Met sommigen klikt het onmiddellijk, en met anderen totaal niet. Hoe komt het toch dat samenwerken niet altijd een pretje is? Het antwoord op deze vraag ligt in onze werkstijlen, drijfveren en attituden. De mate waarin onze attitude past bij die van de ander bepaalt het succes van de samenwerking. Dit artikel laat zien hoe u met kennis van werkstijlen en attitudes in 3 stappen uw interpersoonlijke effectiviteit kunt verhogen.
4 soorten werkstijlen
Bent u vooral een 'doener', of juist meer een 'denker'? We zijn inmiddels gewend om mensen en organisatieculturen in deze twee groepen te verdelen. Aan de hand van de vier fasen van de leercyclus kunnen we deze tweedeling nuanceren naar vier soorten werkstijlen:
- de handelende werkstijl
- de beoordelende werkstijl
- de bedachtzame werkstijl
- de gedecideerde werkstijl
Deze vier werkstijlen zijn situationeel van aard. Afhankelijk van de situatie waarin we ons bevinden kunnen we een andere werkstijl hanteren.
De handelende werkstijl
Bij de handelende werkstijl ligt de nadruk op de uitvoering. 'Laten we het gewoon maar eens gaan doen, dan merken we het vanzelf!' En een gezegde dat deze werkstijl typeert is 'Al doende leert men'. Bij de handelende werkstijl draait het om het ondernemen van concrete actie gericht op het realiseren van de gewenste resultaten.
De beoordelende werkstijl
Bij de beoordelende werkstijl ligt nadruk op het op waarde schatten van de handelingen, zowel in het verleden, het heden als in de toekomst. Hierbij ligt het accent op de beoordeling van de uitgevoerde (of geplande) actie. Daarbij kunnen we denken aan de volgden soorten vragen: Doen we de dingen goed (doelmatigheid)? Doen we de goede dingen (doeltreffendheid)? En hoe zinvol is het eigenlijk (zingeving)?.
De bedachtzame werkstijl
Bij de bedachtzame werkstijl ligt nadruk op achterhalen en analyseren van alle denkbare mogelijkheden om in vergelijkbare situaties te handelen. Het vergaren van relevant materiaal en het gedegen analyseren van de mogelijke gevolgen passen in deze nadenkende stijl van werken.
De gedecideerde werkstijl
Bij de gedecideerde werkstijl ligt nadruk op het afwegen van alle alternatieven en het besluiten welke handeling in de realiteit het beste zal voldoen. Het bouwen van luchtkastelen past niet binnen een op de besluitvorming gerichte werkstijl. Iemand met een gedecideerde werkstijl kiest voor de spreekwoordelijke vogel in de hand in plaats van die tien in de lucht.
Welke werkstijl is bij u dominant? Mocht u op grond van de bovenstaande beschrijvingen hierop het antwoord schuldig blijven, probeert u dan eens aan te geven welke uitspraak het meest uit uw mond zou kunnen komen:
- 'Kom op, handen uit de mouwen!'
- 'Komt het zo wel goed?'
- 'Haastige spoed is zelden goed!'
- 'Wie a zegt, moet ook b zeggen!'
Deze uitspraken staan in dezelfde volgorde als de besproken werkstijlen.
3 soorten drijfveren
Waardoor wordt u gedreven? Anders geformuleerd, waaraan hecht u in het algemeen het meest: aan zekerheid, aan gemak of aan erkenning. Aan de hand van overdrijvingen (respectievelijk de duider, de sloddervos en de dictator) kunnen de drie drijfveren wordt toegelicht. De duiker wordt extreem gedreven door de behoefte aan zekerheid. De duiker duikt weg voor alles wat de onzekerheid kan vergroten, zoals bijvoorbeeld het nemen van een besluit. De sloddervos wordt extreem gedreven door gemakzucht. De sloddervos laat de zaken het liefst zoals ze zijn. En de dictator wordt extreem gedreven door het verlangen naar erkenning. Een dictator gaat uitsluitend uit van de eigen standaarden en dringt deze daardoor op aan anderen. Achter deze drijfveren kunnen we een diepere oorzaak vinden, respectievelijk angst, luiheid en ijdelheid.
Laten we ter illustratie eens de situatie nemen waarin we zojuist een boek hebben gekocht. Waarom hebben we nu eigenlijk geld uitgegeven om dit boek aan te schaffen? Durfden we het boek niet te laten liggen? Of wilden we nu een aanleiding om weer eens lekker te kunnen gaan lezen. Of, een derde mogelijkheid, wilden we hiermee onze goede smaak onderstrepen? Deze drie vragen betreffen respectievelijk zekerheid, gemak en erkenning. Indien u reclameboodschappen analyseert zult u merken dat ze doorgaans inspelen op één drijfveer (en hooguit twee).
