Informatie- en communicatietechnologie in de kennismaatschappij

• Trends in de kennismaatschappij
• Informatie- en communicatietechnologie inde kennismaatschappij
• Conclusies

Trends in de kennismaatschappij

We kunnen in het bedrijfsleven een aantal belangrijke trendsonderscheiden, namelijk:

• flexibilisering
• internationalisering
• het gebruik van informatie- en communicatietechnologie
• de lerende organisatie
• de herinrichting van bedrijfsprocessen

Flexibilisering is en was een belangrijk motief voor met namevele Amerikaanse bedrijven die in een proces van "down-sizing"zaten. Het wordt steeds belangrijker om economische factoren zoalskapitaal, grondstoffen en arbeid steeds flexibeler te kunneninzetten. M.b.t. kapitaal heeft dat geleid tot een ontwikkelingwaarbij nieuwe machines inzetbaar moeten zijn voor verschillendewerkzaamheden. Mass-customization is hier een vorm van waarbij hetproduktieproces zo wordt ingesteld dat massaprodukten toch op maatnaar wensen van klanten kunnen worden gemaakt (zie ook het <ahref="/scripts/artikelen/13/bijdrage.asp?aid=13">artikel van <ahref="/scripts/artikellijst.asp?auid=9">John Koster inM@n@gement). De huidige discussie rond employablility is eenvoorbeeld waarbij de flexibilisering van arbeid een grote rolspeelt, m.a.w. werknemers moeten steeds gemakkelijker kunnen wordeningezet voor verschillende taken binnen en buiten deonderneming.

Het herinrichten van bedrijfsprocessen speelt uiteraard eenbelangrijke rol als ondernemingen meer flexibel aan het werkwillen.

De lerende organisatie is ook een gevolg van het feit dat hetsteeds meer wordt erkend dat het onderscheidende vermogen van deorganisatie niet is gelegen in de standaard economische factorenarbeid en kapitaal maar met name in het leervermogen van deorganisatie. Prof. Kessels stelt dat de relatie tussen leren enverbeteren de grondslag is voor de versterking van de economischepositie van de onderneming.

De internationalisering trend is niet nieuw maar heeft zich inhet verleden toch vooral beperkt tot middelgrote en groteondernemingen.

Een van de laatste trends is de weg naar een digitale economie.De ontwikkelingen op het terrein van de informatie- encommunicatietechnologie (ICT) zullen hun uitwerking opverschillende van de eerder genoemde trends niet missen.

Een voorbeeld hiervan is het gebruik van Internet door het MKB.Internet maakt het nu mogelijk voor kleine en middelgrote bedrijvenom zich internationaal te profileren op een manier die nog geen 10jaar geleden voor dit type bedrijf niet mogelijk was. Iedereen diewel eens op het internet heeft rondgekeken heeft kunnen vaststellendat de kwaliteit van een website niet een indicatie is voor degrote van het bedrijf dat zich presenteert. Sterker nog het ismisschien juist waarschijnlijker dat relatief kleine bedrijven demeest innovatieve websites hebben. Het zijn dit soortontwikkelingen die ons aan de vooravond brengen van een nieuwe golfvan internationalisering, alleen zal dit keer ook het MKB kunnenprofiteren.

In het verleden was de internationalisering trend ook met namegedreven door de handel in goederen. In Nederland was dit al eeuwengeleden het geval bij de VOC die met name rijk werd van de handelin specerijen vanuit wat nu Zuid-Oost Azië wordt genoemd. Deontwikkelingen van de ICT hebben er ook toe geleid dat de volgendegolf van internationalisering ook betrekking zal hebben op dedienstverlenende sector. Voorbeelden kunnen worden gegeven op hetgebied van adviespraktijken en het leveren van onderwijs.

De genoemde trends missen hun uitwerking op de ontwikkeling vande kennismaatschappij niet. De samenleving van de toekomst zal intoenemende mate een samenleving zijn waarin kennis en de digitaleeconomie een steeds grotere rol spelen.

Informatie- en communicatietechnologie in dekennismaatschappij

In de samenleving kunnen we een aantal belangrijke activiteitenonderscheiden: leren, werken en vermaken (andere activiteiten). Totnu toe waren deze activiteiten vaak gescheiden. Leren was eenbelangrijke taak voor met name jonge mensen en scholen (lager t/muniversitair onderwijs) hadden tot taak dit leren te organiseren.Werken is met name geconcentreerd in een 9 tot 5 omgeving enbedrijven spelen hier een grote rol. Terwijl vermaken iets is watin de vrije tijd plaatsvond. Figuur 1 geeft de overlap van dezeactiviteiten aan. De overlap zal de komende jaren alleen maargroter worden. Het voorbeeld van de lerende organisatie laat alzien dat leren een onlosmakelijk deel van werken is geworden in demoderne kennismaatschappij. De PC is een voorbeeld van een produktwaarbij deze verschuiving duidelijk merkbaar is. In het begin vande jaren tachtig was de PC nog voornamelijk een apparaat dat doorondernemingen werd gebruikt. Zo treffen we vandaag de dag steedsvaker PCs in het huishouden aan. Deze worden daar voor vermaken,leren en werken gebruikt.

Figuur 1: Verschuiving van activiteiten in dekennismaatschappij

De kennismaatschappij vraagt steeds meer om levenslang leren.Een aantal jaren geleden was een opleiding voldoende voor hetleven. Een universitair diploma is nu na 5 à 7 jaar verouderd,en in sommige disciplines misschien nog wel sneller. De vraag naaropleidingen zal dan ook explosief toenemen. Op een wereldwijdeschaal betekent dit volgens prof. Daniels (Britse OpenUniversiteit) dat als wij in de behoefte van hoger onderwijs willenvoorzien dat we in de komende jaren minimaal één nieuweuniversiteit per jaar moeten openen om aan deze vraag te kunnenvoldoen. Als we dit niet doen zal de kloof tussen kennisarmen enkennisrijken alleen maar groter worden. Bovenop deze vraag komt dannog dat in de moderne kennismaatschappij iedereen weer verder moetleren.

Informatie en communicatietechnologie kan hier een oplossingbieden. Om flexibiliteit aan de moderne werknemer te bieden zijnteleleren en telewerken steeds belangrijker. Investeringen inmensen en infrastructuur zijn hierbij vele malen belangrijker danhet bouwen van het zoveelste gebouw dat binnen een zeer korte tijdweer verouderd is of te klein.

Het gebruik van ICT maakt het mogelijk om van huis, of iederewillekeurige plaats, te kunnen leren. Het biedt ook de mogelijkheidvoor werknemers om te studeren op de tijd die men wenst(just-in-time learning). Groupware maakt het zelfs mogelijk om nietgeïsoleerd maar in teams gemeenschappelijk aan opdrachten encases te werken. De fysieke omgeving die vele nodig achten om totreflectie te komen kan nu ook op een virtuele manier wordenaangeboden.

Het grootste probleem in deze ontwikkeling is echter datmanagers vaak niet of slecht op de hoogte zijn van deze nieuwemogelijkheden. Zij zijn dan ook niet gauw geneigd om hun werknemersop deze nieuwe mogelijkheden te attenderen maar sturen hen tochvaak weer naar traditionele opleidingen.

Het gebruik van ICT in bedrijfsopleidingen heeft echter velevoordelen voor de ondernemingen. Zo kunnen opleidingen van dezelfdekwaliteit en niveau worden aangeboden aan werknemers in de gehelewereld. Ook zijn er substantiële besparingen mogelijk op reis-en verblijfkosten voor deelnemers aan virtuele opleidingen. Ditlaatste wordt steeds belangrijker denk alleen maar aan hetfileprobleem. De ICT maakt het ook mogelijk om een continue trajectop te zetten voor deelnemers in verschillende locaties.Communicatie tussen de verschillende locaties van een ondernemingkan hierdoor sterk verbeterd worden en de bedrijfscultuurversterkt. Een ander voordeel is dat mensen die ICT gebruiken inhun opleiding ook straks gemakkelijker deze technologie kunnengebruiken om mensen in een virtuele organisatie te managen.

Conclusies

Teleleren, telewerken en televermaken worden steeds belangrijkerin onze kennismaatschappij. De manager van de toekomst zaluitstekend op de hoogte moeten zijn van het gebruik van de nieuweinformatie- en communicatiemiddelen wil hij effectief kunnenblijven managen. Het is voor de moderne manager ook steedsbelangrijker om werknemers de flexibiliteit te bieden die telelerenen telewerken mogelijk maken.

In deze nieuwe kennismaatschappij zijn oude managementtechniekenalleen niet meer voldoende. Management in een virtuele omgevingvraagt nieuwe vaardigheden van onze toekomstige managers. Veel vande huidige managers voldoen niet aan de eisen die hiervoor gesteldworden. Teleleren kan een belangrijk instrument zijn om de huidigemanagers te laten kennismaken met de nieuwe realiteit terwijlactief aan de bijscholing van nieuwe managementvaardigheden entechnieken wordt gewerkt. De technologie is aanwezig nu de managersnog.