Intellectueel kapitaal

• Brainpower als belangrijksteconcurrentiefactor
• Menselijk kapitaal en structureel kapitaal
• Skandia
• Edvinsson
• Stewart

brainpower als belangrijkste concurrentiefactor

In 1997 verschenen twee behoorlijk verschillende boeken met dezelfde titel Intellectual Capital. Toch was het ontstaan van beide boeken nauw met elkaar verbonden. Het eerste boek (verschenen bij Doubleday/Currency; vorig jaar in het Nederlands uitgegeven door Academic Service) is het werk van Fortune-redacteur Thomas Stewart.

Vanaf 1990 raakte hij steeds meer gegrepen door het thema van kennis of 'brainpower' als belangrijkste concurrentiefactor, iets wat nog nauwelijks in de boekhouding van ondernemingen is terug te vinden. Begin 1991 schreef hij er een eerste langer artikel over in zijn blad. Daar kwam veel reactie op. Enkele maanden later kwam zelfs een Zweed, Leif Edvinsson, langs die met Stewarts artikel in de hand in eigen land gesolliciteerd had bij de verzekeringsmaatschappij Skandia. Hij had meteen de opdrachtgekregen het 'intellectueel kapitaal' van de onderneming beter in kaart te brengen en te organiseren.

menselijk kapitaal en structureel kapitaal

Edvinsson bedacht daartoe, mede op basis van discussies elders,een hele systematiek. Intellectueel kapitaal werd opgesplitst in enerzijds menselijk kapitaal - de kennis en vaardigheden van de collectie mensen in de organisatie - en anderzijds 'structureelkapitaal'. Met dat laatste worden alle (immateriële)capaciteiten van de organisatie aangeduid die dat menselijk kapitaal overstijgen en tot bloei brengen. De bedoeling is met name dit structureel intellectueel kapitaal te versterken, want dat is het eigene van de organisatie. Het structureel kapitaal wordt dan weer verder opgedeeld in klantenkapitaal (wat nog het dichtst het oude begrip goodwill benadert), innovatie- en proceskapitaal. Overigens is dat laatste niet geheel immaterieel, aangezien het in zekere mate hard- en software-elementen omvat die de efficiency en kwaliteit van productieprocessen ondersteunen.

Skandia

Vanaf 1995 heeft dit alles tot fraai vormgegeven supplementengeleid bij de jaarverslagen van Skandia, waarin de ontwikkeling vanhet intellectueel kapitaal van de verschillende onderdelen van deonderneming in kaart wordt gebracht (deze collectie is via eeneenvoudige fax te bestellen bij het Skandia Future Center SFC:+46-8-541 338 71). Dit 'monitoren' van intellectueel kapitaal lijktSkandia geen windeieren te hebben gelegd. De onderneming groeide devoorbije jaren als kool. Helemaal verrassend is dit niet, want alsje ergens de vorderingen van meet, dan ga je dat op den duur ookbeter managen. Het heeft Edvinsson in elk geval met stip in dehitparade van businessgoeroes gebracht. Zijn boek IntellectualCapital (Harper Business, samen met een andere Amerikaansejournalist, Michael Malone, geschreven) moet die positieconsolideren.

Edvinsson

Toch ontgoochelt Edvinssons boek wat. Het bevat hele lijstenindicatoren voor talloze aspecten van intellectueel kapitaal en opdat punt is het zeker inspirerend. Toch is het niet zeker dat deleercultuur te versterken valt op basis van het sleutelen aan aldie indicatoren. Weliswaar wordt er een zekere ordening aangebrachtmet wat de Skandia-navigator genoemd wordt (voor de kenners: hetlijkt een wat zwakker broertje van de Balanced Scorecard vande Amerikanen Kaplan en Norton uit het gelijknamige boek bij deHarvard Business School Press, 1996). Maar hoe het proces echt gaatleven komt te weinig uit het verhaal naar voren. Ook Edvinssonslezingen blinken - ondanks de vele artistieke plaatjes - nietbijzonder uit door duidelijkheid. En dat Skandia toch niet over hetultieme wondermiddel beschikt, blijkt uit de teleurstellenderesultaten over de eerste negen maanden van 1998 ( FinancialTimes , 27-10-1998).

Stewart

De beginnende lezer heeft meer aan het boek van Stewart - die intussen in zijn blad geregeld over Edvinsson vorderingen heeft bericht. Zijn boek is systematisch opgebouwd, begint bij de kenniseconomie, de kennisonderneming en de kenniswerker, schakelt  dan over naar menselijk en structureel intellectueel kapitaal,behandelt kennismanagement (en ook het gevaar van teveel ervan) en belandt tenslotte bij de netwerk economie. Het besluit met eenbijlage over kennisindicatoren, waar het andere boek net wat teveel van had. In het Nederlands 341 pagina's, maar toch aardig gecondenseerd.

Prof.dr. Dany Jacobs is als hoogleraar verbonden aan defaculteit Bedrijfskunde van de Rijksuniversiteit Groningen en deTSM Business School van de Universiteit Twente.