Onze drijfveren kunnen per situatie anders zijn. Soms hechten we meer aan zekerheid, dan weer meer aan gemak en vervolgens weer meer aan erkenning. Deze drie soorten drijfveren zijn voortdurend aanwezig wanneer we aan het werk zijn. Het vergt enige oefening voordat we ze leren herkennen. Zodra we deze drie drijfveren gaan zien zullen we tevens gaan merken dat één van deze drie het meeste aanwezig is. Dit is de dominante drijfveer.
Veelal zoeken we bij de keuze van onze vrijetijdsbesteding compensatie voor de dominante drijfveer. We storten ons dan (onbewust) op één van de beide andere drijfveren. Laten we als voorbeeld Arie nemen. Arie wordt voornamelijk gedreven voor de behoefte aan zekerheid. In zijn werk beoordeelt Arie ziektekostendeclaraties. De angst voor het foutief beoordelen maakt Arie tot een gewaardeerd collega. Iedere zaterdag gaat Arie helemaal op in zijn rol als amateur-scheidsrechter. Het is vooral de (verwachtte) erkenning die het fluiten voor hem zo leuk maakt. Dat hij er ook wel eens naast zit doet hem in de rol van scheidsrechter niet zo veel, mits hij die erkenning maar krijgt.
12 soorten attitudes
Indien u weet welk soort werkstijl (handelend, beoordelend, bedachtzaam of gedecideerd) bij u dominant is, en u weet ook welk soort drijfveer (zekerheid, gemak of erkenning) bij u de overhand heeft, dan weet u welk soort attitude bij u het meeste voorkomt. De combinatie van 4 soorten werkstijlen en 3 soorten drijfveren levert 12 soorten attitudes op. Iedere attitude kunnen we typeren aan de hand van een centraal thema. Onderstaande tabel geeft deze thema's weer in relatie met de dominante werkstijl en de overheersende drijfveer.
Tabel 1. 4 soorten werkstijlen maal 3 soorten drijfveren levert 12 soorten attitudes
onberispelijkheid
| zekerheid | gemak | erkenning | |
| handelend | haalbaarheid | ongecompliceerdheid | vindingrijkheid |
| beoordelend | onberispelijkheid | eensgezindheid | oorspronkelijkheid |
| bedachtzaam | zorgvuldigheid | volledigheid | rechtlijnigheid |
| gedecideerd | grondigheid | nuchterheid | slagvaardigheid |
Hieronder worden, vanwege de duidelijkheid, de twaalf attitudes kort omschreven alsof het om een vaste eigenschappen van mensen gaat. Met klem wordt hier nogmaals benadrukt dat iemand in iedere situatie volgens een ander attitude kan reageren. In de praktijk zal de variatie per persoon aanmerkelijk minder zijn dan twaalf verschillende attitudes. De individuele voorkeuren zullen doorgaans tot hooguit vier attitudes beperkt blijven.
Haalbaarheid
Iemand die de nadruk legt op de haalbaarheid is op zoek naar een zekerheid voor het te realiseren resultaat. Voorzichtigheid is daarbij troef. Een werkwijze die haar waarde in de praktijk heeft bewezen kan bijvoorbeeld deze gewenste zekerheid bieden. Nadruk op haalbaarheid kan er eveneens toe leiden dat deze persoon voorzichtig is in het inschatten van de eigen bijdrage aan de tot doel gestelde prestatie. Dit kan variëren van zelfrelativering tot negatieve faalangst.
Ongecompliceerdheid
Mensen met ongecompliceerdheid hoog in het vaandel gaan het liefst gelijk aan de slag. Eventuele knelpunten in de uitvoering lossen deze personen wel op wanneer deze zich ook echt voordoen. Deze ongecompliceerdheid betreft zowel het werk als de wijze van samenwerking.
Vindingrijkheid
Personen met de nadruk op vindingrijkheid zijn niet voor één gat te vangen. Deze mensen zijn bedreven in het tijdens de uitvoering vinden van oplossingen. Behaalde succes uit het verleden vormen de basis voor het optimisme van deze werkers, wat door kan slaan in overmoed.
Onberispelijkheid
Mensen met onberispelijkheid als richtsnoer streven voortdurend naar het realiseren van het ideaalbeeld. Ieder afwijking daarvan wordt berispt. Deze personen gaan helemaal voor de verwerkelijken van deze idealen, wat op anderen aanstekelijk kan werken, maar ook kan dit doorslaan in dogmatisme.
