De organisatietrainer en zijn hindernissen 2

Hij arriveerde laat, ongeveer 25 minuten voor de training. Vanaf de bushalte zette hij de pas erin naar de receptie van Learning Lane, waar ze hem een ontbijtpakketje gaven (een droog croissantje met een jammetje en voorverpakte jus d’orange) en hem naar gebouw 7 stuurden. 25 minuten leek veel, maar er moest nog van alles klaargezet worden. Het gebouw heette de ‘De Bono’. De naam verwees niet naar de popster, maar naar een managementgoeroe. Alle gebouwen hadden namen van managementgoeroes, die niet in de vergetelheid mochten raken van de directie van Learning Lane. Zo gingen groepen naar ‘De Covey’, ‘de Bill Gates’, ‘de Jack Welch’, de ‘Steve Jobs’ of ‘de Mintzberg’. De ‘Mihaly Csikszentmihalyi’ werd de Mihaly genoemd, omdat de achternaam van deze Hongaar onuitsprekelijk was.

Onderweg naar de Bono zag hij borden met korte wijsheid-teksten over persoonlijke ontwikkeling, die hem deden denken aan het pre-internet-tijdperk. ‘Stel je voor dat je leven een theatervoorstelling is’. ‘De stilte van een lege zaal is veelzeggend’. ‘Denk zelf’. Die laatste uitspraak botste in zijn beleving met de verering van managementgoeroes.

Hier was duidelijk iemand met culturele belangstelling aan de gang geweest. Hij wist ook wie. Iemand uit de directie, die hij vaag kende. Een man die uit de nineties was gevallen. Het type cultuurminnaar dat uitstierf door de smartphone. Hij begon in gezelschap altijd over ‘De meeuw’ van Tsjechow, of iets van Sophocles, of iets anders dat niemand meer kende of wilde kennen. De menselijke geest kon de traagheid van 20 jaar geleden niet aan. Hij werd er onrustig van, van die adempauzes en witplaatsen. Dankzij het internet.

Boven de deur van de De Bono stond een quote van deze creativiteitsgoeroe. ‘Unhappiness is best defined as the difference between our talents and our expectations’, las hij in het voorbijgaan, maar de tekst drong niet tot hem door. Alsof het een straatnaam was in een ver land, waarvan je de taal niet kende. Je las het en het deed niets met je. Met radio kon je dat ook hebben. Je hoorde een bekend nummer in de verte, maar het kwam niet 'binnen'.

Hij moest nog even naar het toilet, wilde een dubbele espresso pakken en dan op zijn gemakje de computer op de beamer aansluiten, wat soms zomaar een zweterig avontuur kon worden. Techniek, hè. Altijd een uitdaging voor mensgerichte trainers.  Als er iets niet soepel verliep, dan had je nauwelijks tijd om je beamer klaar te zetten, eventuele materialen uit te delen of koffie in te schenken. Collega’s van hem deden dat vaak slimmer dan hij.

In De Bono zag hij de deelnemers staan. Hij haatte het dat ze er vroeger waren dan hij.  Hij was niet in zijn beste stemming. Het was meer een stemming van boos Beethoven-bombast dan van melancholische Mahler-adagio’s of frivole Vivaldi-allegro’s. Hij had in elk geval geen stemming om opgewekt een groep deelnemers door hun leerdoelen te halen; een uitdrukking die Job ooit bij de visboer had bedacht, toen hij een stukje kibbeling door de ravigotsaus haalde. Dat is eigenlijk wat wij met de deelnemers aan onze trainingen doen, had hij gezegd tegen Steijn de visboer.

‘Wat? Haal je ze door de saus heen? Als een kibbeling?’

‘Dat is precies wat ik doe. De saus van hun leerdoelen’.

Ze kwamen tegenwoordig steeds vroeger, de deelnemers. Dan konden ze nog snel even wat werken, waarmee natuurlijk werd bedoeld dat ze een stroom mails konden wegwerken. Aan die mails had iedereen een hekel, maar ze waren onvermijdelijk. Vaak verdwenen ze in een stroom andere mails, betekenden ze extra werk, stonden ze vol met open vragen en andere ongein. Zeker, de mail werd verzonden, maar dat werd een vuurpijl ook die je de lucht in schoot en die werden vaker en vaker verboden.

Hij had gelezen dat de mensheid in de jaren tachtig van de vorige eeuw -en die had hij meegemaakt- misschien een of twee brieven per dag te verwerken had. Er werd nu echter veel meer van de sapiens-soort gevraagd. Veel mensen waren dan ook moe, maar hadden zelf geen idee waarom. Het antwoord was simpel. Mensen stonden continu ‘aan’, zoals dat tegenwoordig heette. En in tegenstelling tot de smartphones hadden ze geen oplader. Slim omgaan met nieuwe techniek ging minder snel dan de ontwikkeling van techniek zelf.

