Innoveren op commando

Een organisatie wordt – zo verwacht de directie – de komende jaren geconfronteerd met grote veranderingen.

Om op deze veranderingen te kunnen inspelen heeft de directie het onderwerp ‘innovatie’ op de agenda geplaatst. Sindsdien is er een ‘startdocument innovatie’, is er een ‘projectgroep innovatie’, zijn ruim 120 medewerkers ‘op creativiteitstraining’ geweest en is een ‘creativiteitscentrum’ – een zogenaamd ‘future center’ – ingericht.

De algemeen directeur laat geen gelegenheid voorbij gaan om met stevige taal de zegeningen van innovatief denken en handelen onder de aandacht te brengen. Als boegbeeld van de directie geeft zij aan dat het maar eens afgelopen moet zijn met het volgen van de gebaande paden; creativiteit is voortaan het credo.

Langzaam maar zeker worden – op de wandelgangen – tegengeluiden hoorbaar; steeds meer en steeds harder. Drie thema’s keren steeds terug:

1. Waarom moeten we eigenlijk innoveren, het gaat toch goed?
2. Laat haar zelf eerst maar eens maar innoveren en laat mij gewoon mijn werk doen!
3. Als je niet ‘creatief bezig bent’ dan hoor je er tegenwoordig niet meer bij!

Ondanks het feit dat managers tegenwoordig wordt geleerd niet te veel aandacht aan ‘ja-maar-medewerkers’ te geven en minder te ‘polderen’, kan de algemeen directeur volgens mij veel met deze kritiek.

Waarom is innovatie noodzakelijk?

Innoveren in een organisatie waarin medewerkers bij voorkeur de gebaande paden bewandelen, veronderstelt beweging. Beweging die alleen ontstaat als die noodzakelijk is. Terecht dus dat medewerkers vragen om een ‘noodzaak’ alvorens te veranderen.

De algemeen directeur zal duidelijk moeten maken welke pijn de organisatie voelt of gaat voelen als de gebaande paden gevolgd blijven worden. Niet met een ‘startdocument’ van vijf pagina’s, maar met een korte boodschap die begrijpelijk en aansprekend is voor hoog en laag, voor doctorandussen en laaggeschoolden. Als het niet lukt om de noodzaak duidelijk te maken – bijvoorbeeld omdat de noodzaak niet aanwezig is – kan ze het innovatieproject beter stopzetten.

Er wordt naar boven gekeken …

Een algemeen directeur die haar medewerkers wil bewegen om de gebaande paden te verlaten, moet zelf het goede voorbeeld geven. De medewerkers luisteren naar wat de hoogste baas zegt, maar ze kijken vooral naar wat ze doet. Innoveert ze het routinematige directieoverleg? Wordt er creatief gereageerd op voorstellen vanuit de OR? Steunt ze vernieuwers die ‘op hun bek gaan’? Wordt er tijd en budget vrijgemaakt voor innovatieve ideeën?

Iedereen het gebaande pad af?

In de 16e eeuw zijn veel nieuwe zeeroutes ontdekt. Dit was het werk van enkele innovatieve geesten met de nodige lef, die (soms) belangrijke successen behaalden. Het overgrote deel van de zeevaarders hield zich echter bezig met de dagelijkse gang van zaken op de bekende handelsroutes. Gelukkig maar, anders was de door onze premier zo bewierookte VOC-periode er nooit gekomen.

In de hier beschreven organisatie is dat niet anders. Als alle medewerkers gaan innoveren, dan weten toeleveranciers en klanten niet meer wat ze kunnen verwachten en worden beproefde samenwerkingsverbanden en communicatielijnen doorbroken. Innovatoren en creatievelingen zijn nodig, maar niet te veel. Een algemeen directeur die innovatie wil stimuleren, moet ervoor zorgen dat de winkel tijdens de innovatie kan blijven draaien en dat na de innovatie efficiënte routines terugkeren. De medewerkers die hiervoor zorgen behoren wellicht niet tot de innovatieve kopgroep, maar zijn zeer belangrijk voor het succes van de innovatie. Door deze boodschap uit te dragen zorgt de algemeen directeur ervoor dat iedereen zich betrokken kan blijven voelen bij het innovatieproject.

Kort samengevat

Innoveren op commando werkt niet. (Top-)managers die willen dat hun organisatie gaat ‘innoveren’ doen er verstandig aan:

1. duidelijk aan te geven welke pijn wordt voorkomen door te innoveren;
2. beperkt te praten, veel te handelen: stimuleer, faciliteer en innoveer zelf;
3. niet alleen het belang van innovatie te benadrukken, maar ook het belang van routines en de mensen die deze onderhouden.