Kijk uit met concepten

De praktijk bij middelgrote en grote organisaties is dat steeds modieuze managementconcepten opduiken voor al bestaande bedrijfseconomische begrippen, zoals Balanced Scorecard en Value Based Management. Het zijn concepten die een rapportagevorm of proces omschrijven die interne informatievoorziening proberen te verbeteren. Het legt consultants geen windeieren. Opmerkelijk is dat ook wetenschappers zulke termen gebruiken voor elementaire bedrijfseconomische begrippen, zoals het toepassen van financiële en niet-financiële kengetallen, budgettering en kostprijsberekening. Veel van die termen zijn echter overbodig.

Beyond Added Value Based Activity Scorecard
Het eerste bezwaar is dat het Engelstalige termen zijn. 'Return on investment' kan goed worden vertaald als rendement op geïnvesteerd vermogen en 'earnings before interest & tax' als winst voor rente en belasting. Een tweede bezwaar is dat grote organisaties de neiging hebben om een verbeterproces intern een herkenbare naam te geven, zoals 'Managing for Value' bij ABN Amro of intern een andere term te gebruiken voor een bedrijfseconomisch begrip. Unilever gebruikt intern 'Trading Contribution' voor de netto winst na aftrek van vermogenskosten. Nog groter bezwaar is dat een redelijk eenduidig begrip als kostprijs - zo oud als de weg naar Rome - het etiket krijgt van 'Activity Based Costing', afgekort ABC. Of een beproefd bedrijfseconomisch begrip als 'residual income' opeens een merk wordt, soms zelfs een geregistreerd merk als: 'Economic Value Added', afgekort EVAT. En dat bedrijven die hun informatie en administratie niet op orde hebben hun tijd, geld en energie steken in een Balanced Scorecard-project, waarvan het effect voor de sturing op resultaten meestal erg klein is.

Raider en Twix
Misschien moeten we dit op dezelfde wijze accepteren als het vervangen van Raider door Twix. Er valt nu eenmaal weinig te ontdekken op het gebied van financiële bedrijfseconomie. Johnson en Kaplan stelden in 1987 dat 'feitelijk alle praktijken van management accounting in 1925 al bekend waren'. Tja, dan maar een leuke verpakking eromheen. Maar er is iets mis met de verpakking.

Een eerste probleem is dat sommige begrippen niet altijd eenduidig omschreven worden, zoals Value Based Management, in praktijk niet altijd werken, zoals Balanced Scorecard of wat ver van de realiteit lijken te staan, zoals Beyond Budgeting.

Een tweede, groter probleem is dat het invoeren van dergelijke niet eenduidig omschreven of niet altijd succesvolle concepten afleidt van het eigenlijke probleem van veel bedrijven: de minimaal vereiste bedrijfseconomische informatie waarmee managers kunnen sturen is nog niet vastgesteld en is uit de bestaande administratie niet beschikbaar. Dat is in veel bedrijfstakken het geval. Op de derde plaats vraagt invoering van concepten veel managementtijd die sowieso beter kan worden ingezet.

Het kan best beter, ook zonder concepten
Is er dan niets meer te verbeteren aan het toepassen van financiële bedrijfseconomie bij bedrijven en overheden? Wel degelijk, maar niet met nieuwe etiketten voor bestaande bedrijfseconomische begrippen en het blijven zoeken naar nieuwe concepten.

Er zijn twee uitdagingen. Eén uitdaging voor het verbeteren van bedrijfsinformatie zit in het ontwikkelen van 'nieuwe en flexibeler aanpak van effectieve informatie over onkosten, management controle en systemen voor resultaatmeting' (Johnson en Kaplan 1987). De wereld verandert steeds sneller,en IT-applicaties kunnen helpen.
Een andere uitdaging is het naar een acceptabel niveau brengen van bestaande management accountingtechnieken in bedrijfstakken, waar sturen op marges en aandacht voor efficiency pas sinds kort speelt. Er zijn nogal wat sectoren en bedrijven waar dit pas onlangs hoog op de agenda staat, zoals ziekenhuizen, energiebedrijven, woningcorporaties en overheden.

De essentie van dit artikel is dat vrijwel alle bedrijfseconomische concepten sinds jaar en dag bestaan en vaak geen aanvulling nodig hebben van minder duidelijke concepten, zeker als er niet duidelijk bij staat dat het een aangepaste versie is van een beproefd bedrijfseconomisch begrip of als de bodem er gemakkelijk onder uit valt. Zaag uw eigen financieel manager, consultant of huiswetenschapper goed door zodra hij of zij met Engelstalige begrippen komt.

Drs Koen L.M. Perik RC, partner SIS Finance gevestigd in Amsterdam. SIS Finance adviseert en ondersteunt organisaties op het terrein van management en finance, auteur van 'Haal het beste uit je financieel manager', FT/Prentice Hall 2006.