gaat werken. Voor Toon betekent dit niet teveel laten leiden door geluiden uit de turbulente buitenwereld maar zelf het stuur in handen houden en koersvast opereren. 
3. Relaties herstellen 
   Het is cruciaal om mensen bij elkaar te brengen’. Er is aandacht en steun nodig juist als het slechter gaat. Zo riep Toon in een tweet (8/11/2019) PSV-supporters op om juist nu achter hun club te blijven staan. Als directeur praat hij in deze fase veel met zijn staf, trainer en spelers. Je moet de groep gelegenheid bieden om emoties te uiten en worstelingen op tafel te leggen. Dat geeft steun en leidt tot verbinding. ‘PSV is een club waar we elkaar proberen te helpen en ondersteunen.’ 
4. Leiderschap draait om aandacht
   ‘Als leider moet je er zeker in crisissituaties staan’. Als je wint is het niet zo moeilijk. Zo kreeg Toon te maken met een column van Willem van Hanegem in het AD waarin hij stelt dat “Gerbrands alleen maar bezig is met PR en promoten van z’n boekjes”. En dat is nog mild ten opzichte van alle bedreigingen via sociale media. Eigenlijk word je nu als leider pas echt getest. En dit is voor Toon een fase waarin hij pas echt op scherp staat. Je wordt stevig ‘gechallenged’ op je intrinsieke motivatie en ‘waarom’ je eigenlijk voor je job hebt gekozen. Toon staat nog steeds vierkant achter zijn beleid. Dat betekent niet dat hij de situatie bagatelliseert. Hier hoort PSV niet thuis, maar als leider moet hij juist nu aandacht geven en zorgen dat iedereen weer gaat presteren. Dat heeft te maken met zijn visie op leiderschap. Leiderschap is in zijn ogen de ander beter laten presteren en draait allemaal om ‘human interest’. Wat Toon betreft moet je pas beginnen aan leidinggeven als je bereid bent om vijftig tot zeventig procent van je agenda hiervoor leeg te maken. Dat betekent zeker in een crisissituatie er zijn voor je mensen. Aandacht geven in de vorm van duidelijkheid en sturing. Maar vooral aandacht in de vorm van luisteren, dichtbij zijn en oog hebben voor wat de ander nodig heeft. 
5. Fit genoeg zijn
   Als leider moet je zeker tijdens een crisissituatie fit genoeg zijn. Veel leiders verzaken op dit gebied. Toon snapt daar niets van. Hoe kun je nu een organisatie leiden, beslissingen nemen en mensen aandacht geven als je zelf niet fit bent. Als je één uur minder slaapt leidt dat al tot 10% minder presteren. Toon blijft dan ook drie keer per week hardlopen en een gezonde balans nastreven tussen inspanning en ontspanning. Met spelers is hij daar ook altijd kritisch op. Zo zal een speler die net vader wordt thuis goede afspraken moeten maken om ervoor te zorgen dat hij fit aan de wedstrijd verschijnt. 
6. Wil je eigenlijk wel presteren?
   Veel leiders kijken graag naar de topsport als voorbeeld hoe ze zichzelf of hun organisatie willen leiden. Toon stelt dan steevast de vraag: wil je eigenlijk wel presteren? En zo ja, ben je dan bereid om hiervoor een prijs te betalen? Zo moet je bereid zijn om tegen heel veel dingen ‘nee’-te zeggen en jezelf te begrenzen. Voor deze focus en discipline betaal je een prijs richting je relaties. Toon heeft zijn prijs voor zijn topsportcarrière verwoord in het gelijknamige boek ‘De Prijs van Succes’. En nee beste Willem van Hanegem daar heeft PSV geen last van gehad. Het boek is tot stand gekomen tijdens vakantieperiodes en was al voor het begin van het seizoen klaar. 

Meer lezen?
Lees hier een eerder artikel over crisiscommunicatie met de lessen van Wouter Bos. 
Zie ook het boek ‘De prijs van succes’ door Toon Gerbrands.
En het boek ‘Kijk het beest in de bek’ door Simon van der Veer.