Eensgezindheid
Personen die hechten aan eensgezindheid zijn in staat groepen bijeen te houden door bij verschillen van inzicht de nadruk te leggen op gemeenschappelijke aspecten. Dit kan ertoe lijden dat deze mensen zichzelf wegcijferen, maar ook kan dit, als andere uiterste, leiden tot manipulatie.
Oorspronkelijkheid
Mensen waarvoor oorspronkelijkheid belangrijk is zijn in staat om met geheel nieuwe mogelijkheden en inzichten voor de dag te komen. Deze gave om onderwerpen vanuit telkens andere invalshoeken te beschouwen kan doorslaan in rusteloosheid.
Zorgvuldigheid
Personen die hechten aan zorgvuldigheid controleren van begin tot eind of het goed gaat. Alleen op deze wijze kunnen mislukkingen voorkomen worden, aldus deze mensen. Deze houding kan te negatief worden en doorslaan in aanhoudende scepsis.
Volledigheid
Mensen met de nadruk op volledigheid zijn bedreven in het opzij klappen van oogkleppen die het zicht ontnamen op eventuele andere mogelijkheden. Deze personen willen voorkomen dat de situatie onrecht wordt aangedaan door een onvolledig overzicht. Als keerzijde hiervan kan een te volledig overzicht ten koste gaan van de inzichtelijkheid. Te veel bomen kunnen immers het zicht op het bos belemmeren.
Rechtlijnigheid
Personen die hechten aan rechtlijnigheid prevaleren principes boven de uitzonderingen uit de (weerbarstige) praktijk. Deze mensen zijn streng in de leer, zowel voor zichzelf als voor anderen, wat door kan slaan in dogmatiek. Correct zijn is voor deze personen uiterst belangrijk, wat op anderen over kan komen als rigide.
Grondigheid
Personen met de nadruk op grondigheid hechten aan discipline in het toepassen van bewezen aanpakken. In sommige gevallen kunnen deze mensen doorslaan conservatisme. Een innovatieve aanpak zullen deze werkers niet gemakkelijk omarmen.
Nuchterheid
Mensen die hechten aan nuchterheid blijven met beide benen op de grond staan. Door het nuchter bekijken van te nemen besluiten leggen deze personen de nadruk op aantoonbare voor- en nadelen. Ze laten zich daardoor geen knollen voor citroenen verkopen. Omdat besluitvorming zelden volledig zakelijk en rationeel is lopen deze werkers het gevaar teveel controle te willen uitoefenen.
Slagvaardigheid
Personen die slagvaardigheid hoog in het vaandel dragen hechten aan daadkracht om tot concrete resultaten te komen. De keerzijde van deze nadruk op besluitvaardigheid is dat anderen zich geïntimideerd kunnen voelen, of onder de voet gelopen.
3 stappen
Met de omschrijvingen van de 12 attitudes kunt u in drie stappen uw interpersoonlijke effectiviteit verhogen. De eerste stap betreft het leren herkenen van uw eigen attitude in specifieke samenwerkingssituaties. U zult merken dat daarbij bepaalde thema's de boventoon voeren. Deze eerste stap resulteert in uw eigen top 3 van favoriete attitudes, waarbij u tevens meer oog krijgt voor het doorslaan in één van deze attitudes.
In de tweede stap erkent u de attitudes van de anderen. Daarbij kunt u in gedachten houden dat de twaalf soorten attitudes elkaar completeren. Naarmate de teamleden het onderhanden werk vanuit meerdere attitudes benaderen zal dit bevorderlijk zijn voor de gezamenlijke teamprestatie. Legt u zelf de nadruk op slagvaardigheid, dan is het juist goed dat u collega het aspect van grondigheid naar vorig brengt. Beschouwde u deze collega tot op heden als een blok aan uw been, nu zult u wellicht gaan inzien dat uw collega bijdraagt aan de benodigde balans.
In de derde stap ter verhoging van uw interpersoonlijke effectiviteit vergroot u uw flexibiliteit. U schakelt dan bijvoorbeeld over van uw favoriete attitude naar nummer 2 of 3 om daarmee de balans in de samenwerking te bevorderen. Het samenwerken zal daarmee niet alleen beter verlopen, u zult het ook als veel plezieriger gaan ervaren.
ManagementSite verschaft u interessante testen:
Leiding geven aan verbetering
Test uw managementstijl. Het kan altijd beter. Stimuleert u uw mensen om aan verbetering van resultaten te werken?
Werken aan uw persoonlijke effectiviteit, prima!
Maar weet u eigenlijk op welke wijze u het beste leert..?
Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren
Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)
Word een pro!
SCHRIJF MEE >>