Wie naar de organisatie en samenwerking van termieten kijkt, begrijpt misschien beter waarom het soms niet botert in zijn organisatie. Bij termieten zijn de volgende zaken opvallend:
1. De centrale rol van de leider, in dit geval de koningin.
2. Het plan van aanpak, de blauwdruk zo u wilt.
3. De onderlinge communicatie en coördinatie
4. De belangrijke rol die iedere termiet speelt bij de totstandkoming van een doel, bijvoorbeeld het nest.
Termieten bouwen nesten van soms 6 meter hoog. Ze beginnen op verschillende punten en werken naar elkaar toe. Met wiskundige precisie construeren ze een nest met poorten, gangen en kamers. Iedere termiet heeft een rol. Er is een duidelijk systeem waarneembaar, waarin de blauwdruk gestalte krijgt. Indringers worden aangepakt door een goed getraind leger van soldaten.
Een geweldige prestatie. In hun voor ons ontoegankelijke wereld zijn de vier bovenvermelde zaken onmisbaar. Vooral wanneer je beseft dat termieten blind zijn. Men vermoedt dat hun communicatie plaatsvindt via voor hen voelbare signalen.
De rol van de koningin is indrukwekkend. Coördinatie, communicatie en plannen van aanpak storten ineen als zij wordt weggenomen. De termieten beginnen dan doelloos rond te zwerven. Ze is de onmisbare leider, wanneer het gaat om blauwdruk, coördinatie en communicatie.
Nu onze organisaties. We kunnen de volgende vragen opwerpen. Hoe duidelijk zijn de leiders in een organisatie? Is er een duidelijke blauwdruk, waarvan alle medewerkers op de hoogte zijn? Is de communicatie en coördinatie goed geregeld? En: zijn alle medewerkers doordrongen van het nut van hun bijdrage?
Beantwoord deze vragen eens voor uzelf en u zult merken dat u tot verrassende antwoorden komt.
Bert Overbeek
www.pitchersupport.nl
Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren
Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)
Word een pro!
SCHRIJF MEE >>
Ik snap de parallel die je trekt, geloof ik. Het was niet mijn parallel. Kijk maar naar het slot. Het gaat me om duidelijke leiders, niet om sterke leiders. Het gaat om een goede coordinatie, om heldere rollen, duidelijke verwachtingen, niet om de werknemer als een werktermiet. Het gaat om duidelijkheid, duidelijkheid, duidelijkheid. Verwachtingen verhelderen.
Enfin, we hebben ons nog niet bevrijd van de associaties met de tweede wereldoorlog. Dat zie je in bedrijven ook. Wanneer collega's zich al te vrijpostig uitspreken worden ze met NSB'ers vergeleken. Het is kennelijk ons enige referentiekader...
Je bijdrage over de termieten als metafoor voor organisaties lijkt mij nog erg op het gedachtengoed van Maurice Maeterlinck zoals hij dat in begin van de jaren 1900 heeft beschreven in zijn boekje 'Het Leven der Bijen'.
Per vandaag, 2005, lijkt het me beter om ERIC BONABEAU te lezen als je iets over termieten en hun formidabele organisaties te weten wil komen: 'Swarm Intelligence: from natural systems to artificial systems'. Als je toch bezig bent, neem er dan maar gelijk het boek van James Kennedy en Russell Eberhart (Swarm Intelligence) bij-een absolute aanrader overigens.
En ik vrees dat je je artikel een ietsiepietsie zal bijwerken als je je verdiept in Swarm Intelligence. Kort door de bocht: de koningin als onbetwiste leiderfiguur die een heel systeem aanstuurt... is...verkeerd. Sorry.
Compleze organisaties hebben uiteraard nood aan duidelijkheid etc. maar stellen dat die duidelijkheid moet (of zelfs maar KAN) komen van 1 leider, die dan op zijn eentje het hele zootje unilateraal aanstuurt, is -ook uit wetenschappelijke gronden- achterhaalt.
Positief punt van je bijdrage: hopelijk ontketent die een reeks artikelen over hoe zwermen functioneren want zwermgedrag en zwermintelligentie zijn mogelijks de nieuwe paradigma voor de sociale wetenschappen.
Louis Cauffman
www.korzybski.com
www.solution-focused-management.com
Toen ik dit schreef dacht ik eerlijk gezegd meer aan de ‘termietheuvels’ AHOLD, ENRON of Parmalat. Ook hier was er sprake van een koningin die koninginnen gedrag vertoonde, waar andersdenkenden uit het collectief werden gezet en waar het overleven van de ‘eigen club’ op één stond, net als bij echte termieten. Misschien dat de mens iets kan leren van de wijze waarop termieten bouwen, of hoe ze omgaan met de logistiek van het nest, maar op hun totalitaire samenlevingsstructuur zit toch werkelijk niemand te wachten.
Als ik Louis moet geloven en dat doe ik, dan is de totalitaire samenlevingsstructuur van de termieten minder totalitair dan ze me tot dusverre wijsmaakten. En overigens: de strekking van je betoog vind ik prijzenswaardig.
En tenslotte: is er niet iets totalitairs in de dingen op dit ogenblik?
Bert Overbeek
Hoezeer metaforen ook een handige manier zijn om ideeën over te brengen, hebben ze een aantal tekortkomingen:
1. Niet iedereen heeft hetzelfde beeld bij de metafoor of de begrippen die in een metafoor worden gepresenteerd.
2. Een metafoor laat alleen de kern zien van wat men wil overbrengen.
3. Het kost veel tijd om een metafoor te verhelderen en inzichtelijk te maken.
4. Een metafoor kan een ander beeld oproepen, dan wat men voor ogen heeft.
Hiermee is niet gezegd dat een metafoor een slecht instrument is, men moet het alleen wel goed weten wat men wil overbrengen en of het metafoor erbij past.
Ik vind de metafoor van de termietheuvel, met de koningin en de werk- en legertermieten en het voortdurend communiceren vanuit duidelijke doelen een mooie vergelijking. Zeker als je stelt dat de koningin niet de leider is, maar de beheerder van het plan of misschien zelfs wel de blauwdruk. Daarmee zou de leider dus niet een persoon worden, maar het plan dat aan de basis ligt van de organisatie. De leider als persoon is dan de vertaler van het plan naar de uitvoerders. De goede communicatie om het plan correct uitgevoerd te krijgen is dan het belangrijkste waar het om gaat.
Ik denk dat je gelijk hebt en dat de tendens naar totalitair gedrag, onder het mom van individualisering, in onze maatschappij steeds sterker wordt.
Hanna Arendt stelde in 1958 al dat de belangen van de moderne westerse maatschappij vraagt om conformisme en een vergaande harmonisatie van belangen, waardoor de pluriformiteit van mensen geweld wordt aangedaan en de mens steeds meer beperkt wordt in zijn mogelijkheden.
De huidige medewerker/manager als job-holder, getransformeerd tot anoniem werkpaard gedwongen tot uniform en collectief gedrag in dienst van ……
Ik denk overigens niet dat hier op korte termijn snel verandering in zal komen en dat ons nog het één en ander te wachten staat, leuker zal het er zeker niet op worden.