Dat mailen deden deelnemers bij voorkeur in de trainingsruimte; daar waar hij zijn voorwerk het liefst in rust en stilte deed. En dan liepen ze naar de koffiemachine om hun systeem aan te jagen. Arabieren waren er niet in geslaagd om de islam in Europa te verspreiden, maar de verspreiding van koffie die ze in de 16^e eeuw waren begonnen, was een groot succes. De eerste koffiehuizen openden een eeuw later in Londen en Venetië en toen was het hek van de dam.

Voor hem was het niet fijn dat de deelnemers zo vroeg kwamen. Wat moest je zeggen tegen ze tijdens het aansluiten van beamer en computer, het schikken en uitdelen van de handouts, van pennen, schrijfblokken of van naambordjes? Het liefst zette hij ze uit de trainingsruimte, maar dat vond hij onaardig, Bovendien kon het zich lelijk tegen je keren op de trainingsdag, omdat een normatieve deelnemer vond ‘dat het niet kon’ om je deelnemers niet toe te laten tot het trainingslokaal. Had je een rancuneuze deelnemer, dan voelde je dat de hele dag in de sfeer. Dus begon hij altijd maar zo’n beetje te vragen. Bijvoorbeeld hoe de reis naar de trainingslocatie was geweest, of er kinderen naar de crèche gebracht waren, bij welke organisatie iemand werkte of wat iemand voor interesses had.

De training van vandaag heette ‘Resultaatgerichte beïnvloeding’. Heel veel saaier hadden ze het niet kunnen noemen. ‘Dwingend manipuleren’ of ‘rechtlijnig hersenspoelen’ klonk al spannender, maar hij was niet gek, daar zou niemand zich voor opgeven. Maar ‘resultaatgericht’ was een afgebladderd woord; een versleten variant van ‘doelgericht’, een woord dat net als ‘daadkracht’ veel gebruikt werd in besluiteloze bestuurlijke organisaties.

Hij had deze training te vaak gegeven en dat was de reden waarom hij hem totaal zou willen veranderen in een zelfbedachte training die hij al jaren had willen geven. ‘Verbale incontinentie’ zou hij hem noemen. Hij had het idee dat dat meer aansprak, omdat het grappig was. Mensen hielden nu eenmaal van grappig. Bovendien kon je zoveel leren van dingen fout doen. En verbale incontinentie was zoiets als provocatieve communicatie; sociaal gezien deed je alles fout. Met uiteindelijk prima resultaten.

Hoezo zou je mensen de goede dingen aanleren? Jarenlang was de samenleving op communicatie getraind. En wat was het resultaat? Polarisatie. Hoe harder je riep dat er meer diversiteit (Job haatte het modewoord ‘inclusiviteit’) moest komen, des te sterker verzetten mensen zich ertegen. Je moest de mensen kennelijk de verkeerde dingen leren. ‘Wijs ze de weg, en ze nemen hem niet’.

Uiteindelijk ging het deelnemers om aandacht, om het gevoel iets bijzonders te zijn, om beléving. En beléving, dat was zoiets als betoverd rondwentelen in het idee dat je iets heel bijzonders was. Als je een deelnemer dat gevoel had kunnen geven na een training, kon je op hoge evaluatiecijfers rekenen. Of ze nu hoog- of laagopgeleid waren, CEO of bakkersknecht, aandacht wilden ze allemaal. En, wist Job, er was een chronisch tekort aan. De meeste mensen deugen? Misschien. Maar hoe kwam het dan dat ze elkaar te weinig aandacht gaven?

Voor veel organisaties telden evaluaties zwaarder dan een goede training. Een goede evaluatie en een goede training waren niet hetzelfde. Wanneer een trainer een groep die het verdiende stevig aansprak, zakte de scores al snel. Je moest iemand charmeren als je hem een asshole noemde; anders kwam het gewoon niet binnen en sprong iemand in de verdediging.

Aandacht, hoe persoonlijker hoe beter, was de sleutel. Maar het lukte gewoon niet als je ook nog je trainingszaal moest organiseren. Het beste was het om vroeg op te staan en ruim op tijd in het zaaltje te zijn, zodat je de eerste deelnemers ontspannen kon ontvangen. Vandaag zat dat er niet in. Al was het een groot voordeel dat de deelnemers al met zijn vijven waren. Konden ze elkaar bezighouden.