Als alles klopt, maar het nog steeds niet klopt

Je kent ze wel: mensen die alles op orde hebben.

De planning klopt, de doelen zijn scherp, de systemen werken. Ze managen hun team met aandacht en structuur. Ze weten wat er speelt, houden grip op het proces en lossen problemen snel op. Knap werk. Maar als je beter kijkt, mis je iets. Het team doet wat er gevraagd wordt, maar niet veel meer dan dat. Er is weinig initiatief, weinig tegenspraak, weinig groei. En als je eerlijk bent: ook weinig bezieling.

Ik heb ook lang in die rol gezeten toen ik nog bij de politie werkte als operationeel chef. Alles netjes op orde, zichtbaar in control. Maar ergens knaagde het. Niet omdat ik tekortschietend was — integendeel, het draaide — maar omdat het zo vlak bleef. De energie die je voelt als mensen boven zichzelf uitstijgen, die miste ik. De gesprekken gingen over wie wat doet en wanneer, maar zelden over waarom.

Tot ik mij ging verdiepen in leiderschap. Boeken daarover ging lezen. Video's ging kijken. Ik concludeerde: 'Mijn' team doet wat ik wil, maar weet niet waarom ik dat wil.

Een kijktip die mij erg heeft geholpen, geeft het weer als metafoor van leidinggeven op een onderzeeër: 

Managen is beheersen, leiden is bewegen

Achteraf zie ik het als het kantelpunt tussen manager zijn en leider worden. Want waar managen draait om beheersing, draait leiderschap om beweging. Managers richten in, leiders richten op. Managers stellen kaders, leiders stellen vragen. En het mooie is: je hoeft geen andere functie te krijgen om leider te worden. Je moet wel bereid zijn om iets in jezelf te veranderen.

Die omslag vraagt moed. Niet om het beter te weten, maar om het niet zeker te weten. Niet om altijd te spreken, maar juist om vaker te luisteren. Leiderschap betekent dat je een ander het podium gunt, ook als jij zelf het idee had voorbereid. Dat je open een gesprek ingaat, zonder plan B in je hoofd. Dat je af en toe “ik weet het niet” durft te zeggen — en blijft staan.

Hoe ik begon met anders kijken

Wat mij hielp, was mezelf een paar eenvoudige vragen stellen. Waarom stel ik deze vraag eigenlijk? Wil ik iets weten, of wil ik iets afdwingen? Heb ik deze afspraak bedacht om richting te geven, of om grip te houden? En: is dit gesprek bedoeld om te verbinden, of om af te vinken?

Het waren geen wereldschokkende vragen, maar ze maakten me eerlijker naar mezelf. En het bracht me tot kleine, concrete veranderingen. Ik ging gesprekken voeren zonder vooraf uitgestippeld doel. Ik ging vaker stiltes laten vallen. En ik begon vragen te stellen waarvan ik het antwoord oprecht nog niet wist. Mede geïnspireerd door het boek 'Socratres op sneakers' van Elke Wiss.

Dat klinkt simpel, maar het is het moeilijkste wat ik in mijn werk ooit gedaan heb. Want controle loslaten is spannend. Zeker als je je waarde hebt opgebouwd op basis van betrouwbaarheid en structuur. Maar precies daar zit de sleutel: leiderschap ontstaat niet als je alles zeker weet. Het ontstaat als je ruimte geeft. Aan twijfel, aan anderen, aan wat er mag ontstaan.

Een andere definitie van succes

Ik moest ook opnieuw leren kijken naar succes. Vroeger was dat: alle doelen behaald, het proces strak gevolgd, het overleg effectief verlopen. Nu kijk ik anders. Is er iets ontstaan wat ik niet had voorzien? Heeft iemand zijn of haar stem laten horen die eerder stil was? Heeft een teamlid een fout durven maken, en daar zelf verantwoordelijkheid voor genomen?

Dat soort momenten zie ik nu als overwinningen. Omdat ik weet hoeveel veiligheid, vertrouwen en leiderschap het vraagt om dat mogelijk te maken. En omdat ik zie hoeveel kracht het vrijmaakt in een team als mensen zélf gaan bewegen.

Tot slot: wat kun jij morgen anders doen?

Ik ben geboren in 1989. Ik heb nog een lange loopbaan voor me, en gelukkig ook nog veel te leren. Maar dit weet ik zeker: managen is een vak, maar leiden is een houding. En die houding kun je elke dag oefenen. Zonder training. Zonder functiewijziging. Gewoon door keuzes te maken.

Hier zijn drie praktische handvatten die voor mij het verschil maakten:

1. Stel een vraag zonder het antwoord te weten.
   En wacht. Het ongemak dat dan ontstaat, is precies de ruimte waarin anderen kunnen groeien.
2. Zoek in gesprekken niet naar controle, maar naar betekenis.
   Durf het gesprek te voeren zonder oplossing. Stel vragen als: “Wat houdt je tegen?” of: “Wat heb jij van mij nodig om het anders te doen?”
3. Vier momenten waarop je niet nodig was.
   Dat is niet spannend, dat is leiderschap. Want een team dat zonder jou functioneert, is het grootste compliment dat je kunt krijgen.

Leiderschap begint niet bij het systeem. Het begint bij jezelf. Niet ineens, maar stap voor stap. Door te durven vertragen, ruimte te maken, en oprecht te geloven dat er meer ontstaat als je het niet alleen wilt dragen.

En op een dag kijk je achterom en zie je: het liep niet zoals gepland. Maar precies daardoor werd het